George Bradshaw
George Bradshaw (* 29 Julie 1801; † 6 September 1853) was 'n Engelse kartograaf, drukker en uitgewer. Hy staan veral bekend as uitgewer van die wêreld se suksesvolste reeks van gekombineerde spoorwegroosters en reisgidse wat tussen 1847 en 1939 uitgegee is.
George Bradshaw | |
|---|---|
 George Bradshaw. Skildery deur Richard Evans (1841) | |
| Gebore | 29 Julie 1801 Windsor Bridge, Pendleton naby Salford, Lancashire, Engeland |
| Sterf | 6 September 1853 |
| Nasionaliteit | .svg){kind=small} Verenigde Koninkryk |
| Bekend vir | Bradshaw se gidse en roosters |
Biografie
wysigGeorge Bradshaw is in Windsor Bridge, Pendleton naby Salford, Lancashire gebore. Ná die voltooiing van sy skoolloopbaan het hy 'n leerjongenskap by 'n graveerder in Manchester begin en in 1820 sy eie ateljee in Belfast geopen. In 1822 het hy na Manchester teruggekeer waar hy as graveerder en drukker veral kaarte vervaardig het.[1]
Bradshaw was 'n godsdienstige man. Alhoewel sy ouers allesbehalwe welvarend was, het hulle nogtans vir hom lesse betaal by 'n predikant en aanhanger van Emanuel Swedenborg. Hy het tot die Godsdiensgenootskap van Vriende (Kwakers) toegetree en baie van sy tyd aan filantropiese werk bestee. So het hy met radikale hervormers soos Richard Cobden saamgewerk om vredeskonferensies te organiseer en skoolgeriewe en sopkombuise aan arm inwoners van Manchester te verskaf.
Volgens oorlewering het Bradshaw vanweë sy Kwakergeloof in die vroeë uitgawes van sy reisgidse nooit die maandname gebruik wat van Romeinse godhede afgelei is nie aangesien hierdie praktyk as "heidens" beskou is. Kwakers het destyds na Januarie as "eerste maand", na Februarie as "tweede maand" ensovoort verwys. Dieselfde reël is op dagname toegepas – so is Sondag gewoonlik die "eerste dag" genoem, ensovoorts.
In 1841 het hy 'n gehalte-weekblad in die lewe geroep, Bradshaw's Manchester Journal, met George Falkner as redakteur. Dit was volgens 'n destydse beskrywing "'n baie veelsydige weekblad met 16 bladsye met 'n fokus op kuns, wetenskap en literatuur wat teen 'n lae prys van 1/½ pennie per week verkoop is". Ses maande later is die weekblad se naam gewysig tot Bradshaw’s Journal: A Miscellany of Literature, Science and Art, en dit is vervolgens in Londen uitgegee. Die publikasie is reeds in 1843 gestaak.[2]
Op 15 Mei 1839 het Bradshaw in die huwelik getree. Tydens 'n reis deur Noorweë het hy in 1853 cholera opgedoen en is nog in September van dieselfde jaar daar in die ouderdom van 52 jaar oorlede nadat hy nie meer in staat was om na Engeland terug te keer nie. Bradshaw is in die begraafplaas langs die katedraal van Oslo ter ruste gelê.
Bradshaw se spoorweggidse
wysigVroeë geskiedenis
wysig
Bradshaw het al bekend gestaan as uitgewer van Bradshaw's Maps of Inland Navigation ("Bradshaw se Binnelandse Navigasiekaarte") met kaarte en beskrywings van kanale in Lancashire en Yorkshire toe sy Manchester-gebaseerde uitgewery op 19 Oktober 1830, kort ná die opening van die eerste spoorweë, die wêreld se eerste spoorwegrooster gepubliseer het. Dié linnegebonde boek het onder die titel Bradshaw's Railway Time Tables and Assistant to Railway Travelling ("Bradshaw se Spoorwegroosters en Gids vir Spoorwegreise") verskyn. Die gids is verkoop teen sikspens (2½p).
In 1840 is die titel gewysig na Bradshaw's Railway Companion ("Bradshaw se Spoorweggids") en die prys verhoog tot een sjieling. Nuwe uitgawes het op onreëlmatige intervalle verskyn, terwyl bylaes met opdaterings van tyd tot tyd gepubliseer is. Die oorspronklike Bradshaw-publikasies het nog voor die beperkte invoering van die Spoorweg-standaardtyd in November 1840 en sy geleidelike ontwikkeling tot 'n algemene standaardtyd verskyn.
In Desember 1841 het Bradshaw die prys volgens 'n voorstel van sy Londense agent, William Jones Adams, weer tot die oorspronklike sikspens verlaag. Die gidse is nou maandeliks onder die titel Bradshaw's Monthly Railway Guide gepubliseer. Baie spoorwegmaatskappye was ontevrede met Bradshaw se spoorwegrooster, maar hy het dié kritiek omseil met sy besluit om self 'n aandeelhouer van spoorwegmaatskappye te word en sy saak by aandeelhouers se vergaderings te stel.
Bradshaw se spoorweggids, wat tradisioneel met 'n geel omslag verskyn het, het gaandeweg sinoniem met sy uitgewer geword. So het Victoriane en Edwardiane na enige spoorwegrooster gewoon as a Bradshaw verwys, ongeag die spoorwegmaatskappy wat dit gepubliseer het, en sonder om daarop te let of Bradshaw werklik die uitgewer daarvan was of nie.
Terwyl die 1841-uitgawe nog 'n skrale agt bladsye beslaan het, het dié van 1845 reeds 32 beslaan. Die gids het mettertyd steeds omvangryker geword en in 1898 946 bladsye beslaan, en was intussen ook voorsien van kaarte, afbeeldings en beskrywings van die belangrikste toeriste-aantreklikhede en historiese geboue in nedersettings wat deur treine bedien is. Interessant genoeg het die gids se uitgawenommer in April 1845 skielik van 40 tot 141 gespring. Volgens die uitgewer was dit net 'n onskuldige fout, maar daar was spekulasies dat die nommer weens kommersiële redes verander is. As 'n skynbaar lank gevestigde publikasie was die gids moontlik aantrekliker vir adverteerders. In elk geval het die uitgewer die fout in die volgende uitgawe nie reggemaak nie sodat dit as nommer 142 verskyn het.
Toe die satiriese tydskrif Punch in 1865 sy lof vir Bradshaw se publikasies uitgespreek het, het dit opgemerk dat "die mens se reusagtige intellek selde vir 'n werk van groter gebruikswaarde ingespan is". Een van Bradshaw se groot prestasies was om uiteindelik orde in die chaos te bring wat deur sowat 150 verskillende spoorwegmaatskappye, treinroetes dwarsdeur die land en 'n nouliks gekoördineerde netwerk geskep is. Enige wysiging is deur Bradshaw noukeurig gelys sodat die gids tot in die 20ste eeu as standaardwerk vir treinreinigers gevestig is.
In 1918 is die gids teen twee sjieling (10p) verkoop. Die prys het gestyg tot 'n halfkroon (12½p) in 1937. Alhoewel historiese geldwaardes moeilik is om te bereken, het dié prys gelykgestaan aan ruim £6.00 in huidige geldwaarde.
Latere geskiedenis
wysigVanaf 1923 was Bradshaw se gidse minder noodsaaklik vir treinreisigers nadat meer as 100 oorlewende spoorwegmaatskappye saamgesmelt is om die "Groot Vier" (Big Four) te vorm. Die getal spoorwegroosters, wat deur treinmaatskappye self uitgegee is, het dramaties afgeneem. Die maatskappye het nou 'n klein aantal omvattende roosters gepubliseer wat elkeen 'n deel van die land gedek het. Drie van die vier groot spoorwegmaatskappye het die produksie van hul roosters tussen 1923 en 1939 aan Bradshaw se uitgewery, Henry Blacklock & Co., oorgedra. Die meeste amptelike spoorwegroosters het sodoende as herdrukte uitgawes van die ooreenstemmende bladsye in Bradshaw-gidse verskyn. Slegs Great Western Railway het voortgegaan om hul eie formaat te publiseer.
In die tydperk tussen die twee wêreldoorloë is die werkwoord to Bradshaw in die Britse Koninklike Lugmag (Royal Air Force) as 'n neerhalende term vir vlieëniers gebruik wat nie regtig kon navigeer nie. Dié uitdrukking is moontlik gevorm om na diegene vlieëniers te verwys wat spoorweë as hul navigasielyne gebruik het.
Toe die Britse spoorweë in 1948 genasionaliseer is, het vyf van die ses nuwe British Railways-streke aanvanklik die voorbeeld van voor-oorlogse treinmaatskappye gevolg en hul spoorwegroosters deur Blacklock te laat vervaardig. Die produksie is uiteindelik aan ander uitgewers oorgedra. Hierdie besluit het Blacklock se bedryfsinkomste merkbaar laat daal. Dele van Bradshaw se gids is vanaf 1955 in British Railways (BR) se nuwer styl gepubliseer, maar die hele uitgawe se modernisering is nooit voltooi nie. In 1961 is Bradshaw se gids teen 12s 6d (62½p volgens die desimale stelsel) verkoop, in vergelyking met 6s (30p) vir 'n stel van BR se streeksroosters.
Vir Bradshaw-gidse was die einde onvermydelik. Die laaste uitgawe het as nommer 1521 in Mei 1961 verskyn. Die Britse spoorwegtydskrif The Railway Magazine het in dieselfde maand afskeidsartikel van Charles E. Lee gepubliseer. Herdrukte uitgawes van verskillende Bradshaw-gidse is sedertdien gepubliseer, insluitende e-boekuitgawes.
Bradshaw's Continental Railway Guide
wysigIn Junie 1847 het die eerste uitgawe van Bradshaw's Continental Railway Guide verskyn wat die roosters van spoorwegmaatskappye op die Europese vasteland verskaf het. Die gids het gaandeweg sterk in omvang gegroei en uiteindelik meer as 1 000 bladsye beslaan, insluitend roosters, 'n reisgids-afdeling en 'n hotelgids. Die publikasie is in 1914 met die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog gestaak. Ná die oorlog is dit 'n tyd lank hervat. Die laaste uitgawe het in 1939 verskyn. 'n Faksimile van die 1913-uitgawe is in September 2012 gepubliseer. Naas die gedrukte versie het ook 'n e-boek verskyn wat die volledige teks en 'n klein deel van die oorspronklike advertensies behels.
Great Railway/Railroad Journeys
wysigDie Britse joernalis en televisiepersoonlikheid Michael Portillo het 'n uitgawe van een van Bradshaw se gidse (veral die 1863-uitgawe van Bradshaw's Descriptive Railway Hand-Book of Great Britain and Ireland) vir sy televisiereeks Great British Railway Journeys gebruik. In hierdie dokumentêr, wat deur BBC Two vervaardig en uitgesaai is, reis hy dwarsdeur Groot-Brittanje. Die eerste seisoen van die reeks is vroeg in 2010 gebeeldsaai, die tweede vroeg in 2011 en 'n derde vroeg in 2012. 'n Vierde reeks het vroeg in 2013 gevolg.
In laat 2012 is 'n spesiale reeks, Great Continental Railway Journeys, gebeeldsaai waarin Portillo vir sy reeks van spoorwegreise deur verskillende Europese lande en gebiede gebruik maak van die 1913-uitgawe van Bradshaw's Continental Railway Guide. Dit is opgevolg deur Great American Railroad Journeys en Great Indian Railway Journeys.
Die televisiereeks het kykers se belangstelling in Bradshaw se gids gewek. In 2012 was die herdrukte uitgawe 'n tyd lank een van Amazon UK se tien blitsverkoper-boeke.[3]
Verwysings
wysig- ↑ John & Jay Christopher: Bradshaw's Guide - London to Birmingham On Stephenson's Tracks. Stroud, Glos. 2014. eBoek-uitgawe (sonder genommerde bladsye)
- ↑ Trefor Thomas: George Bradshaw and Bradshaw’s Manchester Journal: 1841–1843, In: Manchester Region History Review, Maidment, Volume 17, Nommer 2, 24 Julie 2006, bl. 63 (Nineteenth-century Literary Manchester Special Edition)
- ↑ Mail Online, 24 Januarie 2012: Railway to go: Thousands rush to buy Victorian guidebook. Besoek op 11 Februarie 2018
Eksterne skakels
wysig- Aanlynuitgawes