Geïsoleerde tale

'n Geïsoleerde taal in die wydste betekenis is 'n natuurlike taal met geen bewysbare genealogiese (of "genetiese") verwantskap aan ander tale nie, of 'n taal wat geen verwantskap met 'n voorsaat van enige bestaande taal toon nie. Geïsoleerde tale is gevolglik taalfamilies wat net uit een taal bestaan. Algemeen aangevoerde voorbeelde sluit in Ainoe, Baskies, Soemeries, Elamities en Vedda, alhoewel vir elkeen van hierdie voorbeelde 'n minderheid taalkundiges beweer dat hulle 'n verwantskap aan ander tale opgespoor het.

Sommige bronne gebruik die term "geïsoleerde taal" om na 'n tak van 'n groter taalfamilie met net een enkele oorlewende lid te verwys. Byvoorbeeld word Albanees, Armeens en Grieks algemeen as geïsoleerde Indo-Europese tale beskryf. Alhoewel hulle Indo-Europese tale is, behoort hulle nie aan 'n bevestigde tak (soos Romaanse, Indo-Irannese, Kelties, Slawies of Germaanse tale) nie, maar vorm eerder 'n eie tak. Binne die Romaanse tale is Sardies 'n soortgelyke geïsoleerde taal. Sonder 'n verdere verduideliking verwys die term geïsoleerde tale egter na 'n taal wat geen genetiese verwantskap met enige ander bekende taal toon nie.

Sommige tale wat voorheen as geïsoleerde tale beskou is, mag as kleiner taalfamilies hergroepeer word. Dit het al met Japannees (wat nou saam met die Ryukyu-tale die Japannese tale vorm) en Koreaans (wat saam met die Jeju-taal die Koreaanse tale vorm) gebeur. Etruskies in Italië is lankal as 'n geïsoleerde taal beskou, maar sommige taalkundiges het voorgestel dat dit verwant is aan die Tirreense tale, 'n uitgestorwe taalfamilie van nou verwante antieke tale wat in 1998 deur Helmut Rix voorgestel is en die Rhaetiese tale (voorheen gebesig in die sentrale Alpe) en Lemniaans (die ou taal van die Griekse eiland Lemnos), insluit.

Geïsoleerde tale mag beskou word as 'n spesiale geval van ongeklassifiseerde tale wat tot nuwe kennisgewing ongeklassifiseerd bly. As sulke pogings uiteindelik suksesvol is, word 'n taal wat voorheen as geïsoleerd beskou is, nie langer as sulks geklassifiseer nie, soos dit al met die taal Yanyuwa van noordelike Australië gebeur het, wat nou as 'n Pama-Nyungan-taal gegroepeer is. Aangesien taalkundiges nie altyd saamstem oor die vraag of daar 'n genetiese verband bewys is nie, is dit dikwels omstrede of 'n taal 'n geïsoleerde taal is of nie.

Die term "geïsoleerde tale" het vervolgens niks te doen met geïsoleerde volke nie; laasgenoemde verwys na inheemse volke wat sonder enige kontak met die buitewêreld leef. Geïsoleerde volke besig nie "outomaties" geïsoleerde tale nie, in sommige gevalle mag dit wél só wees.

Verdere leesstof

• (en) Campbell, Lyle, 2017. Language Isolates. Routledge.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Geïsoleerde tale.
• (en) "Ethnologue: Languages of the World, Seventeenth edition, Language isolate". Ethnologue. Besoek op 20 Augustus 2020.