Oewerkonyn
Die oewerkonyn (Bunolagus monticularis) is inheems aan 'n baie klein deel van die Karoo en die kans is groot dat dit gaan uitsterf. Daarom kom die dier voor op die rooilys van bedreigde spesies (IUBN-rooilys).
| Oewerkonyn | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | Bunolagus Thomas, 1929
|
| Spesie: | B. monticularis
|
| Binomiale naam | |
| Bunolagus monticularis (Thomas, 1903)
| |
| |
| Verspreiding | |
Fisiese kenmerke
wysigDie opvallendste kenmerk van die oewerkonyn is die duidelike wit ringe om die oë en die donker bruin tot swart streep van die mondhoeke oor elke wang na die basis van die ore. Alhoewel die pels van die diertjie vaalgrys tot donkerbruin is, is die flanke soms effens rooierig. Die maag, ken en keel is roomkleurig, die snuit en wange donker. Om die ore is 'n wit rand en agter die ore 'n rooibruin vlek. Ook die wollerige stert is bruin. Die donsige pote is kort en die agterpote breed. Sy kop-liggaamslengte wissel tussen 33 en 47 cm, die ligbruin stert van 7 tot 11 cm het swart punte. Opvallend is die groot beweegbare ore van 10 tot 12,4 cm. 'n Wyfie weeg gemiddeld 1,8 kg, 'n mannetjie 1,5 kg.
Habitat
wysigDie habitat van die oewerkonyn is 'n uiters beperkte gebied, naamlik die digte oewerplantegroei en die fyn alluviale grond op die spoelvlakte van die nie-standhoudende riviere van die sentrale en suidelike Karoo. Hier is die enigste grond geskik vir hul gate. Teenswoordig kom die diere nog slegs voor op die oewers van die Brakrivier tussen Beaufort-Wes en Victoria-Wes en die Sakrivier, Rietrivier, Visrivier en Renosterrivier in die omgewing van Williston, Fraserburg en Sutherland. In Mei 2019 is ook 'n groep oewerkonyne aan die westekant van die Baviaanskloof, oos van Uniondale, aangetref. Kos en skuiling word daar gebied deur die gannabos, kriedoring, boegoebos, inkbos, ankerbos en rivierdraaibos.
Leefwyse
wysigDie oewerkonyn is 'n skugter alleenloper. Snags loop hulle rond op soek na kos. Bedags rus hulle en skuil onder bosse om roofdiere te vermy. Hul dieet bestaan uit veldblomme, blare, kruie en bossies. In die somer, die reëntyd, vreet hulle jong gras. Die oewerkonyn skei twee soorte drolletjies uit. Snags wanneer die dier rondloop, is die drolle hard. Bedags is die drolle sag. Die diere eet hierdie sagte drolle om vitamien B en minerale soos kalsium en fosfor in te kry. Hierdie alleenlopers het elkeen sy eie loopgebied. Wyfies loop rond op ongeveer 12 ha en mannetjies op 20 ha. Ander lede van hul eie geslag word nie in 'n loopgebied toegelaat nie, maar die loopgebiede van die mannetjies oorvleuel met dié van verskeie wyfies. Hulle het dus 'n poligame paringstelsel. Die paarseisoen is van Augustus tot Mei en na 'n draagtyd van 36 dae word gewoonlik een en uiters selde twee kleintjies gebore. Omdat haar lewensverwagting ongeveer 3 jaar is, kry 'n wyfie 'n maksimum van 4 kleintjies in haar lewe. Hierdie lae aanwassyfer is baie ongewoon vir die konyn- en haasfamilie.
Bedreigings
wysigDie grootste bedreiging vir die oewerkonyn is habitatverlies. Die dier lewe in een van die weinige dele van die Karoo wat ook geskik is vir die landbou. Natuurlike plantegroei is verwyder, die grond omgeploeg en omhein. 'n Gevolg hiervan is die verlies van inheemse grondbedekkers wat as voedselbron en as skuiling dien. Oorbeweiding deur skape lei tot erosie. Damme en keerwalle veroorsaak dat rivieroewers minder gereeld oorstroom en rivier opdroog. Ook die versamel van brandhout dra by tot die agteruitgang van die habitat. Jakkalswerende heinings beperk beweging van die konyn en maak dat hulle geïsoleer raak van mekaar. Dit lei tot die afname in die genetiese verskeidenheid en inteelt. 'n Groot genetiese poel help 'n spesie juis om makliker by veranderende omgewingstoestande aan te pas. 'n Aantal konyne word die prooi van wilde honde en katte. Enkeles word gejag vir die sport en as voedsel. Ander beland in valstrikke gestel vir probleemdiere, en soms sterf een onder 'n voertuig se wiele. Omdat die oewerkonyn so stadig voortplant en sy getalle reeds so beperk is, kan dit die verliese nie te bowe kom nie.
Geskiedenis
wysigDie oewerkonyn is vir die eerste maal in 1902 opgemerk. Eers 27 jaar later is 'n tweede eksemplaar teëgekom en deur Oldfield Thomas wetenskaplik beskryf. In die 80 jaar tot 1982 is dit slegs ses maal raakgesien. Na 1986 is met 'n teelprogram by die De Wildt Navorsingstasie begin, maar dit het misluk. In 2001 is die konyne weer in rivierlope by Beaufort-Wes, Victoria-Wes, Williston en Sutherland aangetref.
Beskerming
wysigDie oewerkonyn is op die rand van uitsterwing. Waarskynlik is daar reeds minder as 200 oor. Al hierdie diere is op privaat grond gevestig. Sanparke, die twee provinsiale natuurbewaringsdepartemente, die universiteite van Pretoria en Stellenbosch en ander organisasies het saamgespan en die Riverine Rabbit Conservation Project geloods. In Loxton is die Endangered Wildlife Trust se Riverine Rabbit Working Group se kantore met as doel die skakeling met die betrokke boere en publieke bewusmaking. In die Wes-Kaap is twee en in die Noord-Kaap een gebied op plase tot Oewerkonyn Bewarea verklaar.
Benaming
wysigDie oewerkonyn (Bunolagus monticularis) is die enigste spesie in die genus Bunolagus. In die volksmond is hierdie konyn ook bekend as die boshaas, pondhaas, vleihaas, Boesmanhaas, Hottentothaas en doekvoet. 'n Oewerkonyn is egter nie 'n haas nie. Kleintjies van konyne word kaal en blind gebore en is afhanklik van die moeder vir voedsel. Kleintjies van hase is beter ontwikkel by geboorte, met oop oë en kan al rondbeweeg. 'n Konyn kruip in digte plantegroei weg as gevaar dreig. 'n Haas hardloop weg. Omdat die oewerkonyn se besonder lang ore mens aan 'n haas laat dink, word hy dikwels daarmee verwar.
Sien ook
wysigBibliografie
wysig- Archimedes, Augustus 1989.
- Bosch, Pieter: Skaars, ontwykende en geheimsinnige konyn. In: Landbouweekblad, 9 September 2021.
- Die Burger, 20 November 2003.
- Dorfling, Cara-Lee: Oewerkonyne bly toe ook elders. Die Burger, 3 Junie 2019.
- le Roux, Marguerite: Verligting vir oewerkonyn-bevolking. Bedreigde spesies kry 'n veilige tuiste. Die Burger, 23 September 2020.
- Via, Herfs 1991.
- www.animalinfo.org, 5 Mei 2012
- www.edgeofexistence.org, 5 Mei 2012
- www.iucnredlist.org, 5 Mei 2012
Verwysings
wysig- ↑ Collins et al. (2003). Bunolagus monticularis. 2006 IUBN-rooilys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2006. Verkry op 2006-05-11.