Koedoe

Koedoe
	'n Koedoebul in die Krugerwildtuin, Suid-Afrika.
	'n Koedoekoei in die Nasionale Etoshawildtuin, Namibië.
Bewaringstatus
	; Veilig (IUCN 3.1) mgmfngnkgmfjgk
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Klas:	Mammalia
Orde:	Artiodactyla
Familie:	Bovidae
Subfamilie:	Bovinae
Genus:	Tragelaphus
Spesie:	T. strepsiceros
Binomiale naam
	Tragelaphus strepsiceros; (Pallas, 1766)
	Verspreiding van die subspesies

Die koedoe (Tragelaphus strepsiceros, Engels: Greater Kudu) is 'n wildsbok wat in Suider-Afrika voorkom. Die bul weeg tot 270 kg en die koei tot 210 kg. Die soogdier se kleur is vaalgrys tot vaalbruin, met 'n aantal vertikale wit strepe langs die sye. Die bul het horings wat tot 120 cm lank kan word terwyl die koeie nie horings het nie. Tussen die oë is 'n wit chevronmerk.

Die dier kom voor in tipiese ruig bosveldgebiede veral naby of op koppies. Hy het 'n besonderse vermoë om stilletjies tussen plante en ruigtes te "verdwyn" vanweë sy geruislose bewegings terwyl hy wei. Maar as hy deur 'n roofdier of motor gejaag word, kan hy eensklaps oor 'n heining van byna 4 meter spring. Die bok se lewensduur is sowat 14 jaar en sy vyande is die gevlekte hiëna, jagluiperd, luiperd, leeu en wildehond.

Koedoes is van die bekendste antilope, enersyds omdat hulle gewilde jagwild is en andersyds omdat hul statige houding en besondere springvermoë die verbeelding van diereliefhebbers aangryp. Koedoes word in twee spesies ingedeel, naamlik die gewone koedoe (Tragelaphus strepsiceros), wat van Suider-Afrika tot in Noordoos-Afrika voorkom, en die minder bekende kleiner koedoe (Tragelaphus imberbis), wat net in Noordoos-Afrika aangetref word.

Bou

Koedoes is groot, maar slanke en elegante antilope. Die twee spesies verskil hoofsaaklik ten opsigte van grootte en kleur. Die gewone koedoe is die grootste spesie. Die bul het 'n skouerhoogte van sowat 1,30 m en weeg sowat 300 kg, terwyl die koedoekoei effens kleiner en ligter is.

Die algemene kleur is grysbruin (donkergrys in die geval van ouer bulle), met wit dwarsstrepe oor die rug en 'n wit vlek op die voorkop. Die bulle sowel as die koeie het kort maanhare, terwyl die bul ook 'n langerige baard al langs die keel het. Die sterte is betreklik kort en donker bo en wit onder. Koedoes het opvallende groot ore wat pienkerig vertoon aan die binnekant.

Die kleiner koedoe bereik net 'n skouerhoogte van sowat 1 m. Hy is gryser as die gewone koedoe en het meer dwarsstrepe op sy lyf. Die koedoebul het geen keelbaard nie, maar albei geslagte het twee helder wit vlekke aan die keel. Net koedoebulle het horings. Dit is glad en spiraalvormig en word by die gewone koedoe sowat 1,5 m lank. By die kleiner koedoe is die horings aansienlik korter.

Verspreiding en gedrag

Die gewone koedoe kom wydverspreid van Suid-Afrika, Namibië, Angola en Botswana noordooswaarts tot in Somalië en Tsjad voor, terwyl die kleiner koedoe tot Tanzanië, die Soedan, Ethiopië en Somalië beperk is.

Die natuurlike habitat bestaan uit beboste en soms bergagtige gebiede naby water. Koedoes is sku diere wat gedurende die warm tye van die dag onder bome skuil en slegs soggens vroeg of in die laat namiddag wei. Hulle vreet hoofsaaklik lote en die blare van 'n verskeidenheid bome, insluitend sommige wat oor die algemeen as giftig beskou word. Hulle moet gereeld water suip en in die somer sal hulle selfs twee keer per dag water opsoek.

In die droë dele van Namibië bekom hulle vloeistof deur tsammas te vreet. Die gewone koedoe vorm kleiner troppe of familiegroepe van 4 tot 5 diere, maar tydens droogtes is die troppe groter. Sommige bulle is ook alleenlopers. Die kleiner koedoe word meestal in pare aangetref, maar vorm ook soms troppe. Gedurende die bronstyd jaag die bulle die koeie voortdurend.

Die draagtyd duur 7 tot 8 maande en een kalf word gedurende die somer gebore. Hoewel koedoebulle tydens die paartyd tot die dood toe om toegang tot 'n koei sal veg, is hulle geen goeie vegters wanneer hulle hul teen roofdiere moet beskerm nie en hardloop dus eerder weg. Wanneer 'n koedoe skrikgemaak word, spring hy met 'n blafgeluid op en slaan met groot spronge op die vlug. Koedoes kan besonder goed spring.

'n Gewone koedoe kan met gemak oor 'n hindernis van 2 tot 2,5 m hoog spring, terwyl 'n sprong van 9,2 m ver van 'n kleiner koedoe gemeet is. Vanweë hul smaaklike vleis en die indrukwekkende horings van die bulle is koedoes baie gewild by jagters.