Kroningsmis (Mozart)
| Missa brevis in C-majeur, KV 317 | |
|---|---|
| Kroningsmis | |
 Salzburg-katedraal, waar die mis vir die eerste keer uitgevoer is, heel waarskynlik op Paassondag | |
| Ander titels | Krönungsmesse |
| Katalogus | KV 317 |
| Okkasie | Paasfees |
| Gekomponeer | 1779: Salzburg |
| Bewegings | 6 |
| Stem | Sopraan-, alt-, tenoor- en bassolis, en SATB-koor |
| Instrument | Orkes en continuo |
Die Kroningsmis (mis no. 15 in C-majeur, KV 317 – soms mis no. 16), wat in 1779 gekomponeer is, is een van die gewildste van Wolfgang Amadeus Mozart se 17 bestaande toonsettings van die orde van die mis. Dit kan as 'n missa brevis ('n kort mis) of 'n missa solemnis (plegtige mis) geklassifiseer word, want hoewel dit al die dele van die gewone mis (dus missa tota) insluit, is dit relatief kort.
Geskiedenis
wysigDie Kroningsmis is op 23 Maart 1779 in Salzburg voltooi. Mozart het pas na dié stad teruggekeer ná 'n 18 maande lange – dog vrugtelose – werksoektog in Parys en Mannheim, en sy pa Leopold het dadelik vir hom die pos as hoforrelis en komponis by die Salzburg-atedraal gereël. Die mis is byna sekerlik op Paassondag 4 April 1779 vir die eerste keer in dié katedraal uitgevoer. Die eerste gedokumenteerde optrede was egter by die kroning van Frans II as Heilige Romeinse Keiser in 1792.[1]
In die vroeë twintigste eeu het Johann Evangelist Engl, die argivaris van die Salzburg Mozarteum, egter aangevoer dat hierdie mis gekomponeer is vir en sy naam te danke het aan 'n herdenkingsviering vir die kroning van die beeld van Maria by die Maria-plein buite Salzburg. Hierdie teorie is later verkeerd bewys.[2][3]
Dit blyk dat die mis die bynaam "Kroningsmis" in die vroeë negentiende eeu aan die keiserlike hof in Wene gekry het[4] nadat dit die voorkeurmusiek vir sowel koninklike en keiserlike kronings as dankseggingsdienste geword het. Die bynaam is in 1862 in die eerste uitgawe van die Köchel-katalogus van Mozart se werke ingesluit.[3]
Mozart se tydgenoot Joseph Haydn het gedeeltes uit dié mis aangehaal in die stadige beweging van die Simfonie no. 98 in B-mol-majeur en sy Harmoniemesse.[5]
Uitvoering in 1985 in die Vatikaan
wysigDie mis is op 29 Junie 1985 in liturgiese konteks in die Sint Pieterskerk in die Vatikaan uitgevoer, met pous Johannes Paulus II wat die mis gelei het en met Herbert von Karajan (dirigent) die Coro della Cappella Musicale Pontificia (die Sistynse Kapelkoor), die Weense Singverein, en die Weense Filharmoniese Orkes.[6][7]
Struktuur
wysig- Kyrie
- Gloria
- Credo
- Sanctus
- Benedictus
- Agnus Dei
Die Kyrie, Gloria en Credo begin almal met 'n boeiende ritme. Die soliste kontrasteer met die groter kragte van die koor, dikwels as 'n kwartet. Opmerklik in hierdie verband is die sentrale Adagio-gedeelte van die Credo by "Et incarnatus est", en die verrassing van die Benedictus nadat die refrein reeds die "Hosanna" aangekondig het. Hierdie musikale pouses boots na wat op hierdie punte in die liturgie plaasvind: Liturgiese gebruik vereis dat die gemeente van 'n staande posisie na 'n knielende posisie by die "Et in carnatus" moet verander uit respek vir die Menswording van Christus. Vandaar dus die musikale breuk. Net so word slegs die eerste vers van die Sanctus voor die konsekrasie gesing; die Benedictus-vers is daarna gesing, volgens die liturgiese gebruike van die mis. Hierdie liturgiese indeling lei dikwels daartoe dat die verse in musiek as twee afsonderlike bewegings verskyn, hoewel hulle tematies saamgevoeg is. In die Credo stel Mozart die trombone vir die "Crucifixus" bekend en gebruik 'n chromatiese vierde in die bas.[8] Die sopraansolo van die Agnus Dei vertoon melodiese ooreenkomste met "Dove sono", 'n aria van die gravin uit Die huwelik van Figaro (KV 492) – en kan dit selfs voorafskadu.[9]
Besetting
wysigDie werk is gekompneer vir SATB-soliste en koor, 2 viole, wat Mozart "Bassi" (Afrikaans: basse) noem, 2 hobo's, 2 Franse horings, 2 trompette, keteltromme, 3 trombone (wat die alt-, tenoor- en baskoorpartye versterk) en orrel. In die meeste moderne uitvoerings word verskeie spelers vir sommige van die orkesdele gebruik. Opvallend is die gebrek aan altviole, tipies van musiek wat vir Salzburg geskryf is, asook die term "Bassi" vir die notebalk wat deur orrel, fagot (slegs in die Credo gespesifiseer), tjello en kontrabas gedeel word. Onder die oorspronklike dele is een vir "violone", 'n moeilike term wat soms 'n sestienvoetbasviool[10] impliseer, maar ook al vir die agtvoetbasviool gebruik word.
Die solo- vokale dele sou oorspronklik deur lede van die koor gesing gewees het, en word op dieselfde stawe as die koordele in Mozart se outograafpartituur aangedui.[1]
Die bladmusiek vir die Franse horings verskyn op aparte folios aan die einde van die outograafpartituur. Dit is onduidelik of dit 'n latere toevoeging deur Mozart self was, hoewel dit voor die einde van 1779 deur hom gekomponeer is. Die horingdele het van die hoofpartituur geskei geraak, en is in die 1802-uitgawe deur Breitkopf & Härtel weggelaat. Die horingdele word soms as opsioneel beskou.[1][3]
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 Pilkington, M. 2003. Preface. In Mozart Coronation Mass: Mass in C (K. 317) (Vocal score). New Novello Choral-uitgawe. Londen: Novello. Verwysingfout: Invalid
<ref>tag; name "Pilkington" defined multiple times with different content - ↑ Pfannhauser, K. 1963. Mozarts 'Krönungsmesse'. Mitteilungen der Internationalen Stiftung Mozarteum 11(3–4): 3–11.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Holl, M. 1989. Wolfgang Amadeus Mozart – Series I: Sacred vocal works, Work group 1: Masses and Requiem, Section 1: Masses, Volume 4 [PDF]. Digital Mozart Edition. Salzburg: Mozarteum Foundation Salzburg. Geraadpleeg op 3 April 2024. Verwysingfout: Invalid
<ref>tag; name "Holl" defined multiple times with different content - ↑ Sien Black 2007, bl. 198–243.
- ↑ Heartz, D. 2009. Mozart, Haydn and Early Beethoven: 1781–1802 New York: W. W. Norton & Co.
- ↑ Red Arrow. 2022. Mozart: Coronation Mass in C major, K.317 – Herbert von Karajan [YouTube-video]. Geraadpleeg op 3 April 2024.
- ↑ Biblioteek van die VSA-kongres. 1986. Papst Johannes Paul II zelebriert feierliches Hochamt im Petersdom mit ... Geraadpleeg op 3 April 2024.
- ↑ Cameron, J.M. 2006. The Crucifixion in Music: An analytical survey of the Crucifixus between 1680 and 1800. Contextual Bach Studies 1. Lanham: The Scarecrow Press Inc., bl. 193.
- ↑ Alwes, C.L. 2015. Coronation Mass. A History of Western Choral Music. Volume 1. Oxford: Oxford University Press, bl. 348–350 (bl. 350).
- ↑ "Sestien voet" en "agt voet" verwys na die toonhoogte van 'n instrument, en nie noodwendig die fisieke grootte van die instrument nie.