Wikipedia

Geïsoleerde volk

Geïsoleerde volke, ook ongekontakte volke genoem, is gemeenskappe wat óf vrywillig óf weens omstandighede sonder enige kontak met die buitewêreld leef. Daar is min mense wat nog geen kontak met die beskawing gehad het nie. Aktiviste vir die regte van inheemse volke doen ’n beroep dat sulke groepe alleen gelaat word omdat kontak sal inbreuk maak op hul reg op selfbeskikking.[1] Verder kan geïsoleerde volke ’n gebrek hê aan immuniteit teen algemene siektes, wat ’n groot deel van hul bevolking ná kontak kan uitwis.[2][3]

Stamlede van ’n geïsoleerde volk wat in 2012 gewaar is in die Brasiliaanse munisipaliteit Feijó in die deelstaat Acre.

In 2013 is geraam daar is meer as 100 geïsoleerde stamme in die wêreld, hoofsaaklik in die digte woude van Suid-Amerika en Nieu-Guinee, terwyl die Sentinelese (van die Andaman-eilande, Indië) die mees afgesonderde groep ter wêreld is.[4] Kennis oor die bestaan van sulke volke word meestal opgedoen vanweë ongereelde en soms gewelddadige botsings met buurstamme en deur lugfotografie.

Geïsoleerde volke fassineer die beskaafde wêreld en die idee van toeroperateurs wat avontuurtoere aanbied wat na sulke groepe soek, is ’n omstrede saak. ’n BBC-dokumentêr is in 2006 gemaak van ’n Amerikaanse toeroperateur wat spesialiseer in begeleide toere om geïsoleerde volke in Wes-Papoea te "ontdek".[5] In 1971 het die BBC ’n dokumentêr, A Blank on the Map, gemaak wat deur sir David Attenborough aangebied is en waarin die eerste keer kontak gemaak is met die Biamivolk van Papoea-Nieu-Guinee.[6][7]

Asië

wysig

Die Sentinelese van Noord-Sentineleiland, wat deel is van die Andamaneilande in die Golf van Bengale, verwerp enige kontak. Hul taal verskil aansienlik van ander tale van die Andamaneilande,[8] wat daarop dui dat hulle al duisende jare lank afgesonder is. Hulle word deur kenners die mees geïsoleerde volk in die wêreld genoem,[1] en hulle sal dit waarskynlik bly.[8] Tydens Indië se 2001-sensus is ’n ekspedisie in twee dele op 23 tot 24 Februarie 2001 gehou. Die eerste groep het 31 Sentinelese getel en die tweede groep 39.[9] Helikopteropnames ná die aardbewing en tsoenami in 2004 in die Indiese Oseaan het aangetoon dat die Sentinelese oorleef het.[10] Ná die aardbewing het Noord-Sentineleiland en die nabygeleë Constance-eiland saamgesmelt. Die plaaslike Andaman- en Nicobar-administrasie het ’n beleid van dophou, maar geen kontak nie, om te verseker dat geen stropers of siektes die eiland bedreig nie.

Nog ’n Andamanese stam, die Jarawas, woon op die hoofeiland. Hulle bestaan na raming uit sowat 400 mense.[11]

Suid-Amerika

wysig

Brasilië

wysig
 
Lede van ’n geïsoleerde volk wat in 2009 in die Brasiliaanse staat Acre raakgeloop is.

OP 18 Januarie 2007 het Fundação Nacional do Índio, Brasilië se Nasionale Indiaanse Stigting (Funai), berig daar is 67 bevestigde gevalle van geïsoleerde volke in die land, terwyl daar in 2005 net 40 was.[12] Dié land het nou die hoogste getal volke wat in isolasie woon.

Daar is sewe reservate (inheemse gebiede) eksklusief vir geïsoleerde volke:

  • Alto Tarauacá in Acre.
  • Hi-Merima in Amazonas.
  • Massaco in Rondônia.
  • Igarape Omere in Rondônia.
  • Rio Muqui in Rondônia.
  • Rio Pardo in Mato Grosso en Amazonas.
  • Xinane isolados in Acre.

In onlangse jare het die bestaan van groepe van een of twee mense onder die media se aandag gekom. Een van hulle, bekend as "Die Gatman", woon alleen in 'n gebied van 8 000 hektaar, waar hy talle gate gegrawe het om te jag of weg te kruip.[13] Sy gebied is later met 3 000 ha vergroot.[14] Nog talle geïsoleerde stamme woon in ander volke se reservate in die deelstate Amazonas, Rondinia, Para, Acre, Mato Grosso, Amapa, Maranhao, Roraima, Tocantins, Goias en Minas Gerais.

Bolivia

wysig

In 2006 is die teenwoordigheid van vyf geïsoleerde volke in Bolivia bevestig, maar nog drie bestaan vermoedelik. Die bevestigde stamme is die Ayoreo in die nasionale park Kaa-Iya (sowat vyf families), die Yurakare in Santa Cruz en Beni (onder bedreiging van dwelmhandelaars), die Pacahuara in die Chacobo-reservaat (ook sowat vyf families), ’n groep Araona in die Araona-reservaat (kontak is met sowat 100 gemaak) en die Toromona in die nasionale park Madidi (wat baie afgeleë is). Kontak is nou met die meeste Mbya-Yuqui in die Yuqui-reservaat en Rio Usurinta gemaak. Bolivië het in 2005 ’n verklaring onderteken wat die basiese regte van hierdie volke erken.

Die drie onbevestigde gevalle is die Mosetene, Tsimanes en Chacobo.

Colombia

wysig

Weens voortdurende konflik bied Colombia min beskerming vir sy geïsoleerde volke. Een groep is die Carabayo-Aroje. Dit is onseker of enige lede van die Yari nog lewe. Kontak is in 2003 met die Nukaak Maku gemaak en 65% van hulle is weens siektes dood. Sowat twee tot drie dosyn woon nog in isolasie.

Ecuador

wysig

Dit is onbekend of enige lede van die Tagaeri oor is – na bewering is hulle in groot getalle uitgewis deur hul vyandelike bure, die Taromenane. Sowat 30 lede van laasgenoemde groep is in 2003 weer vermoor deur die Huaorani uit wraak vir die moord op ’n Huaorani-jagter. In Januarie 2007 het die president van Ecuador die suidelike deel van Yasuni ’n verbode gebied verklaar om geïsoleerde volke te beskerm.

In 2013 is nog 20 lede van die geïsoleerde Taromenane deur gekontakte Indiane vermoor uit wraak vir ’n vorige moord.

Ander lande

wysig

In Guiana, Frans-Guiana en Suriname was daar in 2013 geen bekende geïsoleerde volke oor nie,[15] maar in Paraguay,[16] Peru[17] en Venezuela[18][15] word nog verskeie sulke groepe aangetref.

Oseanië

wysig

Australië

wysig

In 1984 is ’n groep Pintupi, wat ’n tradisionele jagter-versamelaarslewe lei, in die Gibsonwoestyn in Wes-Australië ontdek. Hulle het vir die eerste keer met mense van ’n Westerse beskawing kennis gemaak en is vermoedelik die laaste geïsoleerde volk in Australië.[19]

Nieu-Guinee

wysig

Groot dele van Nieu-Guinee is onontdek deur wetenskaplikes en antropoloë weens die uitgestrekte woud- en bergagtige streke. Bekende inheemse stamme van Papoea-Nieu-Guinee het baie min kontak met plaaslike owerhede buiten dat die owerhede weet wie hulle is.

Die Indonesiese provinsies Papoea en Wes-Papoea op die eiland Nieu-Guinee is die tuiste van ’n geraamde 44 geïsoleerde stamme.[20] Hulle word ook op die Oos-Indonesiese eilande aangetref.

Die geïsoleerde groepe kom in die volgende streke voor:[21]

  • Gusawi
  • Lengguru
  • Kokiri
  • Derewo
  • Teriku
  • Foja
  • Manu
  • Waruta
  • Brazza-Digul

Noord-Amerika

wysig

Die laaste geïsoleerde volk in Noord-Amerika is vermoedelik die Lacandon-Yahi, met wie in die vroeë deel van die 20ste eeu kontak gemaak is. Hulle het geweet van die land se kolonisasie, maar het direkte kontak vermy en verkies om net met ander inheemse groepe interaksies te hê.

Mexiko

wysig

Die Lacandon-Maja was die laaste groep in Mexiko met wie kontak gemaak is. Hulle is vermoedelik ’n voormalige Majabevolking wat na die Lacandonwoud van die Yucatán-skiereiland getrek het om Spaanse kolonisasie vry te spring.[22] Hulle was van die 17de eeu af heeltemal van die buitewêreld afgesny.[23]

Aanvanklike kontak is in 1924 gemaak, maar hulle is eers dekades later in die beskawing opgeneem. Uitgebreide ontbossing in 1993 het meegebring dat hul getalle aansienlik gekrimp het. In 1996 was daar net 500 van hulle oor.[24]

Afrika

wysig

'n Paar geïsoleerde volke kom ook waarskynlik in die ontoeganklike reënwoude van Sentraal-Afrika voor.[25]

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 Nuwer, Rachel (4 Augustus 2014). "Future – Anthropology: The sad truth about uncontacted tribes" (in Engels). BBC. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Augustus 2019. Besoek op 24 Julie 2015.
  2. ↑ "Isolated tribe spotted in Brazil" (in Engels). BBC News. 30 Mei 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2019. Besoek op 5 Augustus 2013.
  3. ↑ Adams, Guy (2 Februarie 2012). "Close camera encounter with 'uncontacted' Peruvian tribe". The New Zealand Herald.
  4. ↑ "How many uncontacted tribes are left in the world?". New Scientist (in Engels). 22 Augustus 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Desember 2019. Besoek op 3 Julie 2016.
  5. ↑ First Contact, BBC Four Anthropology Season, part 1 of 6
  6. ↑ Plunkett, John (20 April 2016). "David Attenborough's early films to be shown in colour for first time". The Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2019. Besoek op 9 Junie 2017.
  7. ↑ "A Blank on the Map". BBC (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Februarie 2019. Besoek op 10 Junie 2017.
  8. ↑ 8,0 8,1 "The most isolated tribe in the world?" (in Engels). Survival International. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Oktober 2019. Besoek op 9 Februarie 2010.
  9. ↑ "Enumeration of Primitive Tribes in A&N Islands – A Challenge" (PDF). Census of India. Besoek op 19 Augustus 2016.
  10. ↑ "Stone Age cultures survive tsunami waves". Associated Press (in Engels). 4 Januarie 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 September 2019. Besoek op 22 Januarie 2018.
  11. ↑ "Estimation" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 April 2020.
  12. ↑ Colitt, Raymond. "Brazil sees traces of more isolated Amazon tribes" (in Engels). Reuters. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2015. Besoek op 19 Oktober 2014.
  13. ↑ Tharoor, Kanishk (1 Januarie 2019). "The Modern Dignity of an Uncontacted Tribe". The Atlantic (in Engels). Besoek op 6 Oktober 2021.
  14. ↑ "The last of his tribe" deur Fiona Watson; survivalinternational.org
  15. ↑ 15,0 15,1 Indigenous Peoples in Voluntary isolation and initial contact (PDF). Dany Mahecha R., Carlos Eduardo Franky C. (reds.). International Work Group for Indigenous Affairs (IWGIA) and Instituto de Promoción Estudios Sociales (IPES). 2013. ISBN 978-87-92786-32-6.{{cite book}}: AS1-onderhoud: ander (link)
  16. ↑ "Signs of uncontacted Indians seen as forest is cleared around them" (in Engels). Survival-international.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Julie 2009. Besoek op 5 Augustus 2013.
  17. ↑ "Mashco-Piro 'uncontacted' Peruvian tribe pictured" (in Engels). Bbc.co.uk. 31 Januarie 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Februarie 2020. Besoek op 5 Augustus 2013.
  18. ↑ "Americas | Chavez moves against US preachers" (in Engels). BBC News. 12 Oktober 2005. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 November 2019. Besoek op 13 September 2017.
  19. ↑ Colliding worlds: first contact in the western desert, 1932–84, National Museum of Australia
  20. ↑ "BBC: First contact with isolated tribes?" (in Engels). Survival International. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Februarie 2020. Besoek op 24 Julie 2015.
  21. ↑ "Where are they?" (in Engels). Uncontactedtribes.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Oktober 2019. Besoek op 24 Julie 2015.
  22. ↑ "Endless Tours Cancun: Lacandón: The Last Uncontacted People in North America" (in Engels). Endlesscancun.blogspot.com. 12 Januarie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2019. Besoek op 24 Julie 2015.
  23. ↑ "Lacandon Maya." Cassell's Peoples, Nations and Cultures, red. John Mackenzie, Cassell, 1ste uitgawe, 2005. Credo Reference, https://search.credoreference.com/content/entry/orionpnc/lacandon_maya/0. Besoek op 8 September 2018.
  24. ↑ "Lacandon Maya."Cassell's Peoples, Nations and Cultures, edited by John Mackenzie, Cassell, 1ste uitgawe, 2005. Credo Reference, https://search.credoreference.com/content/entry/orionpnc/lacandon_maya/0. Besoek op 8 Sep. 2018.
  25. ↑ Bob Holmes: How many uncontacted tribes are left in the world? Daily News in: newscientist.com, 22 Augustus 2013.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Geïsoleerde_volk&oldid=2512981"