Christian Heinrich Friedrich Hesse

C. H. Friedrich Hesse (1772, nabye van Braunschweig – 1832, Nedersakse) was 'n onderwyser, Lutherse teoloog en amateurbotanis wat van 1800 tot 1817 Lutherse leraar te Kaapstad was. In die Kaap het hy met 'n mej. Bergh in die huwelik getree, en sewe kinders is uit die huwelik gebore. Na sy terugkeer na Duitsland was hy leraar te Nieuburg, Elbingrode (1822–1825) en uiteindelik te Hoya. Nogtans het hy met die Lutherane aan die Kaap in verbinding gebly.

Leraar aan die Kaap

Hy het van 1790 tot 1792 teologie aan die Universiteit van Göttingen studeer, voor hy 'n onderwyspos in Hannover aanvaar het. Nadat hy sy finale teologiese eksamen in 1799 met onderskeiding slaag, is hy aangestel as leraar van die Lutherse gemeente te Kaapstad, waar hy in September 1800 arriveer. Sy voertaal het hier geleidelik van Duits na Nederlands oorgeskakel. Ook in Kaapstad was hy by onderwyssake betrokke, en was naamlik die Lutherse Kerk se verteenwoordiger by, en een van sewe lede op die Raad van Scholarge, wat Kaapse onderwys onder voogdyskap van die Goewerneur bestuur het. Later was hy 'n paar jaar lank sekretaris van hierdie raad, waarvoor hy 'n regeringstoelaag ontvang het. Hy het oral aansien en toegeneëntheid geniet, hetsy by regeringsamptenare, gemeentelede of die algemene publiek. Met sy vertrek uit die Kaap in 1817 het lord Charles Somerset hom van 'n getuigskrif verskaf, waarin sy bydraes tot die British and Foreign Bible Society en die opvoeding van die koloniale jeug uitgelig is.

Botanie

Hesse het 'n groot belangstelling in natuurgeskiedenis, veral plantkunde, gekoester, en is hierin deur sy buurman, die apteker P. H. Polemann aangemoedig. Hesse het Suid-Afrikaanse bome, struike en kleiner plante, veral aalwyne en vetplante, in sy tuin gekweek. Ds. C. I. Latrobe wat die Kaap in 1815–1816 besoek het, vermeld ook die groot verskeidenheid plante in Hesse se tuin.

Skakeling met ander botaniste

Tydens sy verblyf aan die Kaap bevriend hy verskeie belangrike wetenskaplike besoekers, insluitende dr M. H. C. Lichtenstein en kaptein D. Carmichael. In 1808 het hy 'n pakkie met 150 soorte saad, meestal van bolplante, vir William J. Burchell op Sint Helena-eiland gestuur, en Burchell het by hom tuisgegaan met sy aankoms aan die Kaap in November 1810. Vroeg in 1816 het die Nederlandse botanis C. G. C. Reinwardt by die Kaap aangedoen op pad na Oos-Indië, en tentatief 16 aalwynspesies in Hesse se tuin geïdentifiseer. Op Reinwardt se versoek het Hesse in 1817 sade van verskillende Aloe-, Cotyledon-, Crassula-, Stapelia- en Euphorbia-spesies vir dr M. van Marum, 'n bekende fisikus van Haarlem gestuur. Karl Heinrich Bergius, wat die Kaap in 1816–1818 besoek het, het Hesse se vriendskap hoog aangeslaan, en hom op botaniese uittogte vergesel. Hesse versend verder varings, grasse en uintjies na Europa, benewens 'n paar ligene. Die Engelse botanis W. Herbert het die bolplantgenus Hessea na hom vernoem. Hesse word benewens ook herdenk in die name van 'n heidespesie, Erica hesseana, en 'n ligeenspesie wat deur hom versamel is, Stictina hesseana.

Ander natuurhistoriese belangstellings

Hesse het 'n klein versameling Kaapse insekte vir die mineraloog J. F. L. Hausmann van Göttingen gestuur, en Hausmann sou baie jare later self die Kaap besoek. Ondermeer het Hesse die "ontelbare" insekte waargeneem wat by suikerbosse aandoen vir nektar, benewens die Kaapse suikervoëls. Volgens Reinwardt het Hesse ook etlike belangrike voorwerpe na die fisioloog en anatomis Johann F. Blume in Göttingen gestuur.

Publikasies

Hesse het 'n Duitse (1820) en Nederlandse (1823) vertaling van ds C. I. Latrobe se Joernaal van 'n besoek aan Suid-Afrika, 1815-1816, voorberei, en 'n paar notas bygevoeg oor diere en plante wat daarin genoem word. Albei weergawes bevat ook drie bylaes wat deur Hesse saamgestel is. Die eerste handel oor die verbouing van Europese en ander eksotiese plante aan die Kaap, die tweede behandel hoofsaaklik walvisjag aan die Kaap, terwyl die derde 'n opgesomming verskaf van onlangse gebeure en verwikkelinge in Kaapstad en die Kaapkolonie. Een van die bylae bevat ook 'n beskrywing van die leiklip en graniet naby Kaapstad, terwyl 'n ander 'n kort opgawe verskaf van gesteentes en minerale in die Kaapkolonie. 'n Bundel van sy Kaapse preke, in Nederlands, is kort na sy dood (1833) in Hannover uitgegee.