Joan Retief
Joan Retief (1929-2014) was ’n Afrikaanse dramaturg en skrywer.
Lewe en werk
wysigJoan Retief is op 6 Junie 1929 in Port Elizabeth gebore as die jongste van drie dogters van ds. en mev. J.T. (Tom) Martens, indertyd leraarspaar van die NG gemeente Port Elizabeth. Sy gaan skool aan die Laerskool Excelsior in Port Elizabeth, op Victoria-Wes en matrikuleer dan aan die Hoër Volkskool, Graaff-Reinet. Op skool speel sy van kleins af toneel en dra gereeld voor op kunswedstryde. Ná skool voltooi sy ’n driejarige Kleinkinderonderwyskursus aan die Graaff-Reinet Onderwyskollege en trou dan in 1949 met Philippie Retief, ’n skaapboer van die distrik. Hulle bly op die plaas Damesfontein en uit die huwelik word drie dogters gebore, Elmarié, Jeanne en Marguerite. Na die skielike dood van haar man vestig sy haar weer op Graaff-Reinet
Skryfwerk
wysigIn 1958 word haar werk vir die eerste keer gepubliseer wanneer drie van haar verse in Die Huisgenoot opgeneem word. Sedertdien verskyn verskeie verse en kortverhale van haar in tydskrifte, waaronder Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde. Sy debuteer as toneelskrywer wanneer haar geleentheidstuk Vonke by die fees in 1959 deur die Kerk Jeugvereniging in Graaff-Reinet opgevoer word. Hierdie sukses word in 1960 met die Uniefees opgevolg met die operette Lida en die liedjieskrywer, waarvoor S. le Roux Marais die musiek skryf. Sy speel ’n hoofrol in hierdie stuk en behartig self die regie.
Ai tog die vroumense[1] word in 1962 (tesame met Die hoë drif) met ’n tweede prys bekroon deur die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap in ’n dramawedstryd (geen eerste prys is toegeken nie).[2] SUKOVS onderneem ’n baie geslaagde toer deur die Vrystaatse platteland met Ai tog, die vroumense, wat ook in Bellville, Johannesburg en elders geslaagde opvoerings beleef. Dit is ’n blyspel oor vier vroue (die middeljarige ma van die 28-jarige Karin en die 13-jarige Betsie en hul bejaarde tannie) wat saamwoon en op mekaar se senuwees werk. Dinge verander wanneer hulle die aantreklike nuwe skoolmeester as loseerder inneem.
Die hoë drif word in 1962 (tesame met Ai tog, die vroumense) met ’n tweede prys bekroon deur die Departement van Onderwys, Kuns en Wetenskap in ’n dramawedstryd (geen eerste prys is toegeken nie). Dit handel oor die mens se behoefte aan selfverwesenliking en die botsings wat in ’n gesin ontstaan as elkeen daardie drang wil bevredig. Die hoofkarakter is ’n jong meisie, Lucille, wat haar versmorende tuisdorp verlaat. Om haar kunstenaarsdrang te bevredig sluit sy by ’n toneelgroep aan. Sy is egter nie die enigste een in die gesin wat smag na selfverwesenliking nie.
In 1968 verower O kuns! O kompleks! Kuikenlief die eerste prys in ’n blyspelwedstryd van die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie. Hierdie eenbedryf word saamgebundel met die ander blyspele Die man op die bank, Sommer senuwees, my skat en Storm! onder die titel[3] O kuns! O kompleks! Die titelstuk is ’n klug waarin daar liggies gespot word met psigiaters en kunstenaars, skrywers en digters – en hoenders. Al die eenbedrywe in die bundel, behalwe Die man op die bank, is ook vir die radio verwerk en as radiodramas uitgesaai.
Die blyspel Die bekonkelde Krugers [4]het as tema die tradisie van die seun wat in die pa se voetspore volg.[5] Die enigste seun weier egter om die plaas oor te neem en te gaan boer en wil eerder ’n beroep in die musiekwêreld volg, tot die vader se verdriet. Die vader se moeite om sy gesag te handhaaf word verder bemoeilik wanneer ’n verfynde kunstenaar en ’n hipermoderne maatskaplike werker (’n vriend van een van sy dogters) ook op die plaas opdaag. Hierdie drama beleef ’n geslaagde verhoogdebuut in die Bloemfonteinse Stadskouburg tydens die Republiekfees van 1971.
Die ongepubliseerde eenakter Vra is vry behaal ’n tweede prys in die ATKV se landwye eenakterwedstryd van 1972.
Die komedie Dis nou vir jou ’n ding! behaal in 1980 ’n tweede plek in ’n ATKV-Eenakterwedstryd en word opgeneem in die versamelbundel Roep van die naguiltjie, onder redaksie van Gerhard J. Beukes. Ma en haar dogter Gogga sit vas oor kleredrag en Pa moet vredemaker wees sonder om kant te kies. Gogga se eerste afspraak met ’n seun, Koedoe, voer die klug verder, veral as dit blyk dat daar baie groter ooreenkomste tussen die ouers en Gogga se handelinge is as wat die ouers graag sal wil erken.
Die klugtige eenakter ’n Sonneblom vir paddalief word in 1966 opgeneem in die versamelbundel Staal Burger in die warm water.
Vir die SAUK se Vrouerubriek skryf sy die reeks sketse Grille en giere en ’n keuse hieruit word later gepubliseer in Sêgoed en[6] Selde hoe.[7]Hierdie sketse is aardse en humoristiese kykies na alledaagse gebeurtenisse in die lewe, soos belewe vanuit 'n middeljarige perspektief. Sy gaan byvoorbeeld op ’n vakansie net om weg te kom van almal, maar kan later nie wag om terug te wees by diegene van wie sy gevlug het nie.
Haar jeugverhaal Die half-en-halfie word opgeneem in die versamelbundel Staal Burger in die warm water.
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1962 | Ai tog, die vroumense! |
| 1963 | Die hoë drif |
| 1970 | Die bekonkelde Krugers |
| 1971 | O Kuns! O Kompleks! |
| 1978 | Sêgoed |
| 1982 | Dis nou vir jou ’n ding |
| 1983 | Selde hoe |
| 1990 | Net vir ’n byderwetse ouma |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Beukes, Gerhard J. (red.) Roep van die naguiltjie en ander eenbedrywe. J.L. van Schaik. Pretoria. Eerste uitgawe, 1983.
- Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica. Pretoria, Kaapstad en Johannesburg. Eerste uitgawe. Eerste druk, 1983.
- Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
- Rautenbach, Fanus. Staal Burger in die warm water. Voortrekkerpers. Johannesburg, 1966.
- Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
- Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe , 1999.
Tydskrifte en koerante
wysig- Anoniem. Eenakterwenners kom pryse ontvang op fees. Die Volksblad, 31 Oktober 1972
- Coetser, J.L. ’Roep van die naguiltjie en ander eenbedrywe’ byeengebring deur Gerhard J. Beukes. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 24 no. 2, Mei 1986.
- Retief, Joan. Konsertkriek en Teatertiep. Hoofstad, 26 September 1972.
Internet
wysigVerwysings
wysig- ↑ Anoniem. Die Volksblad, 15 Augustus 1975.
- ↑ Dommisse, Hermien. Tydskrif vir Letterkunde. Nuwe reeks 20 no. 2, Mei 1982.
- ↑ Anoniem. SAUK-SABC Bulletin. 1 Julie 1968.
- ↑ Auditorium. Die Volksblad, 5 November 1970.
- ↑ Kromhout, Jan. The Star, 30 September 1970.
- ↑ A.v.Z. Die Volksblad, 7 Julie 1984.
- ↑ Helberg, R.B. Die Taalgenoot, Desember 1983.