J.J. de Kock

J.J. de Kock (1816 – 1863) was ’n negentiende-eeuse Afrikaanse regsgeleerde, akteur, digter en skrywer.

Lewe en werk

Johannes Jacobus de Kock is op 26 Februarie 1816 gebore as een van elf kinders (sewe seuns en vier dogters) van Cornelis de Kock en Machteld Meyer. Hy gaan skool aan Tot Nut van 't Algemeen in Kaapstad, wat uit die tyd van goewerneur De Mist dateer. As negejarige kind speel hy reeds in 1825 in die Turkse ballet van Charles Etienne Boniface se “De Burger Edelman”, ’n vertaling van Moliére se “Le Bourgeois Gentilhomme”, en word later voltyds toneelspeler in Boniface se toneelgroep. Hy word ook sekretaris van Vlyt en Kunst, die geselskap wat in 1835 Boniface se drama “Clasius of Het proces om een komedielootje” opvoer, waarin hy die hoofrol van Leonora vertolk. Hierdie drama is deel van die voortslepende vete tussen Boniface en J. Suasso de Lima en Boniface spot met en val De Lima in hierdie toneelstuk aan. De Kock skryf verskeie liedere vir “Clasius” waarin hy op kwalik bedekte wyse meedoen aan die aanval teen De Lima. In 1836 is hy as gevolg hiervan betrokke in ’n hofgeding met De Lima en hy word skuldig bevind en beboet. Dit ontmoedig hom egter nie om later weer sy ontevredenheid met die opvattings van andersdenkendes in spotliedere te kenne te gee nie. Vlyt en Kunst staan hom getrou by in die hofsaak en daar word ’n spesiale toneelstuk opgevoer, met die bekende liedjie “Nognetzoo” uit “Clasius” as nastuk, ten einde hom skadeloos te stel van uitgawes aangegaan met die hofsaak. Hy neem in 1837 deel aan die deurtrekkende Franse beroepstoneel en die volgende jaar voer ’n groep amateurs “Montonie” van Duval in Boniface se Hollandse vertaling onder sy direksie op. Dat hy later, soos meeste ander, ook ’n uitval met Boniface gehad het, is duidelik uit Boniface se Engelse klugspel van 1843, getitel “Kockincoz or The Pettifogging Lawyers Plot”. Dit is ’n bespotting van “De Kock en Co” wat ’n “Burlosutafrican-patoisish-language” (dit wil sê Afrikaans) praat en die Engelse woorde sleg uitspreek. De Kock is van beroep ’n algemene agent en later regsgeleerde maar dit gaan aanvanklik nie goed met sy finansiële sake nie en in 1839 moet hy boedel oorgee. Hierna word hy beëdigde vertaler by die Hooggeregshof en na sy rehabilitasie praktiseer hy as advokaat en verwerf groot bekendheid in die gemeenskap. Hy is op 12 April 1863 in Kaapstad oorlede

Skryfwerk

Hy is, saam met Charles Etienne Boniface en A.N.E. Changuion, in 1836 die samesteller van ’n bundel “Verzameling van Hollandsche Liederen”, wat waarskynlik van sy eie liedere sou bevat het. Vir die “De Zuid-Afrikaansche blygeestige Almanak en Naamlijst voor het jaar onzes Heeren 1840”, wat hy saamstel, skryf hy die gedig “Ontmoetingen bij het opnemen der naamlijst voor 1840”, waarin hy vertel hoe die agterdog van die verskillende groepe in die Kaap teenoor mekaar op daardie tydstip hoogty vier. Hoewel hy slegs sensusopname doen, word hy aangesien as ’n belastingontvanger en verja, of daar word gevrees dat hy in sy posisie as werksaam by die hof die mense sal dagvaar. In 1852 publiseer hy die bundel “Nieuwe Hollandsche Gezelschapsliederen”. In hierdie bundel word liedere opgeneem oor aktuele en alledaagse dinge wat die mense van die Kaap verbly of in opstand laat kom. Aan die vrymesselary word liedere gewy soos “De Goede Trouw en Broederschap”. Die liedere bevat verskeie verwysings na bekende persone uit die tyd en is heelwaarskynlik gereeld gesing by byeenkomste van die vrymesselaars en ander groepe. Van sy gedigte word opgeneem in Gerrit Komrij se bloemlesing “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”. Hy skryf ook verskeie sketse getitel “Toneelen uit het Politie Hof” waarin hy ware verhale uit die hof neerpen en ook Afrikaans, veral soos gepraat deur die Kleurlinge, hierin uitbeeld. Hierdie sketse word in Het Volksblad gepubliseer tussen 4 Oktober 1859 en Januarie 1863.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1852	Nieuwe Hollandsche gezelschapsliederen

Bronnelys

Boeke

Conradie, Elizabeth “Hollandse skrywers in Suid-Afrika (Deel I) (1652–1875) J.H. de Bussy, Pretoria, 1934
Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1” Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
Nienaber, G.S. “Afrikaans in die vroeër jare” Voortrekkerpers Bpk. Johannesburg Tweede uitgawe 1971