Karretjiemense
Die karretjiemense is werk- en voedselsoekende swerwers in die Karoo van Suid-Afrika. Hierdie nomade vorm gewoolik die spanne skaapskeerders wat tussen die plase rondtrek.
Hulle swerf rond oor ‘n wyduitgestrekte gebied: Colesberg, Victoria-Wes, Beaufort-Wes, Carnarvon, Noupoort, Prieska, Cradock, Hanover, Loxton, Middelburg, Richmond, Steynsburg. Hierdie mense besit geen grond nie, maar speel wel ‘n vername rol in die boerderygemeenskap, hoofsaaklik as bedrewe skeerders van die merinoskape en spanners en herstellers van plaasheinings. As hulle sulke stukwerk kan vind, werk hulle lang ure.
Maar andersins is hulle werkloos en swerwend. Dan beweeg hulle in familiegroepe met hul verslete donkiekarretjies al langs die afgeleë grondpaaie en bou hul tydelike oornagskuilings tussen die pad en die plaasheining (die stuk grond by die karretjiemense bekend as die "gang" of "langplaas"). Hierdie primitiewe huisies bestaan uit ou sinkplate, planke, goiingsakke en plastiek. Vuurmaakhout versamel hulle in die veld, water word gehaal uit ‘n nabygeleë plaasdam en vleis word geëet as daarin geslaag is om ‘n rooikat of iets dergliks te vang. Hulle leef onder haglike omstandighede, vorm ‘n landelike onderstand in die samelewing en is van die armste mense in Suid-Afrika.
Die San, die vroegste inwoners van die gebied, is hul direkte voorvaders. Hulle eie tale het verlore geraak en hul praat nou ‘n unieke Afrikaans. Oor die algemeen is hulle ongeletterd en beskik oor ‘n uiters beperkte reeks vaardighede.
Meganisasie en die samevoeging van kleiner plase tot groter wildsplase het tot gevolg gehad dat daar minder werk vir die karretjiemense oorgebly het. Skeerspanne uit Lesotho ding ook om die werk mee. Gevolglik het in die afgelope jare baie van hulle hul nomadiese leefwyse vaarwel toegeroep en hulle gaan vestig op die Karoodorpe.
Lees ook wysig
Bibliografie wysig
- de Jongh, Michael: Karretjiemense van die Groot Karoo. Vergete afstammelinge van die vroegste Suid-Afrikaners. Pretoria: Unisa Pers, 2014. ISBN 978-1-86888-790-3
- Snyman, Dana: Op die agterpaaie. Kaapstad: Tafelberg, 2008. ISBN 978-0-624-04352-2