Gimnastiek

Die naam gimnastiek, net soos die sport self, is van die ou Grieke afkomstig, maar dit is die Duitsers wat vir die moderne omvang verantwoordelik is. By die Grieke het die belangrikheid van liggaamlike oefeninge 'n hoogtepunt bereik, en in die vyfde en vierde eeu v.C. het hulle veral in Sparta en Athene baie aandag daaraan gegee.

Piktogram wat Gimnastiek aandui

Twee gimnaste besig met 'n akrobatiese vorm van gimnastiek

Geskiedenis en ontwikkeling

Die vroulike gimnastiekspan van Brittanje by die Olimpiese Somerspele 1908

In antieke Griekeland is drie programme vir gimnastiekoefening ontwikkel: een vir die handhawing van 'n goeie fisiese toestand, een vir militêre opleiding, en 'n derde as deel van die voorbereiding vir atlete. Die Grieke het geglo dat die eenheid van liggaam en gees slegs behaal kan word deur die deelname aan fisiese oefening.

Gedurende die Renaissance het Europa onder die besef gekom van die belangrikheid van liggaamlike opvoeding, danksy die herontdekking van die Griekse en Romeinse beskawings. In die agtiende eeu is dit 'n stap verder gevoer en het liggaamsopvoeding 'n plek in die skool gekry.

Uiteindelik het mense soos J B Basedow, J C F Gutsmuths, J H Pestalozzi, F Jahn en A Spiesz 'n heeltemal nuwe inhoud daaraan gegee en is dit vereng tot metodies geordende, doelbewus gekonstrueerde bewegings waarvan die uitvoering voorgeskryf is. Nachtegall, Niels Bukh en Per Henrik Ling van die Skandinawiese lande het ook belangrike bydraes gelewer.

Duitsland het in die vorige eeu gimnastiek begin aanmoedig. Die Duitser Friedrich Jahn, die skepper van moderne gimnastiek, het in 1811 die Turnverein ('n landwye Duitse gimnastiekvereniging) in Berlyn gestig. Hy het baie van die oefeninge ontwerp, asook sommige van die apparate wat later in gimnastiek gebruik is, soos die ongelyke brug, die ringe, en die brug. Sy hoofdoel was om die liggaam te versterk en selfdissipline te ontwikkel.

In Swede het veral Per Hendrik Ling aan die begin van die negentiende eeu 'n baie groot bydrae tot gimnastiek gelewer deur die stelsel van vrystaande oefeninge te ontwerp, waar daar feitlik nie van apparate gebruik gemaak word nie. Die diep asemhaling wat met die ligte oefeninge gepaard gaan, is een van die vernaamste deugde van die Sweedse stelsel.

Duitsers en Swede wat in die negentiende eeu na die VSA geëmigreer het, het gimnastiek ook daar laat posvat, en 'n kombinasie van die Duitse en Sweedse stelsel is by liggaamsoefening-programme in skole in Amerika ingestel. In Brittanje was daar veral in militêre kringe baie belangstelling. Daarvandaan het gimnastiek geleidelik deur Europa versprei, en daarna oor die hele wêreld.

Gimnastiek het die sterkste ingang gevind in Europa, en Amerika en Japan was tot baie onlangs die enigste lande buite Europa wat ooit by die Olimpiese Spele 'n individuele titel of 'n spantitel verower het. In Amerika self is die toon nog altyd deur Amerikaners van Switserse afkoms aangegee. Sedert die Sestigerjare het Japan se mansgimnaste egter merkwaardige opgang gemaak.

Die grootste gimnas wat die wêreld nog gesien het, was die Roemeense skooldogter, Nadia Comaneci, wat by 1976 se Olimpiese Spele in nommer na nommer volpunte behaal het. Dit was so ongehoord dat die telborde nie eens toegerus was om volpunte aan te dui nie. In 1977 het Comaneci en 'n paar van haar landgenote nog internasionale vrouegimnastiek oorheers, maar teen die volgende jaar was die Russiese vroue, soos Nelli Kim, Elena Moetsjina en Maria Filatowa besig om hulle verby te steek.

Onder die mans was die beste gimnaste afkomstig uit Rusland en Japan. In 1976 het die Japannese mans die spankompetisie by die Olimpiese Spele in Montreal gewen. Die Japannees Sawao Kato het tussen 1968 en 1976 agt goue medaljes gewen. In 1968 en 1972 was hy die algehele wenner en in 1976 het hy tweede plek beklee. Die gimnas Vitaly Scherbo (van Belo-Rusland) het in 1992 by die Olimpiese Spele vier goue medaljes en twee silwermedaljes, asook die algehele kompetisie gewen. In 1996 by die Olimpiese Spele in Atlanta het hy algeheel derde geëindig met die Chinees Li Xiaoshuang in die eerste plek. Die Amerikaner Mary Lou Retton was die wenner van die algehele kompetisie by die 1984 Olimpiese Spele, wat deur die Sowjet-Unie geboikot is. Gimnastiek is in die Negentigerjare steeds deur Oos-Europese lande asook Rusland, Japan en China oorheers. By die 1992 Olimpiese Spele in Barcelona het Tatyana Gutsu van die Oekraïne met die louere weggeloop.

Die Amerikaner Shannon Miler was in die tweede plek en het die eerste vroulike Amerikaanse gimnas geword om by 'n nie-geboikotte Olimpiese Spele 'n silwermedalje te wen. In 1996 het Lilia Podkopajewa van die Oekraïne die goue medalje by die Spele gewen, en by die 2000 Spele was die Roemeen Simona Amanar in die eerste plek.

Die naam

Die woord "gimnastiek" kom van die Griekse woord wat beteken "om kaal te oefen". Die woord "gimnasium" het dieselfde oorsprong.

Toerusting en terme

In internasionale gimnastiek kompeteer manspanne in ses verskillende items. Elkeen vereis 'n verpligte roetine ('n voorgeskrewe reeks oefeninge) en 'n opsionele roetine ('n oorspronklike reeks oefeninge). Die gimnaste kry punte uit tien vir hul vertonings op verskeie apparate.

Oefeninge vir mans

'n Jong seun op die ringperd

'n Manlike gimnas op die brug

Vloeroefeninge

'n Roetine met dans-agtige bewegings en akrobatiese vaardighede, wat op 'n vierkantige 12 m mat uitgevoer word. Dit word binne 50 tot 70 sekondes voltooi. Die gimnas moet die grootste deel van die oppervlak gebruik met 'n reeks bewegings in verskillende rigtings. Dié bewegings sluit handstande, wawiele en tuimelbewegings in, en balans, ritme en harmonie speel 'n groot rol.

Ringperd (Bok)

Die oefening is slegs vir mans. Die ringperd is 'n apparaat wat met gladde leer oorgetrek is, met twee 12 cm hoë houthandvatsels, 40 tot 45 cm van mekaar in die middel. Die ringperd is 1,6 m lank, 34 tot 36 cm breed, en 110 cm van die vloer af. Die gimnas hou homself net met sy hande bokant die ringperd, en geen ander deel van sy liggaam mag aan die perd raak nie. Die gimnas doen 'n reeks deurlopende swaai- en sirkelbewegings met sy onderlyf en bene wat van die een end van die perd na die ander beweeg.

Brug

Die nommer is slegs vir mans. Die gimnas voer swaai- en balanseerbewegings uit op twee buigbare parallelle houtdwarsbalke, wat 42 tot 52 cm van mekaar is. Die ronde balke is 5 cm dik, 3,5 m lank en 1,75 m hoog. Die gimnas voer 'n aantal swaai- en tuimelbewegings en handstande uit op dié apparaat, en laat die brug soms met albei hande los. Die bewegings het name soos die "peach basket" en "elephant lift". Friedrich Jahn (bekend as Turnvater Jahn) het die brug sowel as die rekstok ontwerp.

Perd

Vir dié oefening word die ringperd se handvatsels verwyder. Die gimnas hardloop nader, stoot hom met die bene weg van 'n springplank, plaas albei hande op die perd, en voltooi sy vlug met 'n akrobatiese beweging voordat hy 'n beheerde landing maak.

Rekstok

Die roetine word slegs deur mans uitgevoer. Die gimnas voer ononderbroke swaai- en sirkelbewegings aan 'n staalstaaf uit, wat 2,57 m bo die mat op die grond hang. Vinnige greepverwisselings is belangrik, en die staaf moet minstens een keer gelos word. Teen die einde van die oefening los die gimnas die rekstok, vlieg hoog deur die lug, en land dan op sy voete.

Ringe

Die twee ringe is van hout of metaal gemaak, en hang parallel aan mekaar, 50 cm van mekaar af en 2,57 m bokant die vloer. 'n Ring is 28 mm dik, en het 'n binne-deursnee van 18 cm. Die oefening is slegs vir mans, en 'n gimnas voer 'n reeks oefeninge uit terwyl hy een ring met elke hand vashou. Die roetine bevat statiese posisies en swaaibewegings en die gimnas moet 'n posisie ten minste twee sekondes lank behou. Daar moet ook ten minste twee handstande per oefening wees.

Oefeninge vir vroue

'n Vroulike gimnas in die middel van 'n sprong tydens 'n vloeroefening

Vrouespanne neem in vier items deel. Elkeen vereis 'n verpligte en een opsionele roetine.

Perd

Die roetine is dieselfde as die mans s'n, behalwe dat die perd (oorgetrek met gladde leer), verlaag is tot 'n hoogte van 1,2 m. Vroue spring oor die breedte van die perd.

Ongelyke brug

Die nommer is slegs vir vroue, en word op 'n stel buigbare houtbalke (of glasvesel) uitgevoer. Dis die eerste keer by die 1936 Olimpiese Spele by 'n internasionale kompetisie gebruik. Die boonste balk is 2,3 m van die vloer, die laer balk, parallel aan die boonste een, is 1,5 m bo die vloer.

Die gimnas moet met swaai- en sirkelbewegings van een staaf na die ander beweeg. Die hele vertoning moet ritmies en deurlopend wees en die gimnas moet gedurig van handgrepe en rigting verander.

Balk

Die oefening is slegs vir vroue en word op 'n enkele 10 cm breë houtbalk uitgevoer. Die gimnas stap, spring, hardloop, en rol op die balk en moet deurentyd haar ewewig behou. Sy slaan vorentoe en agtertoe bollemakiesie, sak spreibeen en voer handstande uit op die balk wat 5 m lank en 120 cm hoog is. Die eerste goue medaljes vir dié oefening is by die Olimpiese Spele van 1952 toegeken.

Vloeroefeninge

Die oefening word op 'n vierkantige 12 m grootte vloermat uitgevoer. Dit is dieselfde as die mans s'n, maar dit word op maat van musiek gedoen. Die gimnas voer binne 60 tot 90 sekondes 'n reeks tuimel-, spring- en balanseerbewegings oor die hele vloeroppervlak uit.

Kleredrag

Mans dra frokkies en langbroeke. Vir die vloer- en perdoefeninge mag hulle kortbroeke dra. Vroue dra leotards, en mag gimnastiekskoene dra of kaalvoet wees. Vir die ring- en rekstokoefeninge kan handskerms gedra word.

Die leotard, 'n styfpassende kostuum wat deur gimnaste gedra word, is vernoem na die Franse sweefstok-arties, Jules LéOtard.

Kompetisies

Franse gimnaste besig met ritmiese gimnastiek

Die Internasionale Gimnastiekfederasie (FIG) is in 1881 gestig en die sport is vanaf die eerste Olimpiese Spele in 1896 ingesluit. By die Spele in 1928 het vroue vir die eerste keer deelgeneem. Sedert die 1952 Olimpiese Spele oorheers gimnaste van die voormalige Sowjetunie, Oos-Europa en Japan die kompetisie.

Ritmiese gimnastiek : Moderne ritmiese gimnastiek dateer uit die laat Vyftigerjare. Slegs vroue neem deel, en die gimnaste gebruik verskeie hulpmiddels soos balle, kegels, hoepels, springtoue en linte saam met musiek. Gimnaste voer bewegings op maat van musiek uit, met apparate wat in die hand gehou word en gedurig in beweging moet bly. Ballet- eerder as akrobatiese bewegings word uitgevoer. Individuele gimnaste se oefeninge duur 60 tot 90 sekondes, terwyl 'n groep van ses gimnaste se oefening tot drie minute kan aanhou.

Die eerste wêreldkampioenskap vir ritmiese gimnastiek is in 1963 gehou, maar die sport is eers in 1984 by die Olimpiese Spele se program ingesluit. Die Wêreldbeker, wat in 1983 ingestel is, is weer in 1986 gehou en is van toe af elke vier jaar aangebied.

Trampolien

Trampolien is vir die eerste keer by die 2000 Olimpiese Spele as sport ingesluit. Die eerste Wêreldkampioenskap is in 1964 in Londen gehou, en teen daardie tyd het die Internasionale Trampolienfederasie formele erkenning geniet. Aanvanklik het die VSA die wêreldkampioenskappe oorheers, maar die Europese lande het geleidelik beheer begin oorneem. Die afgelope paar jaar oorheers Rusland die toneel. By die 2000 Olimpiese Spele is die goue medalje in die mans- en vroue-afdeling gewen deur Alexandre Moskalenko en Irina Karavaeva, albei van Rusland.

Gimnastiek in Suid-Afrika

Die eerste gimnastiekklub in Suid-Afrika was die Wanderers Gimnastiekklub wat in 1889 gestig is. Saam met die Pretoria Gimnastiekvereniging het hulle in 1898 die Transvaalse Gimnastiekunie gestig. In Suid-Afrika is dit sedert die Veertigerjare van die twintigste eeu 'n mededingende sport. Die SA Amateur-Gimnastiekunie (SAAGU), wat by die Internasionale Gimnastiekfederasie geaffilieer is, is in 1931 gestig.

Die SA Nasionale Gimnastiekunie vir Skole is in 1955 gestig en het die sport 'n groot hupstoot in SA gegee. Sedert 'n span Deense gimnaste SA in 1939 onder leiding van Niels Bukh besoek het, was hier al verskeie besoekende spanne van oorsee. Suid-Afrikaanse spanne was ook al verskeie kere oorsee en het in 1952, 1956 en 1960 ook aan die Olimpiese Spele deelgeneem. In 1958, 1962 en 1966 het SA ook 'n span by die Wêreldspele gehad.

Die Suid-Afrikaanse gimnaste het ook aan verskeie gimnastrades deelgeneem. By die 1969 gimnastrade in Basel het die nasionale span sesde geëindig. Meer as 800 SA gimnaste het aan die 1995 gimnastrade in Berlyn deelgeneem, die grootste sportspan wat ooit Suid-Afrika verteenwoordig het. SAAGU het daarin geslaag om by FIG geaffilieer te bly gedurende die isolasiejare, en het internasionale kompetisies soos die Internasionale Reeks en die SA Beker aangebied.

In 1992 na Suid-Afrika se hertoelating in internasionale sport, is die SA Gimnastiekfederasie gestig. Vir die eerste keer het Suid-Afrikaanse gimnaste die geleentheid gehad om teen die beste in Afrika te kompeteer.

Prestasies

Suid-Afrika se deelname aan die Wêreldkampioenskapstoernooi op 6 tot 13 September 1991 in Indianapolis (eerste in 26 jaar) het die Springbok-span (2 mans en 4 vroue) die geleentheid gebied om waardevolle internasionale ondervinding op te doen. Dit het ook tot gevolg gehad dat die SA Amateur-Gimnastiekunie in 1992 toegelaat is tot die Afrika-Gimnastiekunie en die Nasionale Olimpiese Komitee van Suid-Afrika.

In 1995 het Nadene de Kock en Cheryl Phillips (ritmiese gimnastiek) goue medaljes by die Afrika Junior Kampioenskap verower. By die 1996 Afrika-kampioenskap in Walvisbaai, Namibië het Michelle Cameron die Ritmiese Individuele titel gewen. Die Suid-Afrikaanse ritmiese gimnastiekspan het algeheel tweede geëindig.

Suid-Afrika het in 1995 by die All Africa Games sewe kampioene opgelewer: Dewald Laubscher, Christian Brezeanu, Zoltan Erdy, Ilse Roets, Tanya Steenkamp, Heidi-Marie Oosthuizen en Michelle Cameron. Suid-Afrika het beide die mans en vroue spankompetisies in artistieke gimnastiek gewen.

Die Suid-Afrikaanse span by die 1999 Afrika-spele het 23 medaljes gewen, wat agt goue en nege silwermedaljes ingesluit het. Tamaryn Schulz, Hanli Borcherds, Caroline Demetriou, Michelle Cameron, Dewald Laubscher en Simon Hutcheon het goue medaljes gewen. Die mans- en vrouespanne het goue medaljes in die spankompetisie gewen.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Gimnastiek.