Gebruiker:Suidpunt/Harenarium3

__NOINDEX__

A

Accusare nemo se debet, nis coram Deo

"Niemand hoef homself te beskuldig nie, behalwe voor God". [Lubbe]

Actio iniuriarum

"'n eis weens krenking" 'n aksie gegrond op inbreukmaking

Actus Dei nemini nocet

"'n Handeling van God benadeel niemand nie." [Lubbe]; "die dade van God skaad niemand nie"

Adhuc vivo ego

"ek leef nog"

Adtollite portas principes vestras, et elevamini portae aeternales, et introibit Rex gloriae / Quis est iste Rex gloriae?

"hef op julle hoofde, o poorte, ja, verhef julle, ewige deure, dat die Erekoning kan ingaan! Wie is tog die Erekoning?" (1953-vertaling, Psalm 24:9-10) ;
"verbly julle, poorte, wees bly, eeue-oue deure, want die magtige Koning wil ingaan! Wie is hierdie magtige Koning? (1983-vertaling, Psalm 24:9-10)
(Derde strofe van Sadeness (Part I), Enigma; oorgeneem uit Procedamus in pace! deur Konrad Ruhland)

Aliis quam mihi

"letterlik: "ander bo my"/"ander as ek"; "diens belangriker as die self" [Norval]

Alea iacta est

"die dobbelsteen(tjie) is gegooi" [Lexis][VAW]; "die dobbelsteen is gewerp" [Lubbe]; "die teerling is geworpe" [WAT][Van Dale]; "die teerling is gewerp" [HAT]; die besluit is onherroeplik [VAW][WAT]; die koeël is deur die kerk, die Rubicon is oorgesteek.

Amantes amentes

"minnaars - waansinniges" (verliefde mense doen mallerige dinge) [Lexis]; "verliefdes is nie toerekenbaar nie" [WAT];

Ambulate dum lucem habetis

"Wandel so lank as julle die lig het." Johannes 12:35 (1933/1953-Vertaling); dien ook as leidraad in die videospeletjie Shadow of the Tomb Raider (2018).

Amicissime

"Beste vriend" (vokatief/aanroepvorm van Amicissimus, "beste vriend")

Amicus certus in re incerta cernitur

"'n ware vriend word herken in 'n onsekere situasie"; of 'n vriend regtig 'n vriend is kom mens eers agter in tyd van teenspoed [Lexis]; in nood leer mens jou vriende ken [WAT].

Amore et servitio

"om lief te hê en te dien" [Norval, 160]

Anathema sit

"Hy is vervloek!" (kerkban)

Animo et fide

"deur te glo en te vertrou" / "met geesdrif en vertroue" [Norval, 269]

Animus iniuriarum

"die oogmerk om te benadeel"

Aquila non capit muscas

"'n arend/adelaar vang nie vlieë nie (letterlik); adelaars vang nie vlieë nie, arende vang nie vlieë nie."

Ara Pacis

"Vredesaltaar"(bv. van Keiser Augustus)

Atrox!

"Vreeslik!"

Audi (et) alteram partem

"hoor die anderkant aan" [Lubbe]; "luister (ook) na die ander kant" [WAT][VAW]; "luister ook na die teenparty" (bekende regsbeginsel) [Lexis];

Auspicio Regis et Senatus Angliae

"Op las van die koning en parlement van Engeland" (leuse van die Britse Oos-Indiese Kompanjie, ook aangebring op Fitch & Leedes se (koel)drankblikkies.)

B

Beatius est (magis) dare quam accipere

"dit is saliger om te gee as om te ontvang" (Handelinge 20:35); "daar is meer geluk in gee as in ontvang" [Lexis]

Boni mores

"goeie sedes"

C

Carpe diem

"pluk die dag" [364]

Cave canem

"pasop vir die hond"

Caveat subscriptor

"die ondertekenaar moet oppas"

Contendamus ad excellentiam

"laat ons streef na uitnemendheid" [334]

Contra bonos mores

"teen die goeie sedes"

Contra naturam sui generis

"teen die geaardheid van sy soort"

Cor cordium

"Hart van alle harte"

Cujus (i.e. adulterii) publica poena est cum damni reparatione parti laesae facienda

"(adulterie) word van staatsweë gestraf met betering van skade aan die veronregte party." (Simon van Leeuwen, Censura Forensis, 1741)

Culpa

"skuld"

Cura tui nobis curae

"u versorging lê ons na aan die hart" [215] "u gesondheid lê ons na aan die hart" [Berg, 10]

Cura ut valeas

"Pas jou mooi op."

Curare per Dei sapientiam

"met Gods wysheid versorg" [349]

Curator ad litem

"(regspersoon wat namens 'n ontoerekenbare 'n regsaak behartig)"

Curator ad personam

"mentor" (persoon wat 'n ander persoon se persoonlike sake reël indien laasgenoemde nie meer self besluite kan neem nie)

Curator bonis

"administrateur", "bestuurder" (beperk tot bates en finansies van 'n pasiënt; doen verantwoording aan die meester van die hooggeregshof)

D

Deficit omne quod nasciture

"alles wat gebore word, vergaan"

De bonis propriis

"(kostebevel) uit eie sak (betaal)"

De gustibus non disputandum

"omtrent smaak val daar nie te redeneer nie"; "oor smaak val daar nie te redeneer nie"; "moenie oor smaak stry nie"

Deliberata morte ferocior; / saevis Liburnis scilicet invidens / privata deduci superbo, / non humilis mulier, triumpho.

"Hoog is haar hart; die dood reeds lank oorpeins, / Sy gun dit vir die wrede skepe nie / Dat sy, onttroon, / Gebring word waar 'n trotse volk haar hoon, / Sy, wat nog nooit vir iemand terug wou deins." (Horatius)

Deo favente

"met Gods guns" [263][WAT]

Depositum

"bewaargewing"

Discamus, oremus, et servemus

"ons leer, ons bid en ons dien" [359]

Dolus

"opset"

Domicilium citandi et executandi

"vaste adres vir alle regsdoeleindes"

Dominus fluminis

"riviereienaar"

E

Ecclesia vivit secundum legem Romanam

"die kerk leef ooreenkomstig die Romeinse reg"

Ecclesia reformata semper reformanda (est secundum Verbum Dei)

"'n Gereformeerde kerk moet steeds op die pad van hervorming voortgaan." "Die kerk van die hervorming moet altyd weer op grond van die Woord hervorm."

Eheu fugaces, Postume, Postume, labuntur anni

"Helaas, Postumus, Postumus, die voortvlugtende jare!"

Errare humanum est

"vergissing is menslik", "dit is menslik om te fouteer", "'n mens is maar 'n mens"

Esse quam vider

"om te wees, eerder as om raakgesien te word [236]

Ex Africa semper aliquid novi

"uit Afrika (kom/is daar) altyd iets nuuts"

Ex oriente lux, (ex occidente lex)

"uit die Ooste kom die lig, (uit die Weste kom die wet)"

Ex oriente pax

"uit die Ooste kom die vrede"

Ex septentrione lux

"uit die Noorde kom die lig"

Ex unitate vires

"eendrag maak mag" (ou wapenspreuk op die Suid-Afrikaanse landswapen)

Exceptio plurium concubentium

"verweer van meerdere byslapers"

Extra ecclesiam nulla salutis

"buite die kerk is daar geen saligheid nie"

F

Facta, non verba

"nie woorde nie, maar dade"; "geen woorde nie, maar dade".

Factis, non verbis

"nie deur woorde nie, maar dade"

Festina lente

"Haas u langsaam"

Fiat lux

"laat daar lig wees (144)

Fide et fiducia

"met ywer en vertroue" [229]

Fidelitas et honor

"trou en eer" ("fidilitas et honor" op die balkie is 'n spelfout)

Flagellum Dei

"gesel van God"

Fortiter in re, sauviter in modo

"Veg hard, maar op waardige wyse."

Frater, ave atque vale!

"Heil, o my broer, heil en vaarwel."

G

Graecum est; non legitur

"Dit is Grieks, daarom is dit onleesbaar"; "Dit is Grieks vir my"

H

Homo homini lupus est

"die mens is ‘n wolf vir sy medemens"

Homnibus servire

"diens aan die mensdom" [336]

Humanitas

"menslikheid" [254]

I

In abstracto

"los van sy verband"

In Lumine tuo Servimus

"ons dien in U Lig" [365]

In varietate concordia

"eendrag in verskeidenheid"; "eenheid in verskeidenheid"

Infans

"kind", "iemand wat nie kan praat nie"

Ingenio corde manu

"hoof - hart - hand" [337]

Iniuria

"belediging" "persoonlikheidskrenking"

Interfusa nitentes vites aequora Cycladas

"Die see wat tussen die glinsterende Cyclades vloei" (Horatius)

Inter vivos

"tussen lewendes"

Iura dormientibus non subveniunt

"die reg kom nie slapendes te hulp nie"

Ius ad bellum

"oorlogsreg"

Iuvare et servare

"om te help en te red" [179]

L

Labor omnia vincit improbus

"voortdurende arbeid oorwin die skynbaar onmoontlike" [239][249][250]

Largior aether

"Die ruimer bolug" (wat Vergilius in die salige velde van die Hiernamaals vind)

Lascivos voltvs et blandos avfer ocellos

"Weg met gesiggies wat aanlok en weg met die lieflike ogies."

Laudabunt alii claram Rhodon

"Beroemde Rhodos sal andere prys."

Levo oculos meos in montes

"ek slaan my oë op na die berge"

Libenter ministro

"ek dien vrylik" [121]

Locus delicti

"misdaadtoneel", "plek waar 'n/die misdaad gepleeg is"

Luce doctrinae

"in die lig van die geloof"; "in die lig van die leerstellings"

Luna, dies et nox et noctis signa severa.

"Die maan, die dag en die nag, en die streng sterre van die nag; Dag en die Maan en Nag, en Nag se streng-siende sterre."

Lux et vita

"lig en lewe"

Lux in tenebris

"lig in (die) duisternis"

Lux sit

"laat daar lig wees"

M

Malo periculosam libertatem quam quietum servitium

"ek verkies die gevaarlike vryheid bo die rustige slawerny" (motto van Rafał Leszczyński, aangehaal deur Jean-Jacques Rousseau in sy boek Du contrat social)

Malo activam libertatem quam passivum servitium

"ek verkies aktiewe vryheid bo passiewe slawerny" (aangepaste omslagwapenspreuk van die Afrikaanse vertaling van Olive Schreiner se boek Arbeid en die vrou (vertaal 1975), ontwerp deur Adriaan S. van der Spuy en geïllustreer deur Jean Lombard)

Malo mori quam foedari

"ek sterf eerder, as om onteer te word"; "ek sterf liewer, as om my onteer te sien"; "ek sal liewer sterf as om in oneer te kom"

Malo pati quam foedari

"ek ly eerder, as om onteer te word"; "ek ly liewer, as om my onteer te sien"; "ek sal eerder ly as om in oneer te kom"

Malum bono vince

"oorwin die kwaad deur die goeie" (Romeine 12:21)

Matri et infanti

"moeder en kind" [162]

Medendi causa

"ons streef om te genees" [138, 140]

Mero motu

"ondersoek wat uit eie beweging deur die Hof self moet geskied"

Mens sana in corpore sano

"'n gesonde gees in 'n gesonde liggaam" [Bosman][Lexis][Scholtemeijer][Lubbe]. Dit kan nie vertaal word met "'n Gesonde liggaam huisves 'n gesonde gees" soos party liggaamsoefeningonderwysers dit sou wou nie, aldus Scholtemeijer en Hasse. Eintlik was die oorspronklike teks geskryf in die satire van Juvenalis, wat die spot dryf met Romeinse burgers wat die dwaasste gebede aan die gode rig. Hy voer met die teks "[…] orandum est ut sit mens sana in corpore sano" aan mense moet eintlik net bid om liggaamlike en geestelike gesondheid. Juvenalis het nie bedoel dat daar 'n gesonde gees slegs in 'n gesonde liggaam steek nie - so iets skep onder meer die indruk dat mense wat liggaamlik gestremd is daar iets met die gesonde verstand skeel.

Mobilia non habent sequelam

"roerend goed heeft geen gevolg"

Mortus causa

"afhanklik van die betrokkene se dood"

Mox venit atrox nox

"Gou kom woeste nag"

Mundus vult decipi, ergo decipiatur

"Die wêreld wil bedrieg word, daarom laat hy hom bedrieg"

Mutare sperno

"standvastigheid" ("ek verseg/haat om te verander")

N

Nisi Dominus frustra

"sonder God is alle [moeite] tevergeefs" [153][293] (in dieselfde gees as Psalm 127:1)

Nomen est omen

"die naam is 'n voorteken"

Non Angli sed angeli

"Nie Angele nie, maar engele"

Non est ad astra mollis e terris via

"Daar is geen gemaklike weg vanaf die aarde na die sterre toe nie"

Non sibi sed patriae

"Nie vir hulself nie, maar vir hul/die vaderland"

Non timebo mala

"ek sal geen onheil vrees nie" (Psalm 23:4)

Nolens volens

"of jy (nou) wil of nie" [Lexis][WAT][VAW][HAT], "willens en onwillens"[Scholtemeijer][HAT], "teen wil en dank" [Van Dale][VAW][Scholtemeijer], "goed- en kwaadskiks" [Van Dale][Scholtemeijer],

Noli volentibus arduum

"niks is te moeilik vir hulle wat wil nie", "Wil is kan"

Nos homunculi

"Ons arme mensies"

Nosce te ipsum

"ken jouself, ken uself [136], sinoniem met "temet nosce"

Novus rex, nova lex

"('n) nuwe koning, ('n) nuwe wet" ('n nuwe koning maak nuwe wette) [Lex]; Afrikaanse weergawe: "nuwe here, nuwe wette" [WAT]

Nunquam non paratus

"altyd gereed", letterlik "nooit onvoorbereid nie" (96)

Nuntia valetudinis et lucis

"draer van gesondheid en lig" [178]

O

Omnia proximi causa

"alles ter wille van die naaste" [278]

Ora et labora

"bid en werk" [Norval, 346][Lexis][VAW][Van Dale]; "bid en arbei" [Wegener, 82],

Otium cum dignitate

"rus met waardigheid"; "ontspanning met waardigheid".

P

Pacta sunt servanda

"geen formaliteite is nodig om 'n kontrak bindend te maak nie", "ooreenkomste moet nagekom word", "kontrakte moet nagekom word". "jy moet jou kontrakte nakom"

Pactum de contrahendo

"'n besluit om te kontrakteer"

Pater est quem nuptiae demonstrant

"vader is hy wat deur die huwelik aangewys word"

Pectore sicut ferro

"inbors soos yster" (letterlik), dus "inbors van yster".

Post mortem nihil

"na die dood niks"

Prima facie

"op die oog af"

Pro bono publica

"in diens van die publiek" [nie te verwar met pro bono publico, wat sonder betaling geskied nie] [283]

Pro Deo

"vir God [302]

Procedamus

"laat ons voortgaan"

Procedamus in pace

"laat ons in vrede voortgaan - (Eerste vers in Sadeness (Part I), Enigma; oorgeneem uit Procedamus in pace! deur Konrad Ruhland)

Proximo servimus

"ons dien ons naaste" [261]

Q

Quadrapedante putrem sonitu quatit ungula campum

"Met viervoetige getrappel dreun die bros vlakte."

Quidquid agunt homines

"Wat ook al die mensdom doen" (Juvenalis)

Quo vadis?

"Waar gaan jy?" (Jesus se woorde aan Petrus)

Quod natura relinquit imperfectum, Ars perfecit

"Wat die natuur onvolmaak agterlaat, vervolmaak die kuns"; "wat die natuur onvoltooid laat, voleindig die kuns"; "waaraan die natuur tekortskiet, vervolmaak die kuns"; "waaraan die natuur skeel, maak die kunste heel."

Quod non fecerunt Gothi, id fecerunt Scoti

"Wat die Gote nie gedoen het nie, dit het die Skotte gedaan" (woorde op 'n suil in die Parthenon, met verwysing na Lord Elgin wat kosbare skatte uit die Parthenon na die Britse Museum van Londen as "Elgin Marbles" gestuur het)

S

"soli Deo gloria"

Salus aegroti suprema lex

"die gesondheid van die volk is die hoogste wet van die land." [Berg, 10]

Sanitas restituenda

"gesondheid moet tot 'n vorige toestand herstel word" [188]

Scientia est potestas

"kennis is mag" [344]

Scientiae praestemus

"laat ons voortreflik wees deur kennis" [362]

Semper paratae ad serviendum

"altyd gewillig/bereid om te dien [135]

Serva fidem

"hou vas aan die geloof" [C. Pama]

Servamus

"Ons dien" - Groote Schuur (102)

Mihi servi parent quia dominus sum

"die slawe is aan my gehoorsaam, want ek is die meester". (Letterlik: Aan my is die slawe gehoorsaam, want ek is die meester.)

Servitus altius non tollendi

"daar mag nie op die dienende erf hoër gebou word nie"

Servitus aquaehaustus

"serwituut van waterhaling [uit 'n fontein]"

Servitute clarior

"hoër geag deur te dien" [132]

Servo homines

" Ek dien die mensdom" "Ek dien die mense" [246]

Servo

"ek dien [117]

Servore

"om te dien [163]

Si parva licet componere magnis

"As dit geoorloof is om klein met groot te vergelyk" (Vergilius, Georgica)

Si qua fata sinunt

"As die lot ons enigsins toelaat"

Sic utere tuo ut alienum non laedas

"gebruik jou eie só dat jy die goed van 'n ander nie beskadig nie"

Societas Europaea

"Europese Maatskappy" (maatskappyregistrasie wat dwarsoor die EU strek)

Societas universorum bonorum

"algehele vennootskap" (saamwoon)

Sol justitia illustra nos

"son van geregtigheid bestraal ons"

Soli Deo gloria

"aan God alleen die eer"[HAT], "ere aan God alleen"[WAT]

Spatium deliberandi

"tyd om te dink", "oorweegtyd"

Spes bona

"goeie hoop". [Narval, 85]

Spes in arduis

"Hoop teen die steiltes" (ou leuse van Unisa) [Lubbe]

Studio sapientia crescit

"deur studie word wysheid verkry [342]

T

Tantum manus accipiat fatum iustum meus ab

"slegs die hande van die opregte kan die lot uit/van myne neem." Grafskrif in die videospeletjie Shadow of the Tomb Raider (2018).

Taedium vitae

"walging van die lewe"

Tempus abire

"Tyd om te gaan" (Horatius)

Tenet nunc Parthenope

"Parthenope beswaar my as" (letterlik "Parthenope verberg my") (Deel van Vergilius se grafskrif; Parthenope is die ou naam vir Napels)

U

Ubi natura deficit, ibi ars incipit

"waar die natuur aan tekortkom, daar kom die kuns aan die slag" ; "die tekortkoming van die natuur is die aanvang van die kuns"

Ubi rem meam invenio, ibi vindico

"waar ek ook al my saak vind, daar eis ek dit op"

Ut prosimus

"sodat ons mag dien" [110]

V

Vides ut alta stet nive candidum Soracte.

"Jy sien hoe glinsterend-wit Soracte staan, daar in die diepte van die sneeu."

Vigilamus et servimus

"ons waak en dien"

Volens servire

"bereidheid tot diens" [195]

Volenti non fit iniuria

"teenoor hom wat instem, geskied daar geen onreg nie.", "'n gewillige persoon kan nie oor benadeling kla nie"

Vox clamantis in deserto

"Die stem des roepende in die woestyn"

Vulneratus nec victus

"verwond, maar nie oorwonne nie", "gewond, maar nie verslaan nie"

Vulneratus (sed) non victus

"gewond, maar nie oorwonne nie" [C. Pama], "verwond, maar nie verslaan nie"