Karl XV van Swede
Karl XV of Karel XV (Carl Ludvig Eugen; 3 Mei 1826 - 18 September 1872) was van 1859 tot met sy dood in 1872 koning van Swede en Noorweë. In laasgenoemde land word hy dikwels korrek Karl IV genoem. Hoewel hy in Swede as Karl XV bekend is,[1] was hy eintlik die negende Sweedse koning met dié naam, want een van sy voorgangers, Karl IX (bewind: 1604-1611), het die syfer agter sy naam geskoei op 'n fiktiewe geskiedenis van Swede.[2]
| Karl XV & IV | |
|---|---|
| Koning van Swede en Noorweë | |
 Foto deur Mathias Hansen, omstreeks 1865.
| |
| Bewind | 8 Julie 1859 - 18 September 1872 |
| Voorganger | Oscar I |
| Opvolger | Oscar II |
| Volle naam | Carl Ludvig Eugen |
| Huis | Bernadotte |
| Gebore | 3 Mei 1826 Stockholm |
| Oorlede | 18 September 1872 (op 46) Malmö |
| Eggenote | Louise van Nederland |
| Kinders | Louise, Carl |
| Vader | Oscar I |
| Moeder | Josephine van Leuchtenberg |
Karl XV was die derde Sweedse monarg van die Huis van Bernadotte en die eerste een wat in Swede gebore is.
Biografie wysig
Hy is in 1826 in Stockholm gebore as die oudste seun van kroonprins Oscar van Swede en sy vrou, Josephine van Leuchtenberg. Hy was die tweede aanspraakmaker op die troon van sy oupa Karl XIV Johan van Swede. Hy het by sy geboorte die titel Hertog van Skone gekry.
Die koning het op sy 81ste verjaardag in 1844 'n beroerte gehad en is minder as 'n maand later oorlede. Hy is deur sy seun, Karl se pa, opgevolg as Oscar I van Swede. Kroonprins Karl was van 1856 tot 1857 vir 'n kort ruk onderkoning van Noorweë. Hy het op 25 September 1857 regent geword en ná sy vader se dood op 8 Julie 1859 koning.
As kroonprins het Karl se kortaf maniere gelei tot ongerustheid oor sy troonbestyging, maar hy was een van die gewildste Skandinawiese konings en 'n konstitusionele heerser in die beste sin van die woord. Sy bewind is gekenmerk deur verreikende hervormings. Hy het die wet in 1858 deurgevoer waarkragtens ongetroude vroue wetlik volwasse kon word – sy suster prinses Eugenie het die eerste vrou geword wat volwasse verklaar is.[3]
Karl XV het 'n mate van sukses behaal as 'n skilder en digter.
Persoonlike lewe wysig
In 1872 het hy omstrede planne gehad om 'n niemorganatiese huwelik met die Poolse gravin Marya Krasińska aan te gaan, planne wat teenstand in die koningshuis én regering gekry het en net deur sy dood in die wiele gery is.[4]
Hy het by sy vrou, Louise van Nederland, 'n dogter gehad, asook 'n seun wat as baba dood is. Hy is op die Sweedse en Noorweegse troon opgevolg deur sy jonger broer, Oscar II. Hy het ook minstens een buite-egtelike seun[5] en dogter gehad, en daar was gerugte van nog buite-egtelike kinders.[6]
Van sy afstammelinge was al op die trone van Denemarke, Luxemburg, Griekeland, België en Noorweë, maar nie van Swede nie. Die huidige koning van Noorweë, Harald V, is Karl se agteragterkleinseun.[7]
Verwysings wysig
- ↑ Voorbeeld
- ↑ Artikel Karl in Nordisk familjebok
- ↑ Erik Opsahl. "Karl 4 – 1826-72". Store norske leksikon. Besoek op 1 September 2016.
- ↑ Ohan Demirgian, urn:sbl:17456, Svenskt biografiskt lexikon (art av Carl-Gustaf Thomasson.), hämtad 2014-12-13.
- ↑ Sahlberg, Carl-Erik (1994). Nils Bolander: diktare och predikant (in Sweeds). Aneby: KM-förl. p. 11. ISBN 91-86112-39-2.
- ↑ Lagerqvist, Lars O.; Åberg, Nils; Hjelm, Lars E. (2002). Kings and rulers of Sweden: a pocket encyclopaedia (2., rev. uitg.). Stockholm: Vincent. p. 48. ISBN 91-87064-35-9.
- ↑ Ole Kristian Grimnes. "Haakon 7". Norsk biografisk leksikon. Besoek op 1 September 2016.
Skakels wysig
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
