Hiades (sterreswerm)
- Vir 'n artikel oor die susters in die Griekse mitologie, sien Hiade
Die Hiades of Reëngesternte (Grieks: Ὑάδες) is die naaste oop sterreswerm aan die sonnestelsel en een van die swerms wat die meeste bestudeer is. Die Hipparcos-satelliet, Hubble-ruimteteleskoop en Hertzsprung-Russell-diagram is gebruik om die afstand van ~153 ligjare (47 parsek) van die kern te bepaal.[1][2] Aangesien die resultate van al drie metodes ooreenstem, is die Hiades ’n belangrike skakel in die kosmiese afstandskaal. Die swerm bestaan uit ’n rofweg sferiese groep van honderde sterre met dieselfde ouderdom, plek van oorsprong, chemiese inhoud en beweging deur die ruimte.[1][3]
| Hiades | |
|---|---|
 | |
| Sterrebeeld | Bul |
| Regte klimming | 4h 27m |
| Deklinasie | +15º 52' |
| Afstand | 153 ligjare (47 parsek) |
| Skynbare helderheid | 0,5 mag |
| Geraamde ouderdom | 625 miljoen jaar |
| Ander name | Reëngesternte, Melotte 25, Collinder 50, Caldwell 41 |
Vanaf die Aarde gesien, val die Hiades binne die sterrebeeld Bul, waar die helderste sterre daarvan ’n "V" vorm saam met die nog helderder rooi reus Aldebaran. Laasgenoemde is egter heeltemal onverwant aan die Hiades; dit is baie nader aan die Aarde (vandaar sy oënskynlike helderheid) en lê toevallig in dieselfde gesigslyn.
Die Hiades is sowat 625 miljoen jaar oud.[1] Die kern, waar die sterre dig saamgepak is, het ’n radius van 17,6 ligjare (2,7 parsek). Baie van die sterre kom egter ver buite die kern voor, in die swerm se uitgebreide halo; dié sterre is waarskynlik besig om te ontsnap van die swerm se swaartekrag-invloed.[1]
Eiebeweging
wysigDie sterre van die Hiades is ryker aan swaar elemente as die son en ander gewone sterre in die omgewing van die sonnestelsel, met ’n metaalgehalte van +0,14.[1]
Die swerm is verwant aan ander sterregroepe in die son se nabyheid. Die ouderdom, metaalinhoud en eiebeweging stem ooreen met dié van die groter en verder geleë Byekorf-sterreswerm,[4] en die bane van albei swerms kan teruggelei word na dieselfde streek in die ruimte, wat aandui dat hulle dieselfde oorsprong het.[5] Nog ’n verwante groep is die Hiades-groep, ’n klein versameling verspreide sterre waarvan die baan ooreenstem met dié van die Hiades-swerm. Onlangse navorsing het aangedui dat minstens 15% van die sterre in die Hiades-groep dieselfde chemiese spoor het as dié in die swerm.[6] Sowat 85% van die sterre in die groep is egter nie verwant nie omdat hul ouderdom en metaalgehalte verskil; hul ooreenstemmende beweging word toegeskryf aan die gety-effekte van die massiewe roterende staaf in die middel van die Melkweg, ’n staafspiraalsterrestelsel.[7]
Geskiedenis
wysig
In die Griekse mitologie was die Hiades die dogters van Atlas en die halfsusters van die Plejades. Ná die dood van hul broer, Hias, is die huilende susters verander in die sterreswerm wat later met reën verbind is.
Die swerm is sedert prehistoriese tye bekend as ’n ruimtevoorwerp wat met die blote oog gesien kan word. Dit word deur verskeie Klassieke skrywers genoem, van Homeros tot Ovidius.[5] In Boek 18 van die Ilias verskyn die Hiades-sterre saam met die Plejades, die Groot Beer en die Jagter op die skild wat die god Hefaistos vir Achilles maak.[8]
Die sterreswerm is waarskynlik in 1654 die eerste keer gakatalogiseer deur Giovanni Batista Hodierna, en dit het daarna in talle ster-atlasse van die 17de en 18de eeu verskyn.[5] Charles Messier het hulle egter nie in sy katalogus van 1781 ingesluit nie.[5] Dit het dus nie ’n Messier-nommer nie, anders as baie ander, verder geleë oop sterreswerms soos die Plejades.
Helderste sterre
wysigDie vier helderste sterre van die Hiades is almal rooi reuse wat aanvanklik A-tipe sterre was en nou na buite die hoofreeks ontwikkel het.[9] Hulle lê almal binne ’n paar ligjare van mekaar. Hul Bayer-name is Gamma, Delta, Epsilon en Theta Tauri. Hulle vorm ’n sterrepatroon wat die kop van die Bul vorm.[9] Epsilon Tauri, ook bekend as Ain (die "Bul se Oog"),[10] het minstens een planeet wat ’n gasreus is.[11]
Toekomstige evolusie
wysigStudies toon aan dat 90% van oop sterreswerms uitmekaardryf minder as ’n miljard jaar nadat die swerm gevorm het.[12] Oor die volgende paar miljoen jaar sal die Hiades-swerm al hoe meer massa en getalle verloor terwyl sy helderste sterre na buite die hoofreeks ontwikkel en sy dofste sterre wegbeweeg van die buitenste streke. Dit kan dalk uiteindelik gereduseer word tot sowat ’n dosyn veelvoudige sterre, wat elk uit twee of meer sterre bestaan, wat kwesbaar sal bly vir voortdurende magte wat daarop inwerk.[12]
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Perryman, M.A.C. (1998). "The Hyades: distance, structure, dynamics, and age". Astronomy & Astrophysics. 331: 81–120. arXiv:astro-ph/9707253. Bibcode:1998A&A...331...81P.
- ↑ Majaess, D.; Turner, D.; Lane, D.; Krajci, T. "Deep Infrared ZAMS Fits to Benchmark Open Clusters Hosting delta Scuti Stars", JAAVSO, 2011
- ↑ Bouvier J., Kendall T., Meeus G., Testi L., Moraux E., Stauffer J.R., James D., Cuillandre J.-C., Irwin J., McCaughrean M.J., Baraffe I., Bertin E. (2008) Brown dwarfs and very low mass stars in the Hyades cluster: a dynamically evolved mass function. Astronomy & Astrophysics, 481: 661-672. Opsomming by http://adsabs.harvard.edu/abs/2008A%26A...481..661B.
- ↑ Dobbie P.D., Napiwotzki R., Burleigh M.R.(2006) New Praesepe white dwarfs and the initial mass-final mass relation. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 369: 383-389.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 "Information on the Hyades from SEDS". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2008. Besoek op 6 Oktober 2012.
- ↑ De Silva, G (2011). "Hiades". MNRAS. arXiv:1103.2588. Bibcode:2011MNRAS.415..563D. doi:10.1111/j.1365-2966.2011.18728.x.
- ↑ Famaey B., Pont F., Luri X., Udry S., Mayor M., Jorissen A. (2007) The Hyades stream: an evaporated cluster or an intrusion from the inner disk? Astronomy & Astrophysics, 461: 957-962. Opsomming by http://adsabs.harvard.edu/abs/2007A%26A...461..957F.
- ↑ Homer. The Iliad. In Engels vertaal deur Richmond Lattimore. University of Chicago Press, 1951.
- ↑ 9,0 9,1 Kaler, J., Hyadum I. (Gamma Tauri). Webtuiste: http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/hyadum1.html Geargiveer 3 Julie 2008 op Wayback Machine.
- ↑ Kaler, Jim. Ain (Epsilon Tauri). Webtuiste: http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/ain.html Geargiveer 8 Maart 2005 op Wayback Machine.
- ↑ Sato B., Izumiura H., Toyota E., et al. (2007) A planetary companion to the Hyades giant Epsilon Tauri. Astrophysical Journal, 661: 527-531. Opsomming by http://adsabs.harvard.edu/abs/2007ApJ...661..527S.
- ↑ 12,0 12,1 Pavani D.B., Bica E. (2007) Characterization of open cluster remnants. Astronomy & Astrophysics, 468: 139-150.
Eksterne skakels
wysig- Simbad
- SEDS se inligting oor die Hiades Geargiveer 16 Mei 2008 op Wayback Machine
- WEBDA-databasis vir die Hiades – E. Paunzen (Univ. Wene)
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Hiades (sterreswerm).
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
