Groot Markplein van Brussel

Die Groot Markplein van Brussel (Frans: la Grand-Place de Bruxelles, Nederlands: Grote Markt van Brussel) is die sentrale stadsplein in Brussel. Dit word omring deur versierde gildehuise in die Italiaanse Barokstyl, die stadsaal (Frans: Hôtel de Ville) en die Broodhuis (Maison du Roi). Die plein is Brussel se belangrikste toeristebestemming en saam met die Atomium en Manneken Pis een van die stad se gewildste landmerke. UNESCO het die Groot Markplein in 1998 tot 'n wêrelderfenisgebied verklaar.

Groot Markplein van Brussel*
Unesco-wêrelderfenisterrein
Die Groot Markplein van Brussel
Groot Markplein van Brussel Posisie van die Groot Markplein van Brussel in België
Koördinate: 50°50′48″N 4°21′08″O
Lande	België
Tipe	Kultureel
Kriteria	ii, iv
Verwysings	857
Streek†	Europa
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie	1998  (22ste Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Die Groot Markplein het met sy ryk versierde boukuns die mag van die plaaslike bourgeoisie versinnebeeld en was sodoende steeds ook 'n simbool van stedelike demokrasie. Toe die welvarende Brusselse gildes in die 15de eeu die gesag van die aristokratiese stadsregering oorgeneem het, het hulle met hierdie plein van kosbare gildehuise, waarvan sommige volledig van hout gebou is, ook 'n monument van burgerlike mag opgerig wat 1695 deur die Franse tot 'n puinhoop gebombardeer is.

Vandag word gereeld feeste op die Groot Markplein gehou. Aan die begin van Julie vind die jaarlikse "Ommegang", 'n geskiedkundige optog, hier plaas en die plein word tweejaarliks in mid-Augustus met 'n groot blomtapyt versier.

Geskiedenis

Ontstaan

Die ligging van die huidige plein was oorspronklik 'n moerasagtige sandbank tussen twee spruite wat na die Senne-rivier gevloei het. In die elfde eeu is die gebied drooggelê en is die "Niedermerckt" ("laer" of "nedermark") hier aangelê, 1,2 m laer as die huidige plein. Dit het reeds die sentrum van die stad gevorm en in die twaalfde eeu was dit ook reeds 'n kommersiële sentrum vir handelsroetes tussen Brugge, Keulen en Frankryk, waar Engelse wol, Franse wyn en Duitse bier verkoop is.

Tydens die vroeë Middeleeue was klein houthuisies om die mark versprei. Dit was eers in die 14de eeu wat magtige, ryk patrisiese families hulle herehuise van steen hier gebou het. Die mark het geleidelik tot die hoofkommersiële en -administratiewe sentrum van die stad ontwikkel. Werk aan die stadsaal is in 1402 begin en 1455 voltooi. Die Broodhuis se voorganger is ook in die 13de eeu gebou: 'n houtgebou waar bakkers hulle brood in 'n bedekte mark verkoop het (vandaar die naam).

Teen hierdie tyd was die plein reeds ook 'n politiese sentrum waar vergaderings gehou is, onthoofdings plaasgevind het en waar hertoë, konings en keisers amptelik ontvang is. In 1523 is die eerste Protestantse martelaars, die monnike Hendrik Voes en Jan Van Eschen, hier deur die Inkwisisie op die brandstapel tereggestel. Veertig jaar later is die grawe Egmont en Horn, teenstanders van die berugte hertog Alva, hier onthoof.

Die Groot Markplein is na die konstruksie van die stadsaal vir die eerste keer uitgelê, in die middel van die stad se destydse kommersiële distrik. Die aangrensende strate weerspieël steeds die area se oorsprong, met historiese Nederlandse name soos "Haringstraat", "Grasmarkt", "Boterstraat", "Hoedenmakersstraat", ens. Die oorspronklike Groot Markplein was 'n mengelmoes van geboue wat tussen die 15de en 17de eeu in allerlei style opgerig is.

Negejarige Oorlog

Op 13 Augustus 1695, tydens die Negejarige Oorlog, het 70 000 van die Franse Sonkoning Lodewyk XIV se troepe om politieke redes met 'n bombardering van die stad begin. Die troepe was onder leiding van maarskalk François de Neufville, wat gehoop het om die sogenaamde "Liga van Augsburg" se magte weg te trek van hul beleëring van die Frans-besette stad Namur (in die suide van die huidige België).

Die Franse het met kanonne en mortiere van die hoofsaaklik weerlose stad gevuur: die stad het vlam gevat en die grootste deel van die Groot Markplein en omliggende stadsdele is vernietig. Slegs die steenskelet van die stadsaal en fragmente van 'n paar ander geboue het staande gebly. Dit is ironies dat daar hoegenaamd iets van die stadsaal oorgebly het, siende dat dit die hoofteiken van die bombardering was.

Die plein is in die volgende vier jare herbou deur die stad se gildes, waartydens alle voormalige houthuise deur steengeboue vervang is. Hulle pogings is deur die stad se raadslede en die Goewerneur van Brussel gereguleer en hulle planne moes eers deur hierdie amptenare goedgekeur word. Die resulterende Groot Markplein het 'n harmoniese uitleg gehad, ten spyte van die oënskynlike botsende kombinasie van Gotiese, Barok- en Lodewyk XIV-style.

'n Panorama van die Groot Markplein of Grand-Place

Geboue

Noordweste

1. Die Koning van Spanje; Gilde van die bakkers

Ligging van die geboue

Van regs na links: Die Koning van Spanje, Die Kruiwa, Die Sak, Die Wolvin, Die Horing en Die Vos

Den Coninck van Spaigniën / Le Roy d’Espagne

Die oorspronklike houthuis wat hier geleë was, is in die 13de eeu met 'n steenhuis vervang deur die familie Serghuys, wat beter beskerming wou hê as wat 'n houthuis kon bied. In 1695 het die Bakkersgilde die grond gekry om 'n groot gildehuis in die barokstyl te bou. Die gildehuis is in 1696 voltooi en daar word vandag steeds dikwels na die gebou as "die Bakkershuis" verwys.

Die gebou is in 1901-1902 aansienlik herbou en voorsien van borsbeelde van Sint Hubertus en Karel II, Koning van Spanje.

Tans word 'n taverne in die gebou gehuisves.

2&3. Die Kruiwa; Gilde van die "Vettewariërs"

Den Cruywagen / La Brouette

Die Kruiwa, soos dit bekend staan, het in die 13de eeu ook aan die Serghuys-familie behoort. In 1439 is dit deur die gilde van die Vettewariërs gekoop: handelaars en winkeliers in olie, kerse en ander produkte wat uit vet vervaardig is. Die gilde het die oorspronklike houtgebou in 1644 met 'n steenweergawe vervang. Die Kruiwa het die bombardement van 1695 gedeeltelik oorleef en is in 1696-1697 onder leiding van Jan Cosyns gerestoureer, waartydens die weelderige, barokagtige voorgewel bygevoeg is.

4. Die Sak; Gilde van die Kuipers

Den Sack / Le Sac

Hierdie gebou het ook in die 13de eeu aan die Serghuys-familie behoort, maar is in 1444 aan die Gilde van die Kuipers verkoop. Ná die bombardering van 1695 is die gildehuis onder leiding van Antoon Pastorana in 'n barokstyl heropgebou.

5. Die Wolvin; Gilde van die Boogskutters

Den Wolvin / La Louve

Hierdie gebou het 'n duidelike Italiaanse invloed: die naam verwys na die legende van Romulus en Remus wat deur 'n wolf gered is. Die gebou bevat ook 'n bas-reliëf bo die hoofingang wat wys hoe die twee deur die wolvin gevoer word. Die naam is reeds aan die oorspronklike houtgebou van die 14de eeu gegee. Dié houtgebou is later deur die Boogskuttersgilde gekoop en, ná 'n brand in 1690, in 1691 opnuut laat bou in steen, volgens planne van Pieter Herbosch.

Die Wolvin is relatief min skade berokken tydens die Negejarige Oorlog; 'n beeld van 'n feniks kan bo-op die gebou gesien word, wat die onsterflikheid van die gebou simboliseer. Die Sak is in 1890 aansienlik gerestoureer deur die stadsargitek P. Jamaer en huisves vandag 'n bank.

6. Die Horing; Gilde van die Seevaarders

Den Horen / Le Cornet

Die oorspronklike houthuis wat op hierdie plek geleë was, het "Den Berch" geheet. Die Seevaardersgilde het die huis in 1434 gekoop en die naam na "Die Horing" verander. Die houthuis is in ongeveer 1650 deur 'n steengebou vervang, maar dié het groot skade gely tydens die bombardering van 1695. Die heropbou het onder leiding van Antoon Pastorana in 1697 plaasgevind. Die Horing word as een van die ryklikste gedekoreerde gildehuise van die Grote Mark beskou. Die gebou is tussen 1899 to 1902 gerestoureer.

7. Die Vos; Gilde van die Garing- en Draperingverkopers

Den Vos / Le Renard

Daar is reeds in die 14de eeu na hierdie huis as "Die Vos" verwys. Die garinghandelaars het die gebou in die middel van die 15de eeu gekoop. Daar het byna niks van die gebou oorgebly ná die 1695-aanval nie. Die nuwe gebou is deur Corn. van Nerven ontwerp en in 1699 voltooi en is 'n voorbeeld van Vlaamse Barok met Lodewijk XIV-invloede.

Die vier beelde op die eerste verdieping simboliseer die vier kontinente saam met die Geregtigheid.

Weste

Brussel se stadshuis

Stadshuis

Gemeentehuis / Maison communale

Die stadshuis is tussen 1401 en 1455 gebou; die oorspronklike argitek was moontlik Jacob van Thienen. Die gotiese toring was ontwerp deur Jan van Ruysbroeck. Die linkervleuel is tussen 1401 en 1420 gebou; die eerste steen van die regtervleuel is in 1444 deur Karel de Stoute gelê en die vleuel is in 1448 voltooi.

Die oorspronklike kloktoring tussen die twee vleuels is onder leiding van Van Ruysbroeck herbou tot die weergawe wat vandag bestaan. Bo-aan hierdie 97 m-lange toring staan 'n koperstandbeeld van die aartsengel Michiel, Brussel se beskermheilige, wat 'n draak verslaan. Die standbeeld van Michiel is self vyf meter hoog en is geskep deur Maarten van Rode.

Die voorgewel bevat beelde van die Brabantse hertoë en hertoginne.

Suidweste

Die gedenkbeeld van Everaard 't Serclaes

8. Die Sterre; Huis van die Amman

De Sterre / L’Étoile

Daar word reeds in dertiende eeu na die gebou wat oorspronklik hier geleë was as "Die Sterre" verwys. Die huidige gebou is waarskynlik die kleinste gebou op die Groot Mark. Die gebou staan ook as die "Huis van die Amman" bekend, aangesien dit in die 14de eeu die woning van dié amptenaar was: 'n "Amman" was die amptenaar van justisie wat die regerende vors verteenwoordig het.

In 1356 het Lodewyk van Male (die Graaf van Vlaandere) die stad ingeneem en sy vlag bokant die hoogste venster geplaas. 'n Paar maande later het Everaard 't Serclaes teen die gebou se mure opgeklim, die vlag afgeruk en met die ondersteuning van 'n aantal patriotte die Vlame in die naam van die Hertog van Brabant verdryf .

Die gebou is in 1852 op bevel van burgemeester De Brouckere gesloop om plek te maak vir 'n beplande tremweg. Die projek is egter nooit uitgevoer nie. In 1897 het die nuwe burgemeester Karel Buls 'n nuwe gebou laat bou, wat op 'n arkade sou rus sodat voetgangers onder deur die gebou kon beweeg. In die arkade is 'n gedenkplaat aangebring ter ere van Buls en die bouers en ook 'n standbeeld ter ere van Everaard 't Serclaes. 'n Gewilde bygeloof hou in dat mens 'n jaar lank geluk in die liefde gewaarborg word indien sy regterarm gestreel word.

Van regs na links: Die Sterre, Die Swaan, Die Goue Boom, Die Roos en Thabor-berg

9. Die Swaan; Slagtersgilde

De Zwane / Le Cygne

Ná die bombardering van 1695 is Die Swaan herbou met behulp van finansier Pierre Fariseau (hy het ook sy monogram aan hierdie Vlaamse Barokhuis laat aanbring). Die Slagtersgilde het die huis in 1720 gekoop om hulle gildehuis hier te vestig, maar is 'n eeu later, in 1830, in 'n herberg omskep. Hier het die Duitse filosowe Karl Marx en Friedrich Engels hulle Manifes van die Kommunistiese Party in 1847 geskryf.

10. Die Goue Boom; Brouersgilde

Den Gulden Boom / L’Arbre d’Or

In die 15de eeu was die oorspronklike houtgebou die eiendom van die tapytwewers, maar dié is in die 16de eeu met 'n steengebou vervang. Die Brouersgilde het die gebou in 1638 aangekoop en vergroot. Soos meeste ander geboue, het ook Die Goue Boom groot skade gelei tydens die bombardering van 1695 en die huidige gebou is ontwerp deur Willem de Bruyn. Die gebou is in 1901 gerestoureer en huisves vandag 'n brouersmuseum.

11. Die Roos; Herehuis

De Roose / La Rose

Die Roos het nie tot 'n gilde behoort nie, maar was 'n burgerlike woning. 'n Steengebou is na die bombardering van 1695 in 1702 opgerig en is in 1902 gerestoureer.

12. Thabor-berg; Herehuis

Den Bergh Thabor / Le Mont Thabor

Nog 'n burgerlike woning wat nie deur 'n gilde besit is nie. Hierdie steengebou is in 1699 gebou en in 1885 gerestoureer.

Suidooste

Van regs na links: die Koning van Beiere en die Huis van die Hertoë van Brabant

12a. Die Koning van Beiere; Herehuis

De Koning van Beieren / Le Roi de Bavière

Nog 'n herehuis wat as burgerlike woning gedien het en nie aan 'n gilde behoort het nie. Die Koning van Beiere dateer uit 1699.

13/19. Die Huis van die Hertoë van Brabant

Het Huis der Hertogen van Brabant / La Maison des Ducs de Brabant

Die Huis van die Hertoë van Brabant is die naam vir sewe aparte huise wat 'n gedeelde fasade het (ontwerp deur Willem de Bruyn). Die naam is afgelei uit die negentien borsbeelde van die Hertoë (en ander heersers) van Brabant wat voor op die gebou aangebring is.

In die Middeleeue was die "Meynart Steen" hier geleë, die steenhuis van die Meynaert-familie. Die huis het toentertyd op 'n sandheuwel gestaan en as verdediging gedien. Die gebou is in 1441 deur die stad onteien en saam met 'n aantal ander huise tot een geheel verbou. Ná die bombarderings van 1695 is die sewe huise in 1697 weereens voorsien van 'n gemeenskaplike gevel en fronton. Een van die huise huisves vandag 'n sjokolademuseum.

13. Die Roem; Herehuis

De Faem / La Renommée

Bied toegang tot 'n agterhuis wat nie tot 'n gilde behoort het nie, maar 'n burgerlike woning was.

14. Die Kluisenaarshut; Tapytwerkersgilde.

De Cluyse / L'Ermitage

Hierdie gebou was vroeër stadseiendom, maar is verkoop om geld te verkry vir die bou van die stadshuis. Die gilde van die tapytwerkers was vir 'n tyd lank hier gevestig.

15. Die Fortuin; Leerlooiersgilde

De Fortuin / La Fortune

Ook hierdie gebou was vroeër stadseiendom, maar is verkoop om te help met die finansiering van die stadshuis se konstruksie. Die gilde van die leerlooiers was eens hier gevestig.

16. Die Windmeule; Meulenaarsgilde

De Windmolen / Le Moulin à Vent

Die naam verklap die gilde wat op 'n tyd hierdie gebou besit het: die meulenaars. Hierdie is die derde en laaste gebou onder die Huis van die Hertoë wat deur die stad verkoop is om geld in te samel vir die bou van die stadshuis. Die Franse skrywer Victor Hugo het in 1851 vir een maand hier gewoon.

17. Die Tinpot; Timmerman- en wamakersgilde

De Tinnepot / Le Pot d’Etain

Die wamakers en timmermanne het hulle gilde in hierdie huis gehad.

18. Die Heuwel; Gilde van die Vier Krone

De Heuvel / La Colline

Hierdie huis het die gilde van die beeldhouers, messelaars, steen- en leiklipsnyers gehuisves.

19. Die Beurs; Herehuis

De Borse / La Bourse

Nog 'n burgerlike woning wat nie deur 'n gilde besit is nie.

Noordooste

Van regs na links: Die Hert; Josef en Anna; Die Engel; Die Goue Boot; Die Duif en Die Ammanskamertjie

20. Die Hert; herehuis

Den Hert / Le Cerf

Nog 'n burgerlike woning; die "Hert" is in 1710 as 'n steengebou herbou en in 1897 gerestoureer.

21&22. Josef en Anna; herehuis

Josef en Anna / Joseph et Anne

Hierdie herehuis se naam laat deurskemer dat dit eintlik twee huise met een gemeenskaplike voorkant is. Die oorspronklike gebou is in die 19de eeu vernietig, maar die huidige een is in 1897 gebou na 'n waterverfskildery van F. de Rons.

23. Die Engel; herehuis

Den Engel / L'Ange

Hierdie herehuis het as die woning van 'n handelaar met die naam Jan de Vos gedien. Die gebou is in 1697 gebou na die Italiaans-Vlaamse ontwerp van Willem de Bruyn. Die voorkant is in 1987 aan die hand van ou beelde gerestoureer.

24&25. Die Goue Boot; Kleremakersgilde

Den Gulden Boot / La Chaloupe d'Or

Hierdie gebou is in 1697 na 'n ontwerp van Willem de Bruyn in 'n Italiaanse Barokstyl gebou vir die gilde van die kleremakers. Dit was oorspronklik bedoel as die middelpunt van 'n monumentale fasade wat al die aanliggende geboue sou dek het (soortgelyk aan die Hertoë van Brabant), maar die eienaars van die ander huise het geweier.

Bo-aan die gewel staan biskop Sint Bonifatius, die beskermheilige van die kleremakers.

26&27. Die Duif; Skildersgilde

De Duif / Le Pigeon

Die Skildersgilde het die oorspronklike houthuis in 1533 met 'n steengebou vervang. Die grondvlak het 'n gotiese styl gehad, maar die invloed van die Renaissance was vanaf die eerste verdieping te bespeur. Die puinhoop wat na die bombardering van 1695 oorgebly het is deur 'n steenhouer aangekoop en hy het die huidige Renaissance-gebou daar laat bou.

Die Broodhuis

Victor Hugo het vir 'n tyd lang hier onder die skuilnaam "Lanvin" gewoon, terwyl hy vir Napoleon III gevlug het. Dit was hier wat hy sy bekende politiese skrywe 'Napoléon le Petit' ("Die Klein Napoleon") geskryf het.

28. Die Ammanskamertjie; herehuis

Het Ammanskamerke / La Chambrette de l'Amman

Die oorspronklike houtgebou het nog in 1695 hier gestaan, maar ná die bombardering van dié jaar het daar niks oorgebly nie en is die huidige steengebou gebou.

29-33. Die Broodhuis; broodmark

Die oorspronklike Broodhuis is in die 13de eeu gebou: 'n houtgebou waar bakkers hulle brood in 'n bedekte mark verkoop het (vandaar die naam). In die 15de eeu is die houtgebou met 'n steengebou vervang en gebruik vir die administrasie van die Hertog van Brabant. Met die val van die hertogdom aan die Huis van Habsburg het die gebou ook bekend geword as Maison du Roi ("die Koning se huis"), wat tans steeds die Franse benaming vir die gebou is. Tydens sy heerskappy in die 16de eeu het Karel V die gebou weereens laat herbou, die keer in 'n Gotiese styl, eenders aan die huidige voorkoms. Die stad het in 1873 aan Victor Jamaer opdrag gegee om die gehawende struktuur in 'n Neogotiese styl op te knap, 'n taak wat uiteindelik twintig jaar sou duur.

Van regs na links: Die Helm, Die Pou, Die Vossie, Die Eik, Sint Barbara en Die Esel

34 Die Helm; herehuis

Den Helm / Le Heaume

Hierdie (van oorsprong) burgerlike woning is in 1697 gebou, ná die bombardering. Die argitek was moontlik Peter van Dievoet. Die Helm is in 1920 aansienlik gerestoureer.

35 Die Pou; herehuis

Den Pauw / Le Paon

Die Pou dateer uit dieselfde jaar as sy buurman, Die Helm, maar is reeds in 1882 restoureer.

36&37 Die Vossie; herehuis & Die Eik; herehuis

Het Voske / Le Petit Renard & Den Eycke / Le Chêne

Die herehuise by nommers 36 en 37 deel 'n voorkant. Hulle dateer beide uit 1696 en is tussen 1884 en 1886 gerestoureer.

38 Sint Barbara; herehuis

Sint-Barbara / Sainte-Barbe

Soos beide sy buurmanne, dateer hierdie herehuis ook uit 1696, die jaar na die bombardering.

39 Die Esel; herehuis

Den Ezel / L'Âne

Die Esel is die laaste herehuis op die mark en dateer uit 1696, maar is in 1916 gerestoureer. Teenoor hierdie gebou staan Die Koning van Spanje.

Blomtapyt

Die Groot Markplein is bekend vir sy groot blomtapyt. 'n Uitgestrekte "tapyt" van 25 by 75 meter word met 500 000 tot 800 000 begonias geskep en word elke twee jaar vir 'n paar dae in die middel van Augustus vertoon. Die blomtapyt van 2014 sal die 19de geleentheid wees waarop die Groot Mark op hierdie wyse versier word. Die geleentheid is 'n groot trekpleister vir toeriste.

Die tapyte se ontwerp herinner aan egte tapyte, dié van 2008 was gebaseer op 'n werklike 18de eeuse tapyt wat in die Brusselse Stadhuis te sien is. Dit neem telkens tussen 80 en 100 vrywilligers vyf tot ses uur om die tapyt te voltooi.

• 
  Die blomtapyt in 2004,
• 
  in 2006,
• 
  in 2008,
• 
  in 2010
• 
  en in 2012.

Wêrelderfenisgebied

UNESCO het die markplein in 1998 as La Grand-Place de Bruxelles tot 'n wêrelderfenisgebied verklaar. Volgens die instelling voldoen die Groot Mark aan die volgende twee kriteriums:

Kriterium ii: Die Groot Mark is 'n uitsonderlike voorbeeld van die eklektiese en hoogs suksesvolle samesmelting van boukundige en kunssinnige style wat die kultuur en samelewing van hierdie streek karakteriseer.

Kriterium iv: Deur die aard en kwaliteit van sy argitektuur en die uitstekende kwaliteit as 'n openbare oop ruimte, illustreer die Groot Mark in 'n besonderse wyse die ontwikkeling en prestasies van 'n hoogs suksesvolle handelstad van noordelike Europa op die hoogtepunt van sy welvarendheid.

Bronnelys en verwysings

• Brussels: Grand Place by www.trabel.com.
• Grote Markt BRUSSEL-STAD / BRUSSEL by www.belgiumview.com