Goed en kwaad

Goed en kwaad verwys in godsdiens, etiek en filosofie na die ligging van voorwerpe, begeertes en aksies op ’n lineêre spektrum – die goeie is moreel positief en die kwade moreel negatief.

In baie godsdienste word engele beskou as goeie wesens.

Satan, wat gewoonlik beskou word as ’n kwade wese.

"Goed" is ’n breë konsep, maar het gewoonlik te doen met lewe, welsynwerk, geluk, liefde, vooruitgang en die reg. Daarteenoor word "kwaad" vereenselwig met bewustelik verkeerde aksies, diskriminasie, vernedering, vernietiging en onnodige en willekeurige geweld. In die Middeleeuse filosofie het Augustinus en Aquinas kwaad bloot verstaan as ’n gebrek aan goed. Dit kan gemeet word aan persoonlike of subjektiewe oordeel of aan ’n gemeenskapsnorm.

Teorieë

Die aard van die goeie is al op baie maniere beskryf; een is dat dit gebaseer is op die natuurlike liefde, teerheid en meegevoel wat by die vroegste fases van persoonlike ontwikkeling begin; ’n ander is dat dit die resultaat is daarvan om die waarheid te ken.

Daar is ook verskillende sienings oor hoekom daar kwaad is. Baie godsdienstige en filosofiese tradisies gaan van die standpunt uit dat kwade optrede ’n "afwyking" is weens die imperfekte wese van die mens (bv. die Sondeval). Sommige redeneer ook dat kwaad gebaseer is op onkunde oor die waarheid (bv. menslike waardes, reinheid, goddelikheid).

Godsdiens

Kwaad het in baie godsdienste aanleiding gegee tot vrae oor die wese van hul god. As hy goed is, hoe kan daar kwaad bestaan? Kan daar dan wel ’n god bestaan? Een van die antwoorde is dat die mens ’n gebrek het: hy kan nie voldoende onderskei om te besluit wat kwaad is nie. ’n Ander antwoord word gesoek in die vrye wil van die mens, waarsonder daar geen kwaad kan wees nie.

Wanneer een godsdiens ’n ander verdring, kan dit wat eers goed was, ook as kwaad beskou word. So word die ou godsdiens en die ou god(e) gedemoniseer.

Teenstelling en omvatting

Binne sommige (filosofiese) strominge, byvoorbeeld by Arthur Schopenhauer en Immanuel Kant, word gemeen die "absolute" goed en kwaad kan nie vasgestel word nie omdat dit subjektief is. Nes ander teenoorgestelde terme is goed en kwaad dan ’n onderdeel van die onsistematiese denke.

In baie godsdienste en ideologieë word die benadering gevind dat die kwade in die goeie ingelyf word, byvoorbeeld in terme van aanvaarding, genade, vergifnis en begrip. Die goeie is dan groter as die kwade, en omvat dit.

In meer alledaagse opvattinge is daar egter ’n teenstelling tussen goed en kwaad, en die teenstelling is dikwels die oorsaak van ’n stryd. In verhale (ook rolprente, sprokies ens.) verleen die spanningsveld tussen goed en kwaad ’n dramatiese sy aan die verhaal. Die held kom hindernisse op sy pad teen, of dit nou drake of misverstande (die kwade) is, en behaal sukses deur oorwinning in die stryd of die opheldering van ’n misverstande (die goeie).

Dit hoef nie altyd die goeie te wees wat oorwin nie; waar ’n oorwinning onmoontlik is of waar dit moeilik is om ’n onderskeid te tref tussen goed en kwaad, praat ons van ’n tragedie.

Verdere leesstof

• Atkinson, Philip. Recognising Good And Evil van ourcivilisation.com
• Aristotle. Nicomachean Ethics. 1998. USA: Oxford University Press. (1177a15)
• Bentham, Jeremy. The Principles of Morals and Legislation. 1988. Prometheus Books.
• Dewey, John. Theory of Valuation. 1948. University of Chicago Press.
• Durant, Ariel and W. Durant. The Lessons of History. 1997. MJF Books. (p72)
• Garcia, John David. The Moral Society — A Rational Alternative to Death. 2005. Whitmore Publishing.
• Griffin, James. Well-Being: Its Meaning, Measurement and Moral Importance. 1986. Oxford: Oxford University Press.
• Hume, David. A Treastise of Human Nature. 2000. Oxford: Oxford University Press.
• Hurka, Thomas. Perfectionism. 1993. Oxford: Oxford University Press.
• Kant, Immanuel. Groundwork of the Metaphysic of Morals. 1996. Cambridge University Press. Third section, [446]-[447].
• Kierkegaard, Søren. Either/Or. 1992. Penguin Classics.
• Rawls, John. A Theory of Justice. 1999. Belknap Press.
• Romero, Rhys. "Just Being a Student". 2009. Austin Student Press.