Constantijn Huygens

Constantijn Huygens (4 September 1596 - 28 Maart 1687) was 'n digter, komponis, argitek, diplomaat en geleerde van die Nederlandse Goue Eeu. Hy was die sekretaris van twee prinse van Oranje, Frederik Hendrik en Willem II, Prins van Oranje, asook die vader van die wetenskaplike Christiaan Huygens.

Constantijn Huygens (1623)

Biografie

Constantijn Huygens is in Den Haag gebore as die tweede seun van Christiaan Huygens (senior), die sekretaris van die State-Generaal van die Nederlande, en Susanna Hoefnagel, niggie van die Antwerpense skilder Joris Hoefnagel.

Opvoeding

Constantijn was 'n talentvolle kind. Hy en sy broer Maurits is deels deur hul vader en deels deur goewernantes opgevoed, wat deeglike instruksies ontvang het betreffende die seuns se opvoeding. Hy en sy broer het hul eerste musikale lesse op 5-jarige ouderdom ontvang.

Musikale opvoeding

Hulle het met sanglesse begin en met behulp van goudkleurige knoppies op hul baadjies note geleer. Dit is opvallend dat Christiaan senior die "moderne" stelsel van 7-nootname aan die seuns oorgedra het in pleks van die tradisionele maar baie ingewikkelder stelsel. Twee jaar later het die eerste lesse op die altviool begin, gevolg deur die luit en die klavesimbel. Constantijn het 'n besondere aanleg vir die luit getoon. Hy is reeds op elfjarige ouderdom gevra om vir ensembles te speel, en later -tydens sy diplomatieke reise- was hy in aanvraag as luitspeler. Hy is gevra om by die Deense hof, en vir Jakobus I van Engeland te speel, hoewel die howe nie bekend was vir hul musikale vermoëns nie. In latere jare het hy ook die meer moderne kitaar geleer. In 1647 publiseer hy in Parys sy Pathodia sacra et profana met sy komposisies van airs de cour in Frans, madrigale in Italiaans, en Psalms in Latyn.

Taallesse

Constantijn het ook 'n talent vir tale gehad. Hy het Frans, Latyn en Grieks geleer, en op 'n latere ouderdom Italiaans, Duits en Engels. Hy het deur oefening, dit wil sê die moderne manier, geleer. Constantijn het opleiding ontvang in wiskunde, regte en logika. Hy het ook geleer hoe om 'n snoek ('n tipe wapen) en 'n musket te hanteer. In 1614 het Constantijn sy eerste Nederlandse gedig geskryf. Hy is geïnspireer deur die Franse digter Guillaume de Salluste Du Bartas. In hierdie gedig het hy die plattelandse lewe geprys. In sy vroeë twintigerjare het hy verlief geraak op Dorothea, maar hul verhouding was nie van lange duur nie, en Dorothea het iemand anders ontmoet. In 1616 het Maurits en Constantijn aan die Universiteit van Leiden begin studeer. Hul studies in Leiden is hoofsaaklik gesien as 'n manier om 'n netwerk van kennisse op te bou. Kort daarna is Maurits huis toe geroep ten einde sy vader by te staan. Constantijn het sy studies in 1617 voltooi en teruggekeer huis toe. Dit is gevolg deur ses weke se opleiding onder Antonis de Hubert, 'n prokureur in Zierikzee. De Hubert was toegewy aan die studie van taal- en skryfkuns, en het in 1623 gesprekke met Pieter Corneliszoon Hooft, Laurens Reael en Joost van den Vondel oor taal en ortografie gehad.

Vroeë loopbaan

In die lente van 1618 het Constantijn werk gekry by Dudley Carleton, die Engelse gesant aan die hof in Den Haag. In die somer het hy in Londen in die huis van die Nederlandse ambassadeur, Noël de Caron, gewoon. Gedurende sy tyd in Londen het sy sosiale kring uitgebrei en het hy ook geleer om Engels te praat. In 1620, aan die einde van die Twaalfjarige Verposing (sien Tagtigjarige Oorlog) het hy as sekretaris van ambassadeur Francis van Aarssens (François van Aerssen) na Venesië gereis om steun te kry teen die dreigement van hernieude oorlog. Hy was die enigste lid van die afvaardiging wat Italiaans kon praat. In Januarie 1621 het hy na Engeland gereis as sekretaris van ses gesante van die Verenigde Provinsies met die doel om Jacobus I te oorreed om die Duitse Protestantse Unie te ondersteun wat in April van daardie jaar sou terugkeer. In Desember 1621 het hy 'n ander afvaardiging besoek, hierdie keer met die doel om steun vir die Verenigde Provinsies aan te vra, en na 'n jaar en twee maande in Februarie 1623 teruggekeer. Daar was ook 'n verdere reis na Engeland in 1624.

Muiderkring

Hy word dikwels beskou as 'n lid van die Muiderkring, 'n groep van die voorste intellektuele wat om die digter P.C. Hooft gesentreer was en gereeld in die kasteel van Muiden naby Amsterdam vergader het. In 1619 het Constantijn in kontak gekom met Anna Roemers Visscher en Pieter Corneliszoon Hooft. Huygens het baie gedigte met Anna uitgeruil. In 1621 het ook 'n poëtiese uitruiling met Hooft begin. Beide sou probeer om dikwels die ander te oortref. In Oktober van daardie jaar het Huygens 'n groot gedig aan Jacob Cats in Nederlands gestuur getiteld 't Voorhout, wat handel oor 'n woud naby Den Haag. In Desember het hy begin met 't Kostelick Mal, 'n satiriese behandeling van die beuselagtighede van daardie era. In 1623 het Huygens sy Printen geskryf, 'n beskrywing van verskillende kenmerke van mense. Hierdie satiriese, moraliserende werk is een van Huygens se moeilikste gedigte. In dieselfde jaar het Maria Tesselschade Visscher en Allard Crombalch in die huwelik getree. Vir die geleentheid is verse deur Huygens, Hooft en Vondel geskryf. Constantijn het tydens die fees met Machteld van Camps geflikflooi. Na aanleiding hiervan het hy die gedig Vier en Vlam geskryf. In 1625 is Otia van Ledige Uren gepubliseer. Hierdie werk bevat sy versamelde gedigte.

Engelse ridderskap en huwelik

In 1622, toe Constantijn langer as 'n jaar in Engeland as diplomaat gewoon het, is hy as ridder geslaan deur koning Jakobus I van Engeland. Dit was die einde van Constantijn se vormingsjare en van sy jeug. Huygens was in die tyd werksaam as sekretaris by Frederik Hendrik, Prins van Oranje wat - na die dood van Maurits van Oranje- aangestel is as stadhouer. In 1626 het Constantijn verlief geraak op Suzanna van Baerle. Constantijn het verskeie sonnette vir haar geskryf waarin hy haar "Sterre" noem. Hulle het op 6 April 1627 getrou.

Huygens en sy kinders deur Adriaen Hanneman. Mauritshuis, Den Haag

Huygens beskryf hul huwelik in Dagh-werck. Uit een van die bewaarde manuskripte van hierdie werk blyk dit dat Suzanna 'n aansienlike deel van die werk getranskribeer (of self geskryf het) het, wat daarop dui dat daar 'n noue samewerking tussen man en vrou was. Die egpaar het vyf kinders gehad: in 1628 hul eerste seun, Constantijn jr. Huygens, in 1629 Christiaan Huygens, in 1631 Lodewijck Huygens, en in 1633, Philips. In 1637 is hul dogter Suzanna gebore; kort na haar geboorte is hul moeder oorlede.

Latere loopbaan en Franse ridderskap

Huygens het ondanks die hartseer, verdriet en bedroefdheid oor die afsterwe van sy vrou (1638) 'n suksesvolle loopbaan begin. In 1630 is hy tot die Raad en Tesourie aangestel en het hy die boedel van die Oranje-familie bestuur. Hierdie werk het aan hom 'n jaarlikse inkomste van ongeveer 1,000 Nederlandse gulden besorg. In dieselfde jaar het hy die landgoed Heerlijkheid in Zuilichem gekoop en bekend geword as "die heer van Zuilichem". In 1632 het Louis XIII van Frankryk, die beskermheer van die beroemde verbanne juris Hugo de Groot, hom as ridder van die Orde van Sint-Michel aangestel. In 1634 het Huygens eiendom in Den Haag aan die noordekant van die Binnenhof van prins Frederik Hendrik ontvang. Die grond was geleë naby die eiendom van 'n goeie vriend van Huygens—graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen—wat sy huis (Mauritshuis) ongeveer dieselfde tyd gebou het en gebruik gemaak het van dieselfde argitek, Huygens se vriend Jacob van Campen.

Korrespondensie

Afgesien van sy lidmaatskap van die Muiderkring was hy aan die begin van die 1630's ook in kontak met René Descartes, Rembrandt, en die skilder Jan Lievens. Hy het bevriend geraak met John Donne, en sy gedigte in Nederlands vertaal. Hy was vir maande weens sy verdriet oor sy vrou se dood nie in staat daartoe om poësie te skryf nie maar uiteindelik het hy, geïnspireer deur Petrarch, die sonnet Op de dood van Sterre geskryf, wat goed ontvang is. Hy het die gedig by sy Dagh-werck gevoeg, wat hy onvoltooid gelaat het: die dag wat hy beskryf het nog nie geëindig nie, maar sy Sterre is reeds dood. Nadat hy die onvoltooide werk aan verskillende vriende vir goedkeuring gestuur het, het hy dit uiteindelik in 1658 as deel van sy Koren-bloemen gepubliseer.

Huygens het ook gekorrespondeer met Margaret Croft, Elizabeth Dudley, gravin van Löwenstein, en Mary Woodhouse, 'n vriendin wat hy in 1622 in Londen ontmoet het.

Hofwijck

Hofwijck

Na 'n paar jaar as wewenaar het Huygens grond in Voorburg gekoop en opdrag gegee dat Hofwijck gebou word. Hofwijck is in 1642 in die geselskap van vriende en familie ingehuldig. Hier het Huygens gehoop om van die spanning by die hof in Den Haag te ontsnap en sy eie "hof" te vorm. In dieselfde jaar is sy broer Maurits oorlede. As gevolg van sy heimwee en verdriet het Huygens weinig Nederlandse poësie gedurende die tydperk geskryf, maar hy het egter voortgegaan om epigramme in Latyn te skryf. Kort hierna het hy Nederlandse poetsgedigte skryf, wat van nature baie speels is. In 1644 en 1645 het Huygens met ernstiger werk begin. As nuwejaarsgeskenk vir Leonore Hellemans het hy die Heilige Daghen, 'n reeks sonnette oor die Christelike vakansiedae, geskryf. In 1644 is 'n versierde portret van Huygens deur Daniel Seghers en Jan Cossiers geskilder: dit is tans in die Mauritshuis. In 1647 het hy Ooghentroost gepubliseer, waarin speelsheid en ernstigheid verenig is en wat aan Lucretia van Trello gerig is (wat haar sig verloor en reeds halfblind was). Die gedig is as troos aangebied. Huygens het van 1650 tot 1652 die gedig Hofwijck geskryf, waarin hy die vreugdes buite die stad beskryf. Daar word gepostuleer dat Huygens sy poësie geskryf het as 'n testament vir homself, 'n memento mori as sulks, omdat hy in hierdie tyd soveel geliefde vriende en familie verloor het soos onder meer Hooft (1647), Barlaeus (1648), Maria Tesschelschade (1649) en Descartes (1650).

Opvoeding van sy seuns en die nuwe koninklike prins

In 1645 het sy seuns Constantijn jr. en Christiaan hul studies in Leiden begin. In hierdie jare het prins Frederik Hendrik van Oranje, die vertroueling en die beskermheer van Huygens, toenemend siek geword en in 1647 beswyk. Die nuwe stadhouer, Willem II van Oranje, het groot waardering vir Huygens getoon en aan hom die landgoed Zeelhem gegee, maar ook in 1650 beswyk. Die kern van Huygens se aktiwiteite het al hoe meer na sy presidentskap van die raad van die Huis van Oranje beweeg, wat in die hande van die jong prins -'n klein baba-was. Gedurende die tydperk het hy gereeld vir werksdoeleindes gereis. Daar was egter sterk meningsverskille tussen die weduwee—skoonmoeder van die baba (Amalia van Solms-Braunfels )—en die weduwee-skoondogter (Maria, koninklike prinses en prinses van Oranje, 4 November 1631 - 24 Desember 1660).

Die vlag van die Oranje-orde, ook bekend as die Boyne Standard. Dit bestaan uit 'n oranje agtergrond met 'n Kruis van Sint George en 'n pers ster wat die simbool van die Willemiet-magte was. Die latere politieke loopbaan van Constantijn Huygens het die sorg van die Nederlands-Engelse prins Willem III behels, wat sedert 11-jarige ouderdom wees gelaat was en later 'n beroemde Protestantse stadhouer in Holland en daarna 'n koning in Engeland geword het.

In 1657 het sy seun Philips na 'n kort siekte gesterf tydens sy groot toer in Pruise. In dieselfde jaar het Huygens ernstig siek geword maar op wonderbaarlike wyse herstel. In 1680 het Constantijn jr. met sy gesin uit die huis van sy vader getrek. Ten einde die geskinder wat kort daarna begin het te verhinder, het Huygens die gedig Cluijs-werc geskryf waarin hy 'n blik op die latere stadiums van sy lewe toon.

Skryfwerk

Huygens het probeer om nog tyd te maak om meer van sy werk te publiseer. In 1647 is 'n aantal van Huygens se musikale skeppinge, onder andere sy Pathodia sacra et profana, in Parys gepubliseer. Dit het sommige komposisies in Latyn, Psalms en Frans, en ook sekulêre Italiaanse liefdesliedere ingesluit. Die werk was gewy aan die mooi niggie (Utricia Ogle) van 'n Engelse diplomaat.

In 1648 het Huygens Twee ongepaerde handen vir klavesimbel geskryf. Die werk het verband gehou met Marietje Casembroot, 'n vyf-en-twintigjarige speler van die klavesimbel wat Huygens se liefde vir musiek gedeel het.

In 1657 het 'n bundel van sy versamelde Nederlandse gedigte verskyn met die titel Koren-bloemen. Dit sluit in: Heilighe Daghen (1645), Ooghen-troost (1647), Hofwijck (1653) en Trijntje Cornelis (1653).

In 1660 is sy dogter Suzanna getroud met haar neef Philips Doublet. Hy was die seun van Huygens se suster Geertruijd. In 1661, toe hy reeds 'n oupa was, is Huygens deur Willem III se leermeesters na Frankryk gestuur om besit te herwin van die graafskap van Oranje. Die graafskap is in 1665 teruggee aan die familie van Oranje-Nassau. en Huygens het gevolglik na die Nederlande teruggekeer.

Tekening van die Zee-straet

By sy terugkeer het Huygens die nuwe grondpad in Den Haag ontwerp wat deur die duine loop na Scheveningen. Hy het reeds in 1653 die pad beplan en daaroor geskryf in sy werk, Zee-straet. Die pad is ingevolge Huygens se ontwerp gemaak.

In 1676 het die tweede uitgawe van Koren-bloemen verskyn. Die versamelbundel bestaan uit sewe-en-twintig boeke. Van die nuwe werke in die uitgawe was Zee-straet, Mengelingh ('n reeks ernstige gedigte wat na 1657 geskryf is) en sewe boeke met snel-dichten (snelgedigte). Omdat Huygens nou ouer was het hy ontvlugting in musiek gesoek. Hy het nagenoeg 769 komposisies gedurende sy leeftyd geskryf.

Erfenis

Constantijn Huygens het op Goeie Vrydag, 28 Maart 1687, op 90-jarige ouderdom in Den Haag gesterf. 'n Week later is hy begrawe in die Sint-Jacobskerk (Grote Kerk) in Den Haag. In 1947 is 'n literêre toekenning, die Constantijn Huygens-prys, ter ere van sy nalatenskap geskep.

Voorbeelde van sy digkuns

Uit: Korenbloemen (1672)

Een Comediant

Hij is een Alle-mann, altijd en allerweghen
Waer 'them den honger maeckt; een Bedlaer met een degen;
Een Papegay om Go'; een laccher van gebreck;
Een Meerkatt in een Mensch; een meesterlicke Geck;
Een Schilderij die spreeckt; een spoock van weinig' uren
Een levendige Print van s'Werelts kort verduren;
Een hijpocrijt om 'tjock; een schaduw diemen tast;
Een drolligh Aristipp, dien alle kleeding past.
Hij is dat ijeder een behoort te konnen wesen:
Verandering van staat verandert maer sijn wesen:
Nac't noodich wesen moet: geraeckt hij op een Throon,
Sijn hert ontstijght hem niet nae 'tstijgen vande kroon:
Vervalt hij van soo hoogh tot op het bedel-bidden,
'Tgelaet past op 'tgeluck; 'thert drijft in 'tgulde midden,
En onder 'tmommen-hooft steeckt noch de selve mann
Die op en neder gaet, en niet bewegen, kan.
De Werelt is 'traduijs daerop de Menschen mommen,
Veel' staen op sprekens roll, veel dienender voor stommen;
Veel' draven, veel' staen still, veel' dalen, veel' gaen op,
Veel sweeten om gewinn, veel scheppen 't mette schopp:
Geluckigh hij alleen, die krijgen kan en houwen
En missen dat hij moet, en matelicken rouwen,
En lacchen matelick in suer of soet gelagh,
En seggen, Is't nu soo, God kent den naesten dagh. (1623)

Cupio Dissolvi. Op de Dood van Sterre

Of droom ick, en is 't nacht, of is mijn' Sterr verdwenen?
Ick waeck, en 't is hoogh dagh, en sie mijn' Sterre niet.
O Hemelen, die mij haer aengesicht verbiedt,
Spreeckt menschen-tael, en seght, waer is mijn' Sterre henen?
Den Hemel slaet geluyd, ick hoor hem doot mijn stenen,
En seght, mijn' Sterre staet in 't heilighe gebied,
Daer sij de Godheid, daer de Godheid haer besiet,
En, voeght het lacchen daer, belacht mijn ijdel weenen.
Nu, Dood, nu Snick, met-een verschenen en verbij,
Nu, doorgang van een' Steen, van een gesteên, ten leven,
Dunn Schutsel, staet naer bij, 'ksal 't v te danck vergeven;
Komt, dood, en maeckt mij korts van deze Cortsen vrij:
'Kverlang in 'teewigh licht te samen te sien sweven
Mijn Heil, mijn Lief, mijn Lijf, mijn' God, mijn' Sterr en mij. (1638)

Gebed over des Heeren avond-mael

Ghij maeckte Water Wijn: dat's klaer als wijn of water;
En 'twas een wonder-werck. Ghij noemde Brood uw Lijf,
En Wijngaerd-sap uw Bloed, en 'twas een tucht-bedrijf
Tot uw' geheughenis: soo lees ick, en soo staet 'er.
Mijn ziel vergaept sich niet aen wat vele euwen later
De grove gronden leij van eewelick gekijf;
Wie u 'tmirakel, Heer, of aen-schrijv' of ontschrijv,
Houd ick voor even boos vaan opsett en van snater.
Gunt mij het recht, het slecht, het oud, het all-gemeen,
Het onbemorst gebruijck van wat ghij hebt gesproken;
En dit mirakel toe: O God voor mij gebroken,
Breeckt nu dit lichaem oock en dese ziel van een.
Neen, neen, verworpen steen, ghij zijt er van gewroken;
Maeckt maer mijn' steen tot vleesch, en maer mijn vleesch tot steen. (1642)

Sneldicht

Vraeght ghy wat Sneldicht voor een Dicht is?
Het is een Dicht dat snel en dicht is.

Clavecingel

Wat dunkckt u, Man, sey Trijn, ick ben noch rape en jong,
Soud't mij niet voeghen wat te leeren clavecingelen?
Wegh, wegh, seij Dirck, wat plaegh, hoe soudt ghij mij dan
ringelen!
Het waer te veel geruchts, twee handen en een' Tong.

Ey

'Kheb maer een Ey geslorpt: Hoe maeckt het mij soos sat?
Een Ey is, of m'een Hoen door een verklein-glas at.

Bibliografie

• Spaense wijsheit (sonder jaar)
• 1621 Batava Tempe, dat is 't Voor-hout van 's-Gravenhage
• 1623 De uytlandighe herder
• 1622 Kerkuria mastix, satyra, Dat is, 't costelick mal
• 1624 Stede-stemmen en dorpen
• 1624 Zedeprinten
• 1625 Otiorum libri sex
• 1638 Dagh-werck
• 1641 Ghebruyck en onghebryck van 't orgel
• 1644 Momenta desultoria (heruitgereik in 1655)
• 1647 Eufrasia, Ooghentroost. Aen Parthenine, bejaerde maecht, over de verduysteringh van haer een ooghe
• 1647 Heilighe daghen
• 1647 Pathodia sacra et profana
• 1653 Trijntje Cornelis
• 1653 Vitaulium. Hofwijck, Hofstede vanden Heere van Zuylichem onder Voorburgh
• 1656-1657 translated proverbs
• 1658 Korenbloemen (heruitgereik in 1672)
• 1667 Zee-straet
• 1841 Cluys-werck (gepubliseer deur W. J. A. Jonckbloet)

Bronne

• 1979 Keur uit die Nederlandse poësie, A.P. Grové, J.L. Steyn (samestellers),(Nasou Beperk), ISBN 0 625 00160 5 , Twaalfde druk.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Constantijn Huygens.
• Die Constantijn Huygens Web - versameling van gedigte
• Werke deur Constantijn Huygens by Project Gutenberg
• Die korrespondensie van Constantijn Huygens in EMLO
• Werke deur of oor Constantijn Huygens op die Internet Archive
• Hofwijck
• Portrette van Constantijn Huygens
• Korrespondensie van Constantijn Huygens