Harald V van Noorweë

Harald V (* 21 Februarie 1937 in Skaugum naby Oslo) is sedert die afsterwe van sy vader op 17 Januarie 1991 koning en seremoniële staatshoof van Noorweë.

Harald V
Koning van Noorweë
Koning Harald V in 2010
Periode	17 Januarie 1991 – hede
Voorganger	Olav V
Opvolger	Kroonprins Haakon
Huis	Sleeswyk-Holstein-Sonderburg-Glücksburg
Eggenoot	Sonja Haraldsen
Kinders	Kroonprins Haakon Märtha Louise
Vader	Olav V
Moeder	Märtha van Swede
Gebore	21 Februarie 1937, Skaugum

Funksies as staatshoof

Die Koninkryk Noorweë is 'n konstitusionele monargie, en as sy seremoniële staatshoof voer Harald V naas belangrike konstitusionele verantwoordelikhede oorwegend representatiewe funksies uit. Die Noorse kabinet word - afhangende van die spesifieke parlementêre situasie - deur hom formeel bekragtig of ontslaan.

Die Noorse parlement (Stortinget) word volgens die Noorse grondwet elke jaar deur Harald V plegtig geopen, en net soos die monarge van die Verenigde Koninkryk dra ook die Noorse koning die jaarlikse wetgewende program van die regering voor wat in sy naam regeer. Hierdie toespraak staan as troonrede (Noors: trontale) bekend.

Die Noorse regering vergader gewoonlik elke Vrydag onder voorsitterskap van die koning en die kroonprins in die statsråd ("Staatsraad") in die koninklike kasteel in Oslo. Tydens hierdie byeenkomste lê die regering sy besluite aan die koning voor, en volgens die parlementêre en grondwetlike praktyk word die besluite deur die monarg bekragtig. Wetsontwerpe sonder sy handtekening is ongeldig. Die koning het teoreies die reg om wetsontwerpe van die regering, wat teen die Noorse grondwet indruis, te veto. Sedert die regeringstydperk van koning Haakon VII het egter geen Noorse monarg meer regstreeks by die politieke debatte betrokke geraak nie.

Die koning voer daarnaas elke week 'n privaat gesprek met die Noorse eerste minister (Noors: statsminister) en die minister van buitelandse sake (utenriksminister) waartydens hy oor die belangrikste perspektiewe van die land ten opsigte van die binne- en buitelandse beleid ingelig word.

As die formele opperbevelhebber van die Noorse weermag handhaaf die koning daarnaas ook nou bande met die hoogste offisiere van die leër, die lugmag en die vloot. Harald V het self 'n militêre opleiding as offisier ontvang. As die opperhoof van die Evangelies-Lutherse Staatskerk van Noorweë het die koning ook noue bande met die biskoppe en kerkleiers van die land.

Lewe en koninklike gesin

Koning Harald V is die seun van Olav V en kroonprinses Märtha van Noorweë (Märtha van Swede) en 'n lid van die Duitse Huis Sleeswyk-Holstein-Sonderburg-Glücksburg, 'n sylyn van die Huis Oldenburg. Hy is die eerste Noors-gebore koning sedert Olav IV in die jaar 1370. Sy leuse is Alt for Norge ("Alles vir Noorweë").

As 'n jong seun het prins Harald tydens die Tweede Wêreldoorlog eers enkele maande lank in Swede gebly en later na die Amerikaanse hoofstad Washington, DC verhuis. Op 7 Junie 1945 het hy egter weer na Noorweë teruggekeer. Hy het 'n openbare skool, Smestad skole, en later Oslo Katedralskole bygewoon waar hy sy Examen Artium (matriek) afgelê het. Hy het sy opleiding aan die Noorse Militêre Akademie en aan die Balliol-kollege in Oxford (Verenigde Koninkryk) voltooi. Toe koning Haakon VII in 1957 oorlede is, het sy pa Olav V koning van Noorweë geword, terwyl Harald as kroonprins gefungeer het. Reeds in 1958 het hy tydens die afwesigheid van sy vader as kroonprinsregent in die Statsråd gefungeer.

Koning Harald V (links) en koningin Sonja op besoek by George Walker en Laura Bush, Februarie 2005

Kroonprins Harald het op 29 Augustus 1968 in die katedraal van Oslo met die nie-adellike Sonja Haraldsen getrou. Sy vader het die huwelik eers ná nege jaar goedgekeur aangesien hy 'n nie-adellike eg as 'n bedreiging vir die toekoms van die Noorse monargie beskou het. Harald en Sonja het twee kinders, prinses Märtha Louise en kroonprins Haakon.

Die egpaar het intussen vier kleinkinders. Hul seun, kroonprins Haakon, en sy eggenote, kroonprinses Mette-Marit, is sedert 21 Januarie 2004 ouers van prinses Ingrid Alexandra. Hul eerste seun, prins Sverre-Magnus, is op 3 Desember 2005 gebore. Harald se dogter, prinses Märtha Louise, het op 29 April 2003 moeder van haar eerste dogter Maud Angelica Behn, en op 8 April 2005 van haar tweede dogter Leah Isadora Behn geword. Net soos die kinders van die koning se suster voer ook die meisies geen adellike titels as prinsesse nie en word ook nie as "koninklike hooghede" aangespreek nie. Die laasgenoemde geld ook vir die jongste seun van die prinslike egpaar, prins Sverre.

Koning Harald V is deur sy moeder, kroonprinses Märtha, verwant aan die Sweedse en Belgiese koningshuise (koning Albert II van België is sy neef) en deur sy grootmoeder, koningin Maud, aan die Britse koningshuis. As agterkleinseun van koning Edward VII van Engeland word hy as 'n potensiële Britse troonopvolger gelys. Die huidige Noorse koningshuis is 'n sylyn van die Deense koningshuis (sonder die reg tot troonopvolging in Denemarke).

Sportbedrywighede

As 'n seiler het koning Harald V Noorweë verskeie kere by Olimpiese seilwedvaarte verteenwoordig. By die Olimpiese Spele van 1964 in Tokio het hy ook die Noorse vlag gedra. Die monarg is al enkele dekades lank 'n geesdriftige en suksesvolle seiljagvaarder. In 1987 het hy met sy seiljag Fram X wêreldkampioen geword. In 2005 het hy met sy seiljag Fram XV in Swede Europa-kampioen geword. Harald V seil in die sogenaamde Non-Corinthian Class en dus met 'n professionele seilspan.

Koning Harald V het hom intensief beywer vir die toekenning van die Olimpiese Winterspele van 1994 aan die Noorse stad Lillehammer.

Gesondheid

Op 1 Desember 2003 het die koningshuis die publiek daarvan in kennis gestel dat koning Harald V blaaskanker opgedoen het. Op 8 Desember het hy 'n operasie in die Noorse Radiumhospitaal ondergaan. Kroonprins Haakon het tussentyds die funksie van staatshoof van Noorweë uitgevoer. Op 13 April 2004 het die koning sy ampspligte weer self uitgevoer.

Op 17 Maart 2005 het die koningshuis bekend gemaak dat die koning 'n operasie vir subvalvulêre aortastenose sou ondergaan. Die kroonprins hedt nog eens tot by 7 Junie 2005 die funksies van sy vader uitgevoer. As gevolg van sy siektes het die koning sy rookgewoontes gestaak en volgens die advies van sy dokters ook sy werklas aansienlik verminder.

Voorouers

Genealogiese tabel van koning Harald V van Noorweë
Tweede oorgrootouers	Koning Christiaan IX van Denemarke (1818–1906) ∞ 1842 Prinses Louise van Hessen-Kassel (1817–1898)	Koning Karl XV van Swede (1826–1872) ∞ 1850 Prinses Luise van Oranje-Nassau (1828–1871)	Prins Albert van Sakse-Coburg en Gotha (1819–1861) ∞ 1840 Koningin Victoria (Verenigde Koninkryk) (1819–1901)	Koning Christiaan IX van Denemarke (1818–1906) ∞ 1842 Prinses Louise van Hessen-Kassel (1817–1898)	Koning Oskar I van Swede (1799–1859) ∞ 1823 Prinses Josephine de Beauharnais van Leuchtenberg (1807–1876)	Hertog Willem I van Nassau (1792–1839) ∞ 1829 Prinses Pauline van Württemberg (1810–1856)	Koning Christiaan IX van Denemarke (1818–1906) ∞ 1842 Prinses Louise van Hessen-Kassel (1817–1898)	Koning Karel XV van Swede (1826–1872) ∞ 1850 Prinses Luise van Oranje-Nassau (1828–1871)
Oorgrootouers	Koning Frederik VIII van Denemarke (1843–1912) ∞ 1869 Prinses Louise van Swede (1851–1926)		Koning Edward VII van Engeland (1841–1910) ∞ 1863 Prinses Alexandra van Denemarke (1844–1925)		Koning Oskar II van Swede (1829–1907) ∞ 1857 Prinses Sophia van Nassau (1836–1913)		Koning Frederik VIII van Denemarke (1843–1912) ∞ 1869 Prinses Louise van Swede (1851–1926)
Grootouers	Koning Haakon VII van Noorweë (1872–1957) ∞ 1896 Prinses Maud van Groot-Brittanje en Ierland (1869–1938)				Prins Carl van Swede, hertog van Wesgotland (1861–1951) ∞ 1897 Prinses Ingeborg Charlotte van Denemarke (1878–1958)
Ouers	Koning Olav V van Noorweë (1903–1991) ∞ 1929 Prinses Märtha van Swede (1901–1954)
Konig Harald V von Noorweë (* 1937)

Verwysings

• Hierdie artikel, of gedeeltes daarvan, is uit die volgende Wikipedia-artikel vertaal: Harald V. (Norwegen)

Eksterne skakels

• Die amptelike webwerf van die Noorse koningshuis Geargiveer 2 Augustus 2002 op Wayback Machine (en)