Gedenkschool der Hugenoten
Die Gedenkschool der Hugenoten (Hugenote-gedenkskool) was die eerste Christelik-nasionale Afrikaanse skool in Suid-Afrika. Dit herdenk die vestiging van die Franse Hugenote aan die Kaap en is ‘n lewende monument vir Afrikaans as taal en moedertaalonderrig.
Liggging
wysigDie skool lê tussen koejawelboorde op die plaas Augusta Kleinbosch aan Kleinboschweg in Daljosafat by die Paarl. Dit is by die koördinate 33° 41′ 25″ suid en 19° 1′ 34″ oos.
Geskiedenis
wysigDie Genootskap van Regte Afrikaners onder leiding van ds. S.J. du Toit het die belangrikheid van moedertaalonderrig in die opvoeding van die kind besef. Op 14 Maart 1883 is die skool in ‘n ou wynkelder op die plaas De Kleyne Bosch geopen om moedertaalonderrig aan die kinders van Daljosafat en Klein Drakenstein te bied. In November 1910 is die skool weer gesluit toe die staatskole ook Afrikaans as medium van onderrig ingevoer het. Die GRA het gereeld in die skool vergader. Boonop het die Afrikanerbond, Die Patriot, Ons Klyntji sowel as die Eerste Taalbeweging en die Tweede Taalbeweging hul ontstaan hier gehad.
Doelstellings
wysigDie GRA wou hê die skool moes ‘n regte Hugenote-skool wees waarin die gees van die Hugenote-voorouers bewaar en vereer kon word. Daar moes eerbied vir die voorgeslagte, liefde vir die volk, kennis van die volk se geskiedenis en ‘n ware nasionalteitsgevoel aangekweek word. Die strewe was ‘n regte Afrikaanse skool waar alles wat tot ‘n beskaafde opvoeding behoort, geleer sou word. Christelike beginsels moes die grondslag vorm. Boonop moes die skool optree as ‘n normaalskool vir die opleiding van Afrikaanssprekende onderwysers. Om vry te wees van regeringsinmenging is geen gebruik gemaak van regeringssubsidies nie.
Onderwysers en leerlinge
wysigOnder die oud-leerlinge is die taalstryders Totius, D.F. Malherbe, P.J. du Toit en A.G. Visser en sy twee ouer broers. Ander bekende leerlinge van die skool was Abraham Izak Perold, die stigter van die KWV, en D.F. Malherbe, medestigter van Onderstepoort. Oom Lokomotief (D.F. du Toit) was die eerste onderwyser. Ander bekende name onder die onderwysers was Rocco de Villiers en bogenoemde A.G. Visser.
Restourasie
wysigNa 1910 het die skoolgebou verval en was gesluit. Met ‘n skenking van die Helpmekaar Studiefonds is ’n servituut oor die murasie en omliggende erf geregistreer. Op inisiatief van W.A. de Klerk is die Hugenote-gedenkskool Trust in 1987 gestig. Met behulp van o.a. Die Burger, Naspers, KWV, FAK, die Rapportryers en die publiek is geld ingesamel vir die restourasie onder leiding van die argitek Gawie Fagan. Op 25 Maart 2002 is die gebou ingewy. Op die boonste verdieping is ‘n lesinglokaal wat as slypskool en konferensiesentrum vir die bevordering van Afrikaans sowel as museum benut word. Die museum beeld die geskiedenis van die GRA en die skool uit en huisves ‘n versameling boeke deur W.A. de Klerk. Die onderste verdieping is ’n gastehuis.