Hemel-en-Aarde-vallei

Hemel en Aarde is ‘n vallei in die Overberg bekend om sy wynplase en voorheen om sy hospitaal vir melaatses en die Rudolf Steiner-skool vir swaksinniges.

Ligging

Die vallei is tussen Shaw se pas en Sandbaai, langs die oewer van die Onrusrivier en aan die voet van die Babilonstoringberge. Dit is langs die suidelike deel van die R320-roete wat Caledon met Hermanus verbind.

Wingerde

Die vallei is deel van die Hermanus-wynroete. Aan die 35 km tussen Caledon en Hermanus is daar ‘n 15 wynplase. Hierdie wingerde is nog jonk. Die oudste dateer uit 1976.

Lasaret

Vroeg in die 19de eeu het melaatsheid onder alle dele van die bevolking, maar veral onder die vissersvolk aan die kus van die Overberg, toegeneem. Die Kollege van Landdros en Heemrade van Swellendam besluit in 1814 om op ‘n afgeleë plek 'n melaatse kolonie vir die lyers in hul gemeenskap te verskaf. Hulle koop vir die doel ‘n plaas hoog teen die Babilonstoring en aan die mond van die Onrusrivier en dit kry daarom die naam Hemel en Aarde. In 1817 open die eerste gespesialiseerde mediese inrigting in die Kaapkolonie op hierdie plek. Vir die instandhouding van die instituut is ‘n sogenaamde melaatsbelasting op grondbesitters van die landdrosdistrik Swellendam gehef. Pasiënte van alle rasse en gelowe is opgeneem. Vir die geestelike versorging van die melaatses was die Morawiese sendelinge van Genadendal verantwoordelik. Op 21 Januarie 1823 het biskop Hans Peter Hallbeck (*Malmö, Swede, 18 Maart 1784 - †Genadendal, 25 November 1840) hom op versoek van lord Charles Somerset daar gevestig. Toe was daar 150 pasiënte. Later was die bekende dr. James Barry ook ‘n tyd die mediese hoof. Rantsoene is aan die pasiënte verskaf, groente het uit hul eie tuine gekom en een maal per week is geslag. Reeds op 16 Maart 1828 is ‘n permanente kerkgebou ingewy. Die sterftesyfer by die Lasaret was hoog. Ongeveer 400 lyers aan melaatsheid is op die terrein begrawe. Teen die einde van 1845 en vroeg in 1846 is al die pasiënte na Robbeneiland oorgeplaas en Hemel en Aarde gesluit.

Lees ook

• Lys van streeksname in Suid-Afrika

Bibliografie

• Tomlinson, L.L.: Geskiedkundige Swellendam. Kaapstad: Nasionale Pers, 1943