Kaapse bobbejaan
Die bobbejaan of Kaapse bobbejaan (Papio ursinus) is, buiten die mens, die grootse primaat wat in Suider-Afrika voorkom.
| Kaapse bobbejaan | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genus: | |
| Spesie: | P. ursinus
|
| Binomiale naam | |
| Papio ursinus (Kerr, 1792)
| |
| |
| Verspreidingsgebied in Suider-Afrika | |
Identifikasie
wysigMannetjie:
- gemiddelde lengte 140 cm,
- gemiddelde stertlengte 68 cm,
- gemiddelde massa 32 kg.
Wyfie:
- gemiddelde lengte 110 cm,
- gemiddelde stertlengte 55 cm,
- gemiddelde massa 16 kg.
Betreklik skraal gebou, maar mannetjies is stewig oor die skouers; het veral die hondagtige snoet, kenmerkend aan die genus; en het klein maanhare van lang swarterige hare op die nek en skouers. Bobbejane loop handeviervoet, en die skof is dan hoër as die kruis. Pelskleur is donkergrys tot grysbruin. Kenmerkend lyk dit of die bobbejaanstert gebreek is: die eerste derde word orent gehou en die res hang slap af. Die mannetjies se agterstewe het 'n enkele vaal, haarlose velkussing, teenoor die wyfies wat twee aparte kleiner velkussings het op elke boud. Tydens wyfies se vrugbare tydperk swel dié kussings bloedrooi en groot. Dit bly rooi verkleur tydens dragtigheid.
Verspreiding
wysigHulle kom wyd verspreid in Suider-Afrika voor.
Habitat
wysigBobbejane kan 'n wye verskeidenheid van leefplek verdra, maar het kranse of hoë bome nodig vir wanneer hulle saans gaan slaap, of waarnatoe hulle kan vlug as hulle bedreig voel. Die beskikbaarheid van drinkwater is ook noodsaaklik. Hulle woon in berge, heuwels en rivierboswêreld.
Gedrag
wysigLees ook die artikel bobbejaan.
Die Kaapse bobbejaan leef in nou-verweefde sosiale groepe saam. Die trop kan van vier na tot 'n honderd groot weens, maar is meestal ongeveer veertig. Dit hang af van hoe geskik hul woonplek is—kleiner troppe kom in die Drakensberge voor en groter troppe in die Okavango. Die mannetjies is die dominante figure. Die volwasse mannetjies het egter 'n streng rangorde onder mekaar, en die mees senior mannetjies het paringsvoorreg met bronstige wyfies. Die leierbobbejaan bepaal ook wanneer en waarheen die trop trek. Die wyfies het egter wel ook 'n hiërargie; dogters erf hul moeder se rang en wyfies kan in rangorde styg deur middel van vriendskappe met ander vroulike familielede of met manlike 'vriende'.
Die gemiddelde lewensverwagting is 20 tot 30 jaar. Alhoewel luiperds hul grootste vyand is, word nie baie bobbejane gevang nie; weens hul ontoeganklike slaapplekke en die brandwagte wat hulle in plek het.
Hulle is aan die gang gedurende die dag en slaaps snags.
Geluide
wysigKaapse bobbejane is raserig wanneer hulle stry kry; met veel gegil en geskree, maar is gewoonlik stil en sal vriendskaplike 'gesels' deur middel van sagte steungeluide. Die volwasse mannetjie se 'boggom' is 'n baie kenmerkende tweelettergrepige, luide blafgeluid; geuit as 'n wekroep of uitdaging aan ander troppe.
Kos
wysigHulle is omnivore. Hulle grawe graag vir knolle en wortels, maar eet geredelik wilde sade, vrugte, blare en blomme, asook insekte en ander ongewerweldes. Hulle is lief om landerye te stroop en sal klein bokkies, hase en voëls eet as hulle die kans kry.
Waar die mens hom in bobbejaangebied gaan vestig, of waar die opportunistiese bobbejaanbevolking 'n nuwe heenkome vind, word vullissakke dikwels oopgeskeur en die wêreld met rommel besaai. Huise kan ook geplunder word. Plekke wat tot bobbejaangebied verklaar is, byvoorbeeld in die Hermanus-omgewing sluit in: Kleinmond (Arabella ingesluit), Bettiesbaai, Rooiels, Pringlebaai, 'n deel van Onrus, Voëlklip, Fernkloof (ook die gholflandgoed), Hermanus Heights, Eastcliff, Kwaaiwater en 'n deel van Hawston.[2]
Die mens het egter 'n paar maatreëls bedink om die probleem op te los, sonder om 'n skoot hael af te vuur.
Inwoners word gemaan om bobbejaanbestande 240-liter vullisdromme aan te skaf met 'n slot. Dit moet te alle tye dig wees. Om vullissakke so in die oopte op sypaadjies of vullisdromme buite te laat is verbode. In dieselfde gees van "Voer van bobbejane verbode" kan 'n boete vir die oortreder opgelê word.[2]
Die vullisdromme moet ná 07:00 in die oggend van die vullisverwyderingsdag op die sypaadjies gestoot word, en op geen ander dae nie. Voorts mag vrugtebakke nie naby vensters uitgestal word nie. Wanneer die inwoners hul huis verlaat moet alle vensters dig gesluit wees en die alarm geaktiveer word. Indien die bobbejaan toegang tot die huis sou verkry, terwyl die mense tuis is, moet deurgang en uitkomkans gebied word. Troeteldiere moet onmiddellik na 'n veilige vertrek geneem word. Voedsel moet onder geen omstandighede van die bobbejane afgeneem word nie. Indien die kinders met voedsel in hul hand staan, moet hulle onmiddellik die kos laat val en die hasepad kies as die bobbejaan naderkom. Ryp vrugte moet elke dag van die vrugtebome buite afgepluk word. Groentetuine, kosbakke (van honde en voëls), is ook 'n lokmiddel vir die bobbejaan. Solank daar 'n veilige uitweg in die oopte (nog buite) vir die bobbejane is om nog weg te vlug, kan die diere verwilder word. Motors moet liefs binne die motorhuis staan of onderdak, sodat die bobbejane nie 'n duik agterlaat as hul van bo af op die motordak spring of beland nie. Die bobbejaan-noodnommer en vigilante Whatsapp-groep in die gebied moet onmiddellik van die manewales verwittig word.[3]
Voortplanting
wysigDie gemiddelde lengte van die wyfies se vrugbaarheidsiklus is ongeveer 36 dae. Gewoonlik word 'n enkele bobbejaantjie na ses maande se dragtigheid gebore, en vind geboortes dwarsdeur die jaar plaas. Tweelinggeboortes is skaars. Die pasgeborenes se pels is swart, met 'n pienk gesiggie. Vir die eerste paar weke klou die kleintjies aan die pels van die moeder se bors, later ry hulle op haar rug. Spening vind plaas teen ongeveer ses tot agt maande. Die wyfies word ongeveer elke twee jaar dragtig, maar verder uitmekaar in relatiewe swak woonomstandighede soos in die Drakensberge.
Spoor en veldtekens
wysig
Klippe en rotse wat gesaai en omgekeerd lê, is dikwels 'n teken dat 'n bobbejaantrop daar verby is. Hulle mis is onreëlmatig, en vaagweg rond in vorm. Dit lê dikwels bo-op rotse, en het 'n sterk reuk as dit nog vars is.
Galery
wysig
,_parque_nacional_de_Chobe,_Botsuana,_2018-07-28,_DD_65.jpg)
Sien ook
wysigBronne
wysig- 'Smither's Mammals of Southern Africa. A field guide'. Redakteur Peter Apps. Derde uitgawe, 2000.
- 'Veldgids tot die soogdiere van Suider-Afrika'. Chris en Tilde Stuart. Eerste uitgawe, 1988.
Verwysings
wysig- ↑ Hoffmann, M. & Hilton-Taylor, C. (2008). Papio ursinus. 2008 IUBN Rooi Lys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2008. Verkry op 4 Januarie 2009.
- ↑ 2,0 2,1 Hermanus Times. 2022. Refuse removal rules for visitors too. 13 April:8.
- ↑ Hermanus Munisipaliteit. 2021. Baboons and your garbage 14 December.
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Kaapse bobbejaan. |