Die dood van Iwan Iljitsj
Die dood van Iwan Iljitsj (Russies: Смерть Ивана Ильича, Smjert Iwana Iljitsja), wat die eerste keer in 1886 gepubliseer is, is 'n novelle deur Leo Tolstoi, en word beskou as een van die meesterstukke van sy latere fiksiewerke. Dit is kort na sy godsdienstige bekering aan die einde van die 1870's geskryf.[1]
Die dood van Iwan Iljitsj
| |
|---|---|
| Oorspronklike titel | Смерть Ивана Ильича, (Smjert Iwana Iljitsja) |
| Skrywer | Leo Tolstoi |
| Land |  Rusland |
| Taal | Russies |
| Genre | Fiksie, filosofiese roman |
| Uitgewer | |
| Uitgegee | 1886 |
| Bladsye | 114 bladsye (sagteband) |
"Dit word gewoonlik voorgehou as een van die beste voorbeelde van die novelle."[2] Dit vertel die verhaal van 'n hooggeregshofregter in 19de eeuse Rusland, sy lyding, en sy uiteindelike dood aan 'n terminale siekte.
Verhaal wysig
Karakters wysig
- Iwan Iljitsj ( Iljitsj is 'n patroniem, sy van is Golowin ) is 'n hoogaangeskrewe amptenaar van die Hof van Justisie, en word deur Tolstoi beskryf as, "nóg so koud en formeel soos sy ouer broer, nóg so wild soos die jongere broer, maar 'n middelweg tussen hulle —'n intelligente, lewendige en aangename man."[3] Namate die verhaal vorder, word hy meer en meer introspektief en emosioneel namate hy nadink oor die rede vir sy pynlike siekte en dood.
- Praskofja Fëdorofna Golowin is Iwan se onsimpatieke vrou. Sy word geskets as selfbehep, en stel nie belangstel in haar man se stryd nie, tensy dit haar direk beïnvloed.
- Gerasim is die Golowins se jong huiskneg. Hy neem die rol aan van trooster en opsigter tydens Iwan se siekte.
- Peter Iwanowitsj is Iwan se jarelange vriend en kollega. Hy het saam met Iwan regte studeer en is die eerste persoon wat Iwan se naderende dood erken.
- Wasia is Iwan se seun.
- Lisa Golowin is Iwan se dogter.
- Fëdor Petrisjsjef is Lisa se verloofde.
Opsomming van verhaal wysig
Iwan Iljitsj leef 'n sorgelose lewe wat "baie eenvoudig en gewoon is en daarom die mees uitmergelendste is". Soos almal wat hy ken, wy hy sy lewe daaraan om die sosiale leer te klim. Deur sy verduring van 'n huwelik met 'n vrou wat hy dikwels irriterend en veeleisend vind, werk hy stelselmatig sy weg op na die amp van 'n magistraat, danksy sy invloed op 'n vriend wat pas bevorder is, en fokus hy algaande meer op sy werk namate sy gesinslewe al hoe minder verdraagsaam word.
Terwyl hy eendag gordyne vir sy nuwe huis ophang, val hy op 'n ongemaklike wyse en beseer hy homself. Alhoewel hy aanvanklik nie veel daaraan dink nie, begin hy aan onrusbarende pyn te ly. Namate sy ongemak toeneem, raak hy geïrriteerd met sy gesin. Sy vrou dring uiteindelik daarop aan dat hy 'n dokter besoek. Die dokter kan nie die oorsaak van sy kwaal identifiseer nie, maar dit word gou duidelik dat sy toestand terminaal is. Iwan, gekonfronteer met hierdie diagnose, toets enige remedie wat hy kan vind en elke geneesmiddel vir sy verslegtende situasie, totdat die pyn so intens word dat hy gedwing word om op te hou werk, en die res van sy dae in die bed deurbring. Hier kom hy van aangesig tot aangesig met sy sterflikheid, en besef hy dat hy dit nie regtig begryp nie.
Tydens die lang en pynlike sterfproses is Iwan van oordeel dat hy nie sy lyding verdien nie, omdat hy reg en goed geleef het. As hy nie 'n goeie lewe geleef het nie, kan daar miskien 'n rede vir sy pyn wees; maar hy het wel reg gelewe, en derhalwe moet verskynsels soos pyn en dood willekeurig en sinneloos wees. Terwyl hy sy gesin algaande meer begin haat omdat hulle sy komende dood vermy en ignoreer en voorgee dat hy slegs siek is, en nie aan't sterwe is nie, is sy enigste troos sy kneg, Gerasim, die enigste persoon in Iwan se lewe wat nie die dood vrees nie, en ook die enigste wat, behalwe vir sy eie seun, deernis betoon. Iwan begin die idee dat hy wel 'n goeie lewe gely het bevraagteken.
In die laaste dae van sy lewe maak Iwan 'n onderskeiding tussen 'n kunsmatige lewe, soos sy eie, wat die ware betekenis van die lewe verberg en veroorsaak dat 'n mens die dood vrees, en 'n oorspronklike lewe, soos die lewe van Gerasim. Die oorspronklike lewe word gekenmerk deur deernis en simpatie; die kunsmatige lewe deur eiebelang en eiewaan. Dan slaan 'n skielike "krag" vir Iwan in die bors en sy, en ervaar hy 'n helder lig. Sy hand val op die hoof van sy seun en Iwan ontferm hom oor sy seun. Hy haat nie meer sy dogter of vrou nie, maar voel eerder jammer vir hulle en hoop dat sy dood hulle sal verlos. Sodoende vrees hy nie meer die dood nie, en soos Tolstoi suggereer, verdwyn die dood self.
Interpretasie wysig
In 1984 het die filosoof Merold Westphal gesê dat die verhaal "die dood as 'n vyand uitbeeld wat, (1) daartoe lei dat ons onsself mislei en in ontkenning leef, (2) ons van die betekenis van die lewe ontneem en, (3) ons in afsondering plaas."[4] In 1997 skryf die sielkundige Mark Freeman:
Tolstoi se boek handel oor baie dinge: die tirannie van burgerlike kleinighede en beuselagtighede, die verskriklike swakhede van die menslike hart, die vooropstelling en die ontbloting van die dood. Maar meer as alles, sou ek sê, gaan dit oor die gevolge van 'n lewe sonder betekenis, dit wil sê sonder 'n ware en volgehoue verbinding met 'n mens se "lewe" ... (384)[5]
Die alledaagse uitbeelding van Iwan se lewe, tesame met die dramatisering van sy lang en uitmergelende stryd met die dood, blyk inderdaad die teorieë van Tolstoi oor die morele lewe op direkte wyse te weerspieël, welke hy grotendeels tydens sy sabbatsverlof in 1877 geformuleer het. In sy lesings oor Russiese letterkunde argumenteer die Russiesgebore romanskrywer en kritikus Vladimir Nabokov dat 'n sondige lewe (soos die van Iwan) vir Tolstoi die morele dood beteken. Daarom is die dood, die terugkeer van die siel na God, vir Tolstoi 'n morele lewe. Om Nabokov aan te haal: "Die Tolstoiaanse formule is: Iwan het 'n slegte lewe geleef, en aangesien die slegte lewe niks anders is as die dood van die siel nie, het Iwan 'n lewende dood gelewe; en aangesien God se lewende lig anderkant die dood is, het Ivan as't ware 'in 'n nuwe lewe in doodgegaan'- die Lewe met 'n hoofletter L."[6]
Die dood kom alomteenwoordig in die vertelling op 'n realistiese en absorberende manier voor, maar die werklike liggaamlikheid van die dood is slegs aanwesig in die vroeë hoofstukke. In plaas daarvan lei die verhaal die leser deur 'n nadenkende, metafisiese ondersoek na die rede vir die dood, en wat dit beteken om werklik te leef. Tolstoi was 'n man wat baie met self-twyfel en geestelike besinnings gesukkel het, veral toe hy in 1910 sy eie dood begin nader het.[7] In sy boek 'n Belydenis, skryf Tolstoi:
Maak nie saak hoe dikwels daar vir my gesê word: "Jy kan nie die betekenis van die lewe verstaan nie, so moenie daaroor dink nie, maar leef;" is ek nie meer in staat daartoe nie: ek doen dit reeds al vir te lank. Ek kan tans nie help om die dag en nag te sien kom en gaan, terwyl dit my nader bring aan die dood nie. Dit is al wat ek sien, want dit alleen is waar. Al die ander dinge is onwaar.[8]
Hierdie persoonlike epifanie het 'n beduidende geestelike omwenteling in die lewe van Tolstoi veroorsaak, waardeur hy die Russies-Ortodokse Kerk, seksualiteit, opvoeding ens. bevraagteken het.[9] Die letterkunde wat Tolstoi gedurende hierdie tydperk geskryf het is van sy mees kontroversiële en filosofiese werk, soos Die Dood van Iwan Iljitsj en ander beroemde kortverhale soos Die Kreutzer Sonate en Die Duiwel. Vanuit 'n biografiese oogpunt is dit dus moontlik om Die Dood van Iwan Iljitsj te interpreteer as 'n manifestasie van Tolstoi se omhelsing van die dood en die betekenis van sy eie lewe gedurende sy laaste jare.[10] Met ander woorde, deur 'n bepaalde soort lewenstyl en die ondraaglike agteruitgang daarvan te dramatiseer, kon Tolstoi sy filosofie oordra dat sukses soos dit deur die samelewing beoordeel word, soos die van Iwan Ijitsj, teen 'n groot morele koste kom; en indien 'n mens besluit om die koste te betaal, sal die lewe hol en onsinnig wees, en daarom erger as die dood.[9]
Martin Heidegger se magnum opus, Sein und Zeit (1927), verwys na die novelle as 'n illustrasie van 'om na die dood' te gaan.[11]
Engelse vertalings wysig
- Aylmer en Louise Maude
- Rosemary Edmonds (1960)
- Richard Pevear en Larissa Volokhonsky (2009)
Aanpassings wysig
- A Simple Death (1985) geregisseer deur Alexander Kaidanovsky
- Ivans Xtc (2000) geregisseer deur Bernard Rose
- Ikiru (1952) geregisseer deur Akira Kurosawa
Verwysings wysig
- ↑ Jahn, Gary R. (1999). Tolstoy's The Death of Ivan Ilʹich: A Critical Companion. Northwestern University Press. p. 3.
- ↑ "Tolstoy, Leo." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2014.
- ↑ Tolstoy, Leo (1886). The Death of Ivan Ilyich. The Story and Its Writer. Ed. Ann Charters: Bedford/St. Martin's (2011). pp. 794–833.
- ↑ Westphal, Merold (1984). God, Guilt, and Death: An Existential Phenomenology of Religion. (1984) : , 1987. Bloomington, Ind.: Indiana University Press. p. 90. ISBN 0253204178.
- ↑ Freeman, Mark (Julie 1997). "Death, Narrative Integrity, and the Radical Challenge of Self-Understanding: A Reading of Tolstoy's 'Death of Ivan Ilyich'". Ageing & Society. 17 (4): 373–398. doi:10.1017/S0144686X97006508.
- ↑ Nabokov, Vladimir Vladimirovich (1980). Lectures On Russian Literature. Harcourt. p. 237.
- ↑ Merriman, C. D. (2007). "Biography of Leo Tolstoy". The Literature Network (in Engels). Jalic Inc. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Oktober 2019. Besoek op 23 Februarie 2016.
- ↑ Tolstoy, Leo (1882). A Confession. Mineola: Dover Publications. p. 18. ISBN 0-486-43851-1.
- ↑ 9,0 9,1 The Death of Ivan Ilyich: About the Author. The Big Read (2006–2011).
- ↑ Podgorski, Daniel (20 Oktober 2015). "Proximity to Death: Authentic Living and Authentic Dying in Leo Tolstoy's The Death of Ivan Ilyich". The Gemsbok. Your Tuesday Tome (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Julie 2019. Besoek op 23 Februarie 2016.
- ↑ Kaufmann, Walter. "Existentialism and Death": 75–93.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp)