Afrikaanse Taalbeweging

Die Afrikaanse Beweging of die Afrikaanse Taalbeweging kan gesien word as die beweging wat hom beywer het vir die Afrikaanse kultuurtaal.

Eerste Taalbeweging

Die Afrikaanse Taalbeweging kan in twee fases verdeel word. Die eerste fase is die periode tussen 1875 en 1899 en staan bekend as die Eerste Taalbeweging. Die Eerste Taalbeweging neem 'n aanvang met die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners of GRA onder leiding van ds. S.J. du Toit. Byna al die stigterslede van die GRA was ook lede van een familie. Die Eerste Taalbeweging word gekenmerk deur 'n groot versigtigheid. Die stigterslede het in die geheim vergader en hulle het onder skuilname geskryf. Die rede hiervoor was dat hulle idee van 'n Afrikaanse skryftaal as "absurd" beskou was deur die algemene publiek van destyds. Een van die stigterslede, D.F. du Toit (Oom Lokomotief) sou via sy blad Di Patriot, voorspraak gemaak het vir Afrikaans as skryftaal. Oom Lokomotief het egter herhaaldelik verklaar dat sy beweging nie teen Nederlands gekant was nie. Die uitgewery van die Genootskap van Regte Afrikaners, naamlik D.F. du Toit & Co., het tydens sy bestaan meer Nederlandse boeke gedruk as Afrikaanse boeke, naamlik 93 650 Nederlandse teenoor 81 000 Afrikaanse boeke.

Die doel van die Eerste Taalbeweging was om die Afrikaners daarvan bewus te maak dat Afrikaans hulle taal is. Dit het al vrae opgeroep. Waarom moes die Afrikaners 'bewus' gemaak word daarvan dat hulle 'n eie taal praat? Het hulle dit dan nie geweet nie? Waarom nie?

Tweede Taalbeweging

Die redaksie van Ons Moedertaal, Stellenbosch (van links): prof. J.J. Smith, dr. Tobie Muller en Gordon Tomlinson. Dié publikasie was die mondstuk van die ATV.

Die Tweede Taalbeweging neem 'n aanvang met die artikels van Gustav Preller wat in de Volkstem van 19 April tot 14 Junie 1905 gepubliseer is onder die opskrif "Laat 't ons toch ernst wezen", en ook die stigting van die Afrikaanse Taalgenootskap op 13 Desember 1905 in Pretoria. Die Afrikaanse beweging is verder versterk deur die stigting van die Afrikaanse Taalvereniging (ATV) op 3 November 1906 onder leiding van D.F. Malan en later J.H.H. de Waal in Kaapstad.

Die Afrikaanse Taalgenootskap van Preller se leuse was: "Afrikaans schrijven en spreken, Hollands leren, albei lezen" Die leuse van die Afrikaanse Taalvereniging was: leer Nederlands, schrijf Nederlands als ge kunt en wilt, maar als ge niet kunt of wilt, schrijf dan niet Engels, maar Afrikaans".

Derde Taalbeweging

Na die beëindiging van apartheid in 1994 is die status van Afrikaans in Suid-Afrika verlaag. Afrikaans het eens 'n gelyke status met Engels gehandhaaf, maar is na een van elf amptelike tale gereduseer. Dit het tot die hernieude oorheersing van Engels in die openbare sfeer gelei. Pogings om die marginalisering van Afrikaans te stuit is al as 'n Derde Taalbeweging beskryf.

Motief

Die Afrikaanse Taalbeweging was aanvanklik nie gekant teen Nederlands as kultuurtaal nie. Hierdie beweging was aanvanklik ook nie van plan om Nederlands met Afrikaans te vervang nie. Die bedoeling was om Afrikaans naas Nederlands in Suid-Afrika te handhaaf om op hierdie manier beter in staat te wees om die verengelsing van die Afrikaners teë te hou. Met die erkenning van Afrikaans op 8 Mei 1925 was die bedoeling ook nie dat Afrikaans Nederlands moes vervang nie. Wet 9 van 1925 het bepaal dat Afrikaans aan Nederlands gelykgestel is. Wet 9 van 1925 het juis die sinonimiteit van Afrikaans en Nederlands onderskryf.

In die praktyk het dit anders verloop. Die Afrikaanse Taalbeweging het 'n "taalstryd" geword en die stryd was gevoer teen die Nederlandse Taalbeweging. Nederlands is op alle moontlike terreine beveg en doodgedruk. Die taal moes die land uitgeboender word omdat dit beter sou wees vir die vorming van 'n eie Afrikaner-identiteit.

Die Afrikaanse Taalbeweging het uiteindelik afgestuur op 'n taalskeiding met Nederlands. Talle argumente is na vore gebring om aan te dui dat Nederlands nie ook die kultuurtaal van die Afrikaner kan wees nie. Daar is veral op gewys dat Nederlands te 'moeilik' vir die Afrikaners was. Die Nederlandse Taalbeweging het daarop gedui dat Nederlands vir die Vlaminge nie 'moeilik' is nie. Die Afrikaanse Taalbeweging het aangedui dat daar baie 'groot' verskille bestaan tussen Afrikaans en Nederlands en ook 'groot' kultuurverskille tussen die twee groepe. Die Nederlandse Taalbeweging het egter aangedui dat dieselfde taal- en kulturele verskille ook bestaan tussen Engelssprekende lande onderling. Ook in Spaans-, Frans-, en Portugeessprekende lande het onderling 'groot' taal- en kultuurverskille bestaan.

Opvallend van die Afrikaanse Taalbeweging was die versmelting tussen Afrikaans en nasionalisme. Die Beweging was van mening dat die 'vuur van nasionalisme' hoër sou brand met Afrikaans as kultuurtaal vir die Afrikaners. Hierdie beweging was van mening dat elke 'selfrespekterende volk' ook 'n eie kultuurtaal moes hê; of dat 'n 'volk' wat die naam 'volk' waardig is oor 'n eie inheemse kultuurtaal moes beskik, wat die oorsprong van die taal ook is. Die Nederlandse Taalbeweging het egter daarop gewys dat ook die Oostenrykers, Switsers, Skotte en Amerikaners aparte volkere is, maar kultuurtale met ander volkere deel.

Kenmerkend van die Afrikaanse Taalbeweging is dat die meeste van sy ondersteuners laaggeskoolde plattelanders was. Hierdie groep het hoë waarde geheg aan die "taal as simbool", saam met die vlag en volkslied. Die waarde van die "taal as instrument" of die gebruikswaarde van die taal, (aantal boeke, tydskrifte, koerante, musiek, ens.) was as minder belangrik beskou. Vir die Nederlandse Taalbeweging was die waarde van die "taal as instrument" van besondere waarde. Die Afrikaanse Taalbeweging toon ook groot ooreenkomste met die Amerikaanse Taalbeweging, die Vlaamse Taalbeweging, die Noorse Taalbeweging, die Brasiliaanse Taalbeweging en die Quebecse Taalbeweging.