Kritiese teorie

Die kritiese teorie is 'n deur Hegel, Marx, Nietzsche, Weber en Freud geïnspireerde sosiologiese-filosofiese analise van die burgerlik-kapitalistiese samelewing, wat onder andere deur verteenwoordigers van die Frankfurt Skool ondersteun word. Die teorie lê nadruk op die kulturele faktore teenwoordig in die ideologie van die kapitalisme. Doelstellings van hierdie teorie is nie alleen die verskaffing van 'n verklaring vir die werklikheid nie, maar ook die verandering van die werklikheid.

Die term kritiese teorie verwys na die titel van die essay Traditionelle und kritische Theorie (Tradisionele en kritiese teorie) van Max Horkheimer uit 1937.

Gemeenskapanalise

• Die kritiese teorie gaan daarvan uit dat kultuur 'n belangrike rol speel in die gemeenskap. Binne die kultuur sou die geloof in die Verligting, rede en vooruitgang dominant wees, gekoppel aan die verwagting dat die menslike vryheid hierdeur toe sal neem.

• Hierdie kultuur word egter ook gekenmerk deur 'n instrumentele rede, wat nie gerig word op die waarheid nie, en ook nie op die uiteindelike bereiking van gemeenskapsdoelwitte (waardes) nie, maar bloot op middele en praktiese doelwitte.

• Ook mense en die natuur word beskou in die denke as middele of instrumente om ander doelwitte te bereik.

• Eén van die oorgewaardeerde middele is ekonomiese effektiwiteit. Hierdie effektiwiteit word van besonderse belang geag, en is die motivering vir byna alle veranderinge. Menslike belange raak dus ondergeskik aan ekonomiese oorwegings.

• Die verbruikersgemeenskap sus die mense aan die slaap en weet hoe om onegte behoeftes aan te moedig.

• Die populêre kultuur en die massamedia produseer uit ekonomiese oorwegings veral oppervlakkige vermaak sonder 'n kritiese ondertoon. Dit dra by aan 'n onkritiese massa.

• Waar daar tog nog kritiese strominge is, word hulle deur middel van "onderdrukkende verdraagsaamheid" verlam.

• Weens alles lei die Verligting volgens die kritiese teorie nie tot Vryheid nie, maar tot nuwe vorme van oorheersing, en 'n samelewing gebaseer op dwang en bedrog.

Verwysings

• Hierdie artikel is vertaal van die Nederlandse Wikipedia

Eksterne skakels

• (en) Artikel oor die kritiese teorie in die Stanford Encyclopedia of Philosophy.