Wikipedia

Gunther von Hagens

Gunther von Hagens (*10 Januarie 1945, Kalisz, Pole) is ’n kontroversiële Duitse ontleedkundige wat die tegniek vir die preservering van biologiese weefselmonsters genaamd plastinasie ontwikkel het.

Gunther von Hagens
Von Hagens in Keulen, 2000
Von Hagens in Keulen, 2000
Gebore
Gunther Gerhard Liebchen

10 Januarie 1943 (1943-01-10) (81 jaar oud)
Skalmierzyce, Kalisz, Pole
NasionaliteitDuits
BeroepOntleedkundige
Bekend virLiggaamswêrelde-tentoonstellings (Body Worlds)
Plastinasie
EggenootAngelina Whalley[1]

Vroeë lewe

wysig

Von Hagens is gebore as Gunther Gerhard Liebchen in Skalmierzyce (toe Alt-Skalden) naby Kalisz, Ryksgou Wartheland in sentraal-Pole. Toe hy vyf dae oud was het sy ouers uit Pole weggetrek om die dreigende Sowjetbesetting vry te spring. Sy vader, Gerhard Liebchen het as kok gewerk in die Schutzstaffel.[2] Von Hagens het in Oos-Duitsland grootgeword. Sy gesin het vir ’n kort rukkie in Berlyn en omgewing gewoon voordat hulle in Greiz, ’n klein dorp waar Von Hagens gewoon het tot hy negentien was, gevestig het.

As kind het Von Hagens aan hemofilie gely en ses maande in die hospitaal deurgebring nadat hy ’n besering opgedoen het. Hier is sy belangstelling in die mediese wetenskap geprikkel en in 1965 het hy aan die Universiteit van Jena met mediese studies begin. Terwyl hy daar was het hy kommunisme en sosialisme begin bevraagteken en sy politieke kennis begin verbreed deur inligting van nie-kommunistiese nuusbronne in te samel. Hy het deelgeneem aan studenteprotesoptogte teen die inval van Tsjeggoslowakye deur troepe van die Warskouverdrag. In Januarie 1969 het Von Hagens homself voorgedoen as ’n student op vakansie en vir Bulgarye na Hongarye gegaan waar hy op 8 Januarie probeer het om die grens na Oostenryk oor te steek. Hy het misluk maar die volgende dag het hy by ’n ander plek op die grens weer probeer.[3] Hy is gearresteer en tot twee jaar tronkstraf gevonnis.[4]

In 1970 het Wes-Duitsland sy vryheid gekoop.[5] Von Hagens het sy mediese studies in Lübeck voortgesit en in 1975 sy graad behaal van die Universiteit van Heidelberg.

Loopbaan

wysig

Von Hagens het vir 22 jaar aan die Universiteit in die Institute vir Anatomie en Patologie gedoseer.[6]

Von Hagens het bekendheid verwerf vir sy tegniek van plastinasie, wat hy in 1977 ontwikkel het en die volgende jaar laat patenteer het.[7][8] Hy het gevolglik die tegniek verder ontwikkel en die Instituut vir Plastinasie in 1993 in Heidelberg gestig. Hy is sedert 1996 ’n gasprofessor in Dalian, China, waar hy aan die stuur van ’n plastinasiesentrum is. Hy is ook die direkteur van ’n plastinasiesentrum aan die Nasionale Mediese Akademie in Bisjkek, Kirgisië. Sedert 2004 is hy ’n gasprofessor aan die New York Universiteit se Kollege vir Tandheelkunde.[9]

Vir die eerste 20 jaar is plastinasie gebruik om klein proefstukke vir mediese studie te preserveer. Dit was eers in die vroeë 1990’s wat die toerusting ontwikkel is wat dit moontlik maak om volledige liggame te plastineer. Só ’n liggaam kan tot 1,500 ure neem om voor te berei.[10] Die eerste uitstalling van volledige liggame is in 1995 in Japan gehou. Oor die volgende twee jaar het Von Hagens die Liggaamswêrelde-tentoonstelling ontwikkel waar menslike liggame in lewensgetroue houdings geposeer word en gedissekteer is om verskeie strukture en stelsels van die menslike anatomie aan te dui. Sedertdien was dit reeds by 50 stede wêreldwyd.

Geloofsgroepe, insluitend verteenwoordigers van die Katolieke Kerk[11] en sommige Rabbi’s het die tentoonstelling van menslike oorskot teengestaan en gesê dat dit nie die menslike liggaam eerbiedig nie.

Die tentoonstelling, en Von Hagen se gevolglike tentoonstellings Liggaamswêrelde 2, 3 en 4 het wêreldwyd meer as 26 miljoen besoekers gelok.[12]

Om die proefstukke vir die Liggaamswêrelde-tentoonstelling te vervaardig, is daar 340 mense wat in vyf laboratoria in vier verskillende lande werk. Elke laboratorium is gekategoriseer volgens kundigheid, met die laboratorium in China wat fokus op dierproefstukke. Die kameelperd[13] wat in Liggaamswêrelde 3 & die Storie van die Hart verskyn het, was een van die moeilikste proefstukke om te skep. Die kameelperd het drie jaar geneem om te voltooi – 10 keer langer as wat dit vat om ’n menslike liggaam voor te berei. Tien mense was nodig om die kameelperd te verskuif omdat die proefstuk se finale gewig, net soos alle ander proefstukke na plastinasie, gelyk was aan die oorspronklike gewig.[14]

Von Hagens het nuwe liggaamsegmenteringsmetodes ontwikkel wat baie dun skywe voortbring, wat daarna geplastineer kan word. Die skywe kan gebruik word vir atudies in anatomie. Hy is ook besig om soortgelyke tegnieke vir groter proefstukke soos ’n olifant te ontwikkel. Hy werk in ’n versteekte laboratorium met die ingang agter ’n verskuifbare stel trappe, waar hy sy nuutste plastinasietegnieke ontwikkel het.[15]

Persoonlike lewe

wysig

Von Hagens is ’n ateïs.[16] Hy is getroud met Angelina Whalley, die Kunsregisseur van die Liggaamswêrelde-tentoonstellings.[1] Hy het drie kinders van sy eerste huwelik en het ook die agternaam Von Hagens, sy eerste vrou se achternaam, behou. Wanneer hy in die openbaar verskyn, selfs wanneer hy anatomiese ontledings doen, dra hy ’n swart duikhoed (’n verwysing na die hoed wat gedra is in Die anatomiese les van Dr. Nicolaes Tulp deur Rembrandt).

Von Hagens het genoem dat sy uiteindelike doelwit is om ’n “Mensmuseum” te stig waar uitstallings van menslike anatomie permanent vertoon kan word. Hy het ook gesê dat hy na sy dood beplan om geplatineerde skywe van sy liggaam aan verskeie universiteite te skenk, sodat hy in die dood by verskeie plekke nog opleiding kan gee. Hy kan dit nie doen terwyl hy lewe nie.[15] In Januarie 2012 het hy aangekondig dat hy aan Parkinson se siekte ly en dat sy vrou na sy dood sy liggaam sal plastineer en die bewaarde liggaam sal uitstal as deel van die Liggaamswêrelde-tentoonstellings.[17]

Kontroversie

wysig

In 2002 het Von Hagens die eerste openbare outopsie in die VK in 170 jaar uitgevoer voor ’n uitverkoopte gehoor van 500 mense in ’n teater in Londen.[18] Voor die outopsie het Von Hagens ’n brief van Haar Majesteit se Inspekteur van Anatomie, die Britse regeringsamptenaar wat verantwoordelik is vir die regulering van die opvoedkundige gebruik van kadavers, ontvang. Die brief het Von Hagens gewaarsku dat die uitvoer van ’n openbare outopsie ’n kriminele oortreding sou wees volgens die Wet op Anatomie van 1984. Lede van die Metropolitaanse Polisie het die vertoning bygewoon maar hulle het nie ingetree nie en die ontleding het in totaliteit voortgegaan. Die outopsie is in November 2002 op die VK se Channel 4 gebeeldsend; dit het 130 klagtes (’n rekordaantal klagtes by die Office of Communications) tot gevolg gehad, maar die Onafhanklike Televisiekommissie het beslis dat die program nie sensasiesoekend was nie en dat dit nie die uitsaaireëls gebreek het nie.[19]

In 2003 het die televisie vervaardigingsmaatskappy Mentorn ’n dokumentêr genaamd Futurehuman voorgestel waarin Von Hagens ’n reeks veranderinge op ’n lyk sou aanbring om ‘verbeteringe’ aan die menslike anatomie te demonstreer. Die kontroversie het ontstaan toe die maatskappe en Von Hagens vir iemand wat terminaal siek was, gevra het om sy liggaam vir die projek te skenk. Die dokumentêr is afgelas nadat die liggaamskenker onttrek het.[20]

In Februarie 2004 het die Duitse Süddeutsche Zeitung het vroeëre berigte van die Duitse televisiestasie ARD bevestig dat Von Hagens ’n eenmalige betaling en lewenslange pensioen aan Aleksander Sizonenko gebied het indien hy sou instem om sy liggaam aan die Instituut van Plastinasie te skenk wanneer hy sou doodgaan. Sizonenko, een van die langste mense in die wêreld (2.48 m) en voormalige basketbalspeler vir die Sowjetunie, het gesondheidsprobleme gehad tot sy dood in Januarie 2012. Hy het nie die aanbod aanvaar nie.[21]

Na verskeie wetlike uitdagings vir die Liggaamswêrelde-tentoonstelling in Duitsland het Von Hagens in die somer van 2004 aangekondig dat dit die land sou verlaat. Van 2004 af het die tentoonstelling deur Noord-Amerika getoer en in 2007 na Europa teruggekeer met ’n tentoonstelling in Manchester, VK. Dit het in 2011 in Kopenhagen geëindig.[22]

Verskynings op televisie

wysig

In 2005 het Channel 4 vier programme getiteld Anatomie vir Beginners gebeeldsend waarin Von Hagens en John Lee, ’n professor in patologie, ’n aantal kadawers ontleed het en die struktuur en funksie van baie liggaamsdele bespreek het.[23]

’n Vierdelige opvolgreeks getiteld Outopsie: Lewe en Dood is in 2006 op Channel 4 uitgesaai waarin Von Hagens en Lee algemene dodelike siektes (kwessies met bloedsomloop, kanker, vergiftiging weens orgaanversaking en ouderdom) bespreek het met behulp van ontledings.[24]

In November 2007 is nog ’n reeks van 3 programme gebeeldsend getiteld Outopsie: Noodeenheid,[25] wat toon wat gebeur wanneer die liggaam beseer is. Die Britse Rooikruis was deel van hierdie programme.[26]

Op Paassondag van 2012 het Channel 4 ’n program getiteld Kruisiging uitgesaai waarin Von Hagens sy interpretasie van die kruisiging van Jesus geskep het. Die dokumentêre prent het die ikoniese kruisbeeld ondersoek. ’n Aantal skenkers is gebruik vir die plastinasie van bloedvate om die hoofstruktuur van die liggaam te skep. Aan die einde van die program het Von Hagens gesê dat hy nie verwag om die voltooide werk te sien nie as gevolg van sy swak gesondheid.

Wetlike beskuldigings

wysig

In 2002 is daar met regstappe teen ’n senior patoloog en lykskouer in Siberië gebring wat betrekking gehou het met ’n versending van 56 lyke na Heidelberg. Die polisie het volgehou dat die lykskouer in Nowosibirsk, Wladimir Nowosilof, die lyke op ’n onwettige wyse aan kopers buite Rusland verkoop het. Von Hagens is nie aangekla in die saak nie maar is geroep om teen Nowosilof te getuig.[27] Die owerhede het die versending gestop en die ooreenkoms tussen Nowosibirsk en Von Hagens is beëindig.[28]

In Oktober 2003 het ’n parlementêre komitee in Kirgisië aanklagte ondersoek dat Von Hagens ’n paar honderd lyke van tronken, sielkundige inrigtings en hospitale in Kirgisië ontvang en geplastineer het sonder vooraf kennisgewing aan die families. Von Hagens het self tydens die vergadering getuig dat hy nege lyke van Kirgisiese hospitale ontvang het en, geen van die lyke in die Liggaamswêrelde-tentoonstellings gebruik is nie en dat hy nie betrokke by of verantwoordelik was vir die kennisgewing aan die families nie.[29]

In 2003 het ’n diereregtegroep ’n klag aanhangig gemaak en beweer dat Von Hagens nie die korrecte papiere gehad het vir die plastinasie van ’n gorilla nie.[30] Hy het die kadawer van die Hanover-dieretuin, waar die dier dood is, ontvang[30] Duitse overheden het aangedring op die verwydering van die gorilla by die 2004-tentoonstelling in Frankfurt maar Von Hagens het ’n hofsaak gewen en die geplastineerde gorilla is teruggebring.

In 2003 het die Universiteit van Heidelberg ’n kriminele klag teen Von Hagens gelê en beweer dat Von Hagens homself verkeerdelik voorgedoen het as ’n professor aan ’n Duitse universiteit in ’n Chinese dokument en dat hy nie die oorsprong van sy titel in Duitsland kon verklaar nie. Na ’n hofsaak in Maart 2004 is hy ’n boete opgelê. Op 25 April 2005 is ’n deur ’n Heidelbergse hof ’n boete van €108,000 (gelykstaande aan ’n 90-dae tronkstraf soos deur die hof uitgewerk) opgelê op een aanklag van die gebruik van ’n akademiese titel waarop hy nie geregtig was nie. Hy is op vier ander klagte vrygespreek. Von Hagens het appèl aangeteken en in September 2006 is sy vonnis versag na ’n opgeskorte boete van €50,000, wat nie in Duitsland beskou word as ’n vorige skuldigbevinding nie.[31] In 2007 is die klag van die misbruik van ’n titel uiteindelik deur die Federale Geregshof van Duitsland in Karlsruhe.[32]

Von Hagens is ’n gasprofessor aan die Dalian Mediese Universiteit en ’n ereprofessor aan die Krigisiese Nasionale Mediese Akademie. Hy is ook ’n gasprofessor aan die New York Universiteit se Kollege vir Tandheelkunde.[9]

In Januarie 2004 het die Duitse tydskrif Der Spiegel berig dat Von Hagens lyke van tereggestelde gevangenes in China gekry het; hy het dit beveg deur te sê dat hy nie geweet het wat die oorsprong van die lyke was nie en dat hy verskeie van die omstrede lyke gekremeer het.

Duitse aanklaers het geweier om ’n klag te lê en Von Hagens het in Maart ’n tussentydse bevel teen Der Spiegel in gekry wat die tydskrif verhoed het om te beweer dat Liggaamswêrelde die liggame van tereggestelde gevangenes aanhou.[29]

Patente

wysig
  • (en) Amerikaanse Patent 4 205 059 Dier- en plantweefsel permanent gepreserveer deur sintetiese harsdeurdrenking, ingedien November 1977, uitgereik Mei 1980
  • (en) Amerikaanse Patent 4 278 701 Dier- en plantweefsel permanent gepreserveer deur sintetiese harsdeurdrenking, ingedien November 1979, uitgereik Julie 1981
  • (en) Amerikaanse Patent 4 320 157 Metode vir die preservering van groot dele van biologiese weefsel met polimere, ingedien Augustus 1980, uitgereik Maart 1982

Verderel leesstof

wysig
  • (en) Whalley, Angelina (2005). Verlegging van grense: ontmoetinge met Liggaamswêrelde-skepper Gunther von Hagens. Arts & Sciences. ISBN 3-937256-07-5.
  • (de) Whalley, Angelina; Wetz, Franz Josef (2005). Verlegging van grense: ontmoetinge met Gunther von Hagens (in Duits). Heidelberg: Arts & Sciences. ISBN 3-937256-01-6. OCLC 70873993.
  • (en) Von Hagens, Gunther; Whalley, Angelina (2007). Liggaamswêrelde die anatomiese tentoonstelling van regte menslike liggame. Arts & Sciences. ISBN 3-937256-04-0. OCLC 300398359.
  • (en) Von Hagens, Gunther (17 November 2003). "Geen skedels om weg te steek – Feite, agtergrond en gevolgtrekkings" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 27 Maart 2009. Besoek op 25 Oktober 2012.
  • (de) Wetz, Franz Josef; Tag, Brigitte (2001). Mooi nuwe Liggaamswêrelde: die kontroversie oor die tentoonstelling (in Duits). Stuttgart: Klett-Cotta. ISBN 3-608-94311-0. OCLC 47118365.
  • (de) da Fonseca, Liselotte Hermes (1999). "Wasfiguur-Mens-Plastinaat. Oor die onverdraagbare karakter van sien, benaming en kennis". Deutsche Vierteljahrsschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte (in German). 73 (1): 43–68. ISSN 0012-0936.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  • (de) Doms, Misia Sophia (2002). "Die tentoonstelling "Liggaamswêrelde" en die gebruik van die eindige liggaamlikheid". Volkskunde in Rheinland-Pfalz (in Duits). 17 (1): 62–108. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2007. Besoek op 25 Oktober 2012.
  • (de) Da Fonseca, Liselotte Hermes (2007). "Verleidelike liggame – verbode verval. "Liggaamswêrelde" as belangrike sosiale gebeurtenis. Perspektiewe Politiese Sielkunde". Deutsches Ärzteblatt (in Duits). 104 (38). {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  • (de) Kleinschmidt, Nina; Wagner, Henri (2000). Eindelik onsterflik?: Gunther von Hagens – Skepper van die Liggaamswêrelde (in Duits). Lübbe. ISBN 3-404-60493-8. OCLC 47712310.
  • (de) Peuker, Torsten; Schulz, Christian (2004). Dit stop by niks. Gunther von Hagens en sy “Liggaamswêrelde” (in Duits). Berlin: Links. ISBN 978-3-86153-332-0. OCLC 57066637.

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 (en) Body Worlds (2008). "Dr. Angelina Whalley". Persberig. Archived from the original on 9 Julie 2008. https://web.archive.org/web/20080709041153/http://www.bodyworlds.com/Downloads/englisch/Media/Press%20Kit/Kit%20BW4%20MAN/10_AngelinaWhalley_mosi_0408.pdf. Besoek op 8 Mei 2009. 
  2. ↑ (en) Instituut vir Plastinasie (25 Julie 2006). "Oor bewerings in ’n artikel in Der Spiegel van 28 Februarie 2005". Persberig. http://www.koerperwelten.newmedia-net.de/en/media/releases_statements/releases_statements_2005.html?edit#250706. Besoek op 7 Mei 2009. 
  3. ↑ "'n Lewe in wetenskap" (in Engels). Instituut vir Plastinasie. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 September 2017. Besoek op 7 Mei 2009.
  4. ↑ (en) Burdick, Alan (2004). "Walglike anatomie". Discover. Besoek op 7 Mei 2009. {{cite journal}}: Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  5. ↑ "Die plastinatsie-professor" (in Engels). BBC News. 20 November 2002. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 November 2019. Besoek op 7 Mei 2009.
  6. ↑ (de) Universiteit van Heidelberg (24 Januarie 2004). "Dr. Gunther von Hagens se vroeëre aktiwiteite as wetenskaplike aan die Universiteit van Heidelberg" (in Duits). Persberig. Archived from the original on 1 Julie 2007. https://web.archive.org/web/20070701132649/http://www.uni-heidelberg.de/presse/news04/2401plas.html. Besoek op 7 Mei 2009. 
  7. ↑ Amerikaanse Patent 4 205 059 Dier- en plantweefsel permanent gepreserveer deur sintetiese hars
  8. ↑ (en) Amerikaanse Patent 4 320 157 Metode vir die preservering van groot dele van biologiese weefsel met polimere
  9. ↑ 9,0 9,1 (en) "Lewe, dood en een man se strewe na die ontrafeling van die binnewerking van die menslike liggaam". Nexus. New York Universiteit Kollege van Tandheelkunde. 6 (2). 2004. Besoek op 7 Mei 2009. {{cite journal}}: Onbekende parameter |month= geïgnoreer (hulp)
  10. ↑ Chambless, Ross (19 September 2008). "TheLeonardo Potgooi no. 1" (MP3) (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 8 Mei 2009.
  11. ↑ (en) "Kommer oor Liggaamswêrelde-tentoonstelling". Persberig. 14 September 2006. Archived from the original on 27 April 2009. https://web.archive.org/web/20090427220347/http://www.rcav.org/whatsnew/body_worlds.htm. Besoek op 8 Mei 2009. 
  12. ↑ "Dokter verdedig Liggaamswêrelde-tentoonstelling". The Independent (in Engels). 24 Oktober 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2018. Besoek op 8 Mei 2009.
  13. ↑ "Die kameelperd" (in Engels). Instituut vir Plastinasie. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Januarie 2016. Besoek op 8 Mei 2009.
  14. ↑ Gayot, Sophie (5 Junie 2008). "Dr. Gunther von Hagens" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Julie 2018. Besoek op 8 Mei 2009.
  15. ↑ 15,0 15,1 "Taking a slice out of life". Daily Planet (TV-reeks. 25 Mei 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike (Microsoft Silverlight) op 26 Februarie 2012. Besoek op 17 Augustus 2015.
  16. ↑ Crucifixion (dokumentêre rolprent), Channel 4, 8 April 2012
  17. ↑ "Uitstaller van liggaame wil sy eie skenk" (in Engels). New York Times. 5 Januarie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Oktober 2018. Besoek op 5 Januarie 2011.
  18. ↑ "Kontroversiële outopsie gaan voort" (in Engels). BBC News. 20 November 2002. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Oktober 2019. Besoek op 8 Mei 2009.
  19. ↑ Deans, Jason (27 Januarie 2003). "ITC verdedig C4 se regstreekse outopsie". The Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Februarie 2009. Besoek op 8 Mei 2009.
  20. ↑ (en) Boztas, Senay (3 Augustus 2003). "Dokter beplan gewildheidsakademie vir sterwendes". The Times. Londen. Besoek op 8 Mei 2009.
  21. ↑ "Skokanatoom op spoor van reus". Mail & Guardian (in Engels). 2 Februarie 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 September 2016. Besoek op 8 Mei 2009.
  22. ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Desember 2010. Besoek op 25 Oktober 2012.
  23. ↑ "Anatomie vir Beginners" (in Engels). Channel 4. 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2009. Besoek op 8 Mei 2009.
  24. ↑ "Outopsie, Lewe en Dood" (in Engels). Channel 4. 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2009. Besoek op 8 Mei 2009.
  25. ↑ "Outopsie: Noodeenheid" (in Engels). Channel 4. 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2009. Besoek op 8 Mei 2009.
  26. ↑ (en) "Rooikruis oor Outopsie: Noodeenheid". Persberig. 31 Oktober 2007. Archived from the original on 26 Maart 2008. https://web.archive.org/web/20080326174551/http://www.redcross.org.uk/news.asp?id=74968. Besoek op 8 May 2009. 
  27. ↑ Walsh, Nick Paton (17 Oktober 2002). "Patoloog aangekla in plastinasiesaak". The Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2012. Besoek op 8 Mei 2009.
  28. ↑ (en) Elkins, Ruth (7 September 2003). "Professor Liggaam en die eienaardige geval van Siberië se verlore lyke". The Independent. Besoek op 8 Mei 2009.[dooie skakel]
  29. ↑ 29,0 29,1 (en) "Verklaring oor onregmatige beskuldigings en false mediaberigte oor die bron van liggame in die Liggaamswêrelde-tentoonstellings". Persberig. 4 Maart 2006. Archived from the original on 11 Januarie 2009. https://web.archive.org/web/20090111033803/http://www.pressemeldinger.no/read.asp?RecNo=15417. Besoek op 8 Mei 2009. 
  30. ↑ 30,0 30,1 Reuters (10 Oktober 2003). "Gorilla gaan verskyn in tentoonstelling van menslike lyke". The Sydney Morning Herald (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Desember 2016. Besoek op 8 Mei 2009. {{cite news}}: |author= has generic name (hulp)
  31. ↑ (de) Instituut vir Plastinasie (28 September 2006). "Titelgeskil Gunther von Hagens: hof hersien eerste vonnis" (in Duits). Persberig. Archived from the original on 8 April 2009. https://web.archive.org/web/20090408214057/http://www.koerperwelten.newmedia-net.de/de/presse/pressemeldungen_statements/pressemeldungen_statements_2006.html?edit#280906. Besoek op 8 Mei 2009. 
  32. ↑ (en) "Noerr – Von Hagens-vervolging verwerp / Advocaat: ‘Groot bohaai oor niks’". Persberig. 27 Julie 2007. Archived from the original on 11 Januarie 2009. https://web.archive.org/web/20090111111629/http://www.noerr.com/en/DesktopDefault.aspx/tabid-55/140_read-1261/. Besoek op 8 Mei 2009. 

Eksterne skakels

wysig


Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Gunther_von_Hagens&oldid=2435573"