Gebruiker:Anrie/Effektiewe tekste kontrolelys

Hierdie bladsy bevat 'n opstel. Dit is nie 'n beleid of 'n riglyn van die Afrikaans Wikipedia nie, maar weerspieël slegs die opinie van die outeur.

Enige teks kan volgens sekere kriteria geëvalueer word om die effektiwiteit (al dan nie) van 'n teks te bepaal. Hier volg 'n kontrolelys, aangepas uit Expert judgements versus reader feedback: A comparison of text evaluation techniques uit die Journal of Technical Writing and Communication 26(4):504-519 deur De Jong, M.D.T. en Lents, L.R. (1996). Dit is aangepas om op Wikipedia-artikels van toepassing te wees.

Veranderlikes wat die (on)effektiwiteit van tekste bepaal

Grafiese ontwerp

Die uitleg en beelde wat in 'n artikel gebruik word kan die leesbaarheid en die leser se begrip van 'n artikel bevorder of belemmer. Dit is noodsaaklik dat enige skrywer in gedagte hou dat verskillende uitlegte verskillend vertoon op verskillende skermresolusies.

Dit word aanbeveel dat die grafiese ontwerp van 'n artikel geslaagd sal wees op 'n minimumresolusie van 800x600px. Daar moet dus ingedagte gehou word dat:

• Beelde wat breër as 250px is neem meer as die helfte van die bladsy in beslag;
• Wanneer daar beelde aan weerskante van 'n paragraaf geplaas word, skep dit maklik 'n toebroodjie-effek, waar daar twee beelde is met 'n dun kolom teks in die middel.

Wanneer die hoeveelheid beelde die aantal teks oorskry kan dit ook swak vertoon. Oorweeg dit om slegs die nodigste beelde te behou en die oortolliges na die besprekingsblad te skuif. Wanneer dit artikel dan tot so 'n mate uitgebrei word dat dit meer beelde regverdig, kan dit altyd weer bygevoeg word.

Geen beelde by groot stukke teks is ook nie aantreklik nie. Artikels by die Engelse Wikipedia val maklik in hierdie strik: sien byvoorbeeld die artikel oor Thailand wat in die eerste helfte van die artikel byna geen beelde gebruik nie en dan 'n oordadige aantal beelde in die tweede helfte gebruik. Die Afrikaanse artikel poog om meer gebalanseerd te wees en bied 'n verskeidenheid beelde rakende verskeie aspekte van die land.

Onthou ook: 'n beeld is 'n duisend woorde werd, maar gebruik eerder daardie ekstra 1000 woorde voor u 'n nie-vrye beeld oplaai.

Sien ook:

• Toepaslikheid en volledigheid.
• Wikipedia:Beelde
• Wikipedia:Gebruik van beelde
• Wikipedia:Uitgebreide beeldsintaks

Korrektheid en konvensies

Dit is nodig vir die integriteit van die Afrikaanse Wikipedia dat die Afrikaanse spel- en skryfreëls gevolg word tydens die skryf van artikels. Dit is ook belangrik om in gedagte te hou dat daar sommige konvensies hier gevolg word, bv. die skryf van datums (voluit), die Afrikaanse weergawes van eiename, transliterasie van Cyrilliese name, ens. Verder is dit belangrik om Afrikaanse bronne te gebruik vir die navorsing van Afrikaanse aardrykskundige of antieke eiename, bv. Sjina in plaas van China en Aristoteles in plaas van Aristotle.

Wanneer u nie seker is oor die Afrikaanse spelwyse van 'n woord (of die woord self) nie, is dit altyd beter om eers te vra, in plaas daarvan om die integriteit van die ensiklopedie op die spel te plaas.

Sien ook:

• Wikipedia:Algemene spelfoute
• Cyrilliese alfabet (transliterasie gids)
• Antieke eiename: Engels -> Afrikaans

Struktuur

Die "struktuur" van 'n artikel dui op die volgorde waarin die inligting gesorteer is. Wikipedia-artikels begin altyd met 'n inleidingsparagraaf of twee (sonder 'n opskrif) waarin die onderwerp van die artikel omskryf word.

Word verskeie afdelings (en subafdelings) as sulks aangedui met toepaslike opskrifte? Volg die afdelings mekaar op 'n natuurlike wyse, of verwys Afdeling B na idees en terme wat nog nie eerder in die artikel verduidelik is nie?

Wanneer 'n lys van 'n persoon se werke, hetsy dit boeke, musiekalbums, rolprente ens. verskaf word, maak dit ook meer sin om dit in 'n kronologiese volgorde (eerder as 'n alfabetiese of willekeurige volgorde) te plaas.

Begrip

Ten einde daarin te slaag dat 'n teks volledig deur die leser begryp kan word, moet die oordrag van inligting suksesvol plaasvind. Ingewikkelde sinne en vakkundige terminologie, asook ander vae, moeilike of onbekende woorde, kan die leser se begrip van die teks verhinder. 'n Artikel oor, byvoorbeeld, neurowetenskap, moet deur die algemene leser verstaan kan word. Kenners in dié gebied het waarskynlik beter en meer uitgebreide bronne om van uit te werk en dit is eerder die onkundiges wat die artikel sal wil lees om meer daaroor te leer. Bly dus weg van vakkundige terminologie waar moontlik, of omskryf en verduidelik dit reeds vroeg in die artikel en maak seker dat elke sin duidelik bewoord is en nie onnodig lank is nie.

Verifieerbaarheid

Aanvaarbaarheid, of, soos hier by Wikipedia van toepassing, verifieerbaarheid, dui op die geloofwaardigheid van feitelike inligting. Alhoewel Wikipedia nie die korrektheid van gegewe inligting waarborg nie, is dit geen verskoning om agter te skuil wanneer artikels geskep word nie. Maak seker dat enige betwisbare feite deur erkende en betroubare bronne ondersteun word. Selfs al bevat 'n artikel geen feite wat bevraagteken mag word nie, is dit nodig om 'n bronnelys onderaan die artikel te plaas, sodat lesers kan bevestig dat 1)die inligting nie uit die outeur se duim gesuig is nie en 2)daar nie plagiaat gepleeg word nie.

Wanneer artikels vanuit 'n anderstalige Wikipedia vertaal word, is dit van kardinale belang om eers seker te maak dat die bronartikel 'n bronnelys het en dié dan ook te kopieer. Enige betwisbare inligting of direkte aanhalings wat nie van 'n verwysing voorsien word nie, kan eerder uitgelaat word (indien 'n bron daarvoor nie opgespoor kan word nie). Eerder 'n korter artikel, waarvan ons die akkuraatheid kan bewys, as 'n lang artikel met twyfelagtige inhoud.

Sien ook:

• Wikipedia:Verifieerbaarheid
• Wikipedia:Haal bronne aan
• Wikipedia:Geen oorspronklike navorsing

Styl

Wikipedia is 'n ensiklopedie en daar word dus verwag dat artikels in 'n ensiklopediese en neutrale styl geskryf word. 'n Verhalende styl is glad nie aanvaarbaar nie en skrywers moet ook daarteen waak om van 'n neutrale styl af te wyk deur humoristiese of beledigende taal te gebruik. 'n Skrywer se standpunt rakende onderwerpe (bv. die 2007 Mianmarese anti-regeringsbetogings of selfs die Joodse volksmoord) moet nooit uit sy skrywes deurskemer nie: die feite spreek vanself. Dit is dus nie nodig om te sê "Stephen King is 'n baie goeie skrywer" nie, maar eerder "Stephen King het reeds 50 blitsverkopers gehad en in 2003 is die National Book Foundation se medalje vir Distinguished Contribution to American Letters aan hom toegeken".

Moenie die leser onderskat nie - verskaf aan hom/haar die feite en laat hulle toe om hulle eie gevolgtrekkings te maak.

Sien ook:

• Wikipedia:Styl
• Wikipedia:Neutrale standpunt
• Wikipedia:Neutrale standpunt-riglyne

Toepaslikheid en volledigheid

'n Artikel kan aan al die bogenoemde kriteria voldoen en steeds oneffektief wees. Dit is nie slegs noodsaaklik dat die gegewe inligting feitelik akkuraat is nie, maar dat al die nodige inligting weergegee word en dat sommige afdelings nie voorgetrek word nie. Hierdie vroeë weergawe van die artikel "Thailand" is heel duidelik nie volledig nie, aangesien daar baie aandag geskenk word aan die geskiedenis van die land, maar geen aandag aan ander afdelings soos demografie, geografie, ekonomie, kultuur of politiek nie. Hiérdie weergawe van die artikel oor die Kerk van Sciëntologie is ook onvolledig, aangesien geen melding gemaak word van die kritiek en omstredenheid wat die kerk omhul nie (dit is dus ook nie geslaagd as 'n neutrale artikel nie).

Dit is dus belangrik om seker te maak dat alle afdelings van 'n artikel toepaslik is op die onderwerp van die artikel, dat al die nodige afdelings en inligting weergegee word.

Indien enige vrae gestel word in 'n artikel is dit belangrik om dit te antwoord. Hiermee word bedoel: vrae wat 'n leser hom- of haarself mag afvra tydens die lees van 'n artikel. 'n Eenvoudige voorbeeld is die sin: "Rotterdam is die tweede-grootste stad in Nederland". Gestelde vraag: "Wat is die grootste stad?" Dit is meer volledig om te skryf "Rotterdam is die tweede-grootste stad in Nederland (naas Amsterdam)". 'n Ander voorbeeld is die sin "Tydens die Middeleeue was dit hoofsaaklik die welaf en veral die adel se kookkuns wat vatbaar was vir buitelandse invloed". Gestelde vraag: "Hoekom net die rykes?" Die sin kan dus beter gestel word as "Dit was grotendeels slegs die welaf en veral die adel wat ingevoerde bestanddele soos speserye kon bekostig en dus was hul kookkuns meer vatbaar vir buitelandse invloed dan dié van die armer mense".

Dit is ook nodig dat die beelde wat by 'n artikel gevoeg word toepaslik is: die Engelse artikel oor World War II, bv., bevat geen kaarte wat die vordering van die verskeie troepe aandui nie. Lesers wat nie vertroud is met die geografie van Europa en Rusland nie, sal dus met moeite kan byhou. Die Afrikaanse artikel probeer om hierdie leemte te vul, deur aan die leser te toon waar spesifieke troepe tydens belangrike gebeurtenisse was. Dis maklik om te skryf "..die Sowjetse magte het die areas om Demjansk en Vjazma oorgeneem en dreigende aanvalle is in die rigting van Smolens en Bryansk gemaak", maar die inligting is makliker om te begryp en dit is meer volledig indien die inligting deur 'n kaart vergesel word, wat die inligting aan die leser duidelik kan maak.