Haarwurm

Haarwurm (Haemonchus contortus) is 'n rondewurm en parasiet wat algemeen by herkouers soos skape en bokke voorkom. Die volwasse wurms leef in die gasheer se melkpens (abomasum) en veroorsaak bloedarmoede, kwakkeel, lusteloosheid en dood in erge gevalle.

Haemonchus contortus
Eier van Haemonchus contortus
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Nematoda
Klas:	Secernentea
Subklas:	Rhabditia
Orde:	Strongylida
Familie:	Trichostrongylidae
Genus:	Haemonchus
Spesie:	H. contortus
Binomiale naam
Haemonchus contortus (Rudolphi, 1803) Cobb, 1898

Gashere

Hoofsaaklik skape maar ook ander herkouers wêreldwyd.

Morfologie

Volwasse manlike wurms is 10-20 mm lank terwyl volwasse wyfies 18-30 mm lank is. Die wyfie se wit eiergevulde baarmoeder vleg rondom 'n rooi dermkanaal wat die wurm op nadere ondersoek 'n kenmerkende patroon gee – vandaar die Engelse naam 'barber's pole worm'.

Lewensiklus

Onder gunstige omstandighede (warm temperatuur, genoeg vogtigheid en suurstof) broei eiers binne ongeveer 24 uur uit op die weiding. Die larwes vervel twee keer voordat die besmetlike derde larf (L3) stadium deur die gasheer saam met die weiding ingeneem word. Die L3's vestig hulself in die melkpens (abomasum) waar hulle nog twee keer vervel tot 'n vyfde stadium (L5) wat later 'n volwasse wurm word. Die periode vanaf inname van inname van die L3's tot eierlegging deur L5's duur ongeveer 18-21 dae.

Patogenese

Die volwasse wurms penetreer die slymvlies van die melkpens en suig bloed. In hiperakute gevalle kan die wurmlading so hoog wees dat 'n skaap tot 600mL bloed 'n dag verloor, en die dier kan binne sewe dae nadat die wurms begin voer het vrek. In akute gevalle kan 'n skaap tussen 50-200mL bloed 'n dag verloor. Die dier toon proteïentekort (wys as kwakkeel), bloedarmoede en gewigsverlies en kan vrek sonder behandeling.

Op nadoodse ondersoek kan veelvoudige (tussen 100 tot 35 000) 4de stadium en volwasse wurms in die melkpens waargeneem word. In akute en chroniese gevalle kan anemie en vermaering van die karkas ook gesien word.

Behandeling en beheer

Verskeie rondewurmmiddels op die mark is beskikbaar vir haarwurm behandeling. Nietemin is al hoe minder van hierdie middels steeds effektief weens wurmweerstand, en in sommige gevalle veelvoudige wurmmiddel weerstand. Deesdae is weidingsbestuur en doseringsprogramme wat doserings beperk 'n belangrike deel van 'n boer se arsenaal teen haarwurm. Wurmmiddel kombinasies asook entstowwe toon potensiaal vir verdere ontwikkeling, maar die gebruik daarvan bly kontroversieel.

'n Effektiewe manier om doserings te beperk is volgens die FAMACHA© (FAffa MAlan CHArt) metode. Volgens hierdie metode word slegs sekere skape of bokke in 'n kudde vir behandeling teen haarwurm gekies. Skape word gekies gebaseer op die graad van bloedarmoede (anemie) wat hulle vertoon in hul slymvliese. Op sy beurt word die graad van anemie beoordeel deur middel van 'n ander kleur begeleide kaart.