L.J.E. Beyers

Die kontroversiële en ver-regse dr L.J.E. (Ras) Beyers het in obskure omstandighede as die segsman en regsadviseur vir die Aksiekomitee na vore getree. Dit blyk dat omstredenheid sy loopbaan gevolg het en dat hy 'n politieke Jakobyn in die ware sin van die woord was. Hy was terselfdertyd ‘n flambojante, arrogante en militante karakter, asook 'n self-erkende rassis – volgens Sitas ‘n “rebel without a pause”.

Loopbaan

Vroeë loopbaan

Beyers was ‘n senior Pretoriase advokaat wat voorheen professionele werk vir ‘n aantal vakbonde, soos die blanke spoorwegwerkers, gedoen het. Hy het ‘n doktorsgraad in die Regte aan die Universiteit van Leiden in Nederland verwerf en was in ‘n stadium hoof van die Departement Handelsreg aan die Universiteit van Pretoria. Tydens die Tweede Wêreldoorlog was hy 'n voortvlugtige jong Ossewabrandwag-offisier voor die Suid-Afrikaanse Party-regering en het uiteindelik in diens van ‘n Anglo American-kopermyn in Zambië getree. Daar het hy ‘n amptenaar van die plaaslike blanke mynwerkersvakbond geword en was een van die leiers wat in 1944 ‘n staking van meer as 800 mynwerkers in die koperstreek uitgeroep het ten einde ‘n verhoging van bonusse af te dwing.

Beyers is ook in 'n stadium as lid van die Pretoriase advokatevereniging geskors weens sy betrokkenheid by die Aksiekomitee teen die MWU en het toe onafhanklik gepraktiseer. In 1954 het hy onsuksesvol as Nasionale Party-kandidaat vir die kiesafdeling Sunnyside gestaan in die Transvaalse provinsiale raadsverkiesing van daardie jaar. In 1958 het hy weer onsuksesvol ‘n nominasiestryd teen Jan Visse, die LV vir Prinshof, om ‘n politieke kandidatuur vir die Nasionale Party (NP) aangepak. As leier van die sogenaamde Nasionalistebond het Beyers verder gepoog om die Afrikaner-Broederbond (AB) te beveg en het groot publisitieit aan eersgenoemde liggaam verleen. Dit wil inderdaad voorkom of sy stryd teen die AB ook binne die kader van die “verkrampte-verligte-stryd” gestaan het wat in die 1960’s in Afrikaner-geledere ontluik het. So het Beyers, wat homself duidelik in die kamp van die verkramptes bevind het, die Sondagblad, Dagbreek en Sondagnuus, daarvan beskuldig dat dit hom weens sy teenstand teen die AB aangeval het. Beyers het homself ook as “hewig anti-Brits-imperialisties” en anti-liberaal beskou, was teen “Anglo-Joodse kapitaliste” gekant en “was in sy hart eintlik 'n sosialis”. Hy sou by geleentheid glo ook gesê het dat “die rug van die Oppenheimers [eienaars van die Anglo American Corporation] gebreek moes word deur die mynwerkers en dat swartes “gestuit moes word in hulle poging om blankes uit die industriële lewe van Suid-Afrika te druk”.

By die MWU

Teen 1964 het ‘n aantal ontevrede blanke Wes-Randse mynwerkers, wat ook lede van die Suid-Afrikaanse Mynwerkersunie (MWU) was, ‘n sogenaamde Aksiekomitee gestig. Die Aksiekomitee het geprotesteer teen die MWU-bestuur wat onder leiding van hulle hoofsekretaris, Eddie Gründling, ‘n maandsalarisproefneming op sekere goudmyne met die Kamer van Mynwese beding het. Een van die voorwaardes van die proefneming was dat sekere mynposte, wat voorheen uitsluitend deur blanke werkers beman is, voortaan deur swart mynwerkers gevul kon word.

Beyers het al sterker as ‘n woelgees in die protesaksies van die Aksiekomitee na vore begin tree. Gründling is uiteindelik deur 'n voorafbeplande “staatsgreep” deur die Aksiekomitee onder leiding van Beyers uit die amp van hoofsekretaris van die MWU gewerk. Die strategie was dat die vakature dan deur ‘n tydelike hoofsekretaris gevul sou word totdat die Aksiekomitee grondwetlik in 'n posisie sou wees om Beyers uiteindelik as die nuwe permanente hoofsekretaris van die MWU aan te stel. Intussen is Francis Short, ‘n stigterslid van die Aksiekomitee, as waarnemende hoofsekretaris verkies tydens ‘n vergadering wat ook deur Beyers bygewoon is.

Short moes 'n bisarre insweringseed met sy aanstelling as waarnemende hoofsekteraris aflê waarin hy onderneem het om nie 'n lid van enige geheime organisasie en spesifiek die AB te wees nie. Die plegtigheid het Beyers se persoonlike stempel gedra. Dit was veral teen Gründling as AB-lid gemik en tekenend van die veranderende gesigspunte wat die MWU as ‘n Afrikaner-werkersklasorganisasie in die lig van die “verkramptes-verligtes-stryd” teenoor Afrikaner-elite-organisasies soos die AB ingeneem het. Die eed, wat deur Beyers opgestel is, was glo 'n wysiging van die eed wat die Protestantse Nederlandse Leuse tydens die Tagtigjarige Oorlog teen Katolieke Spanje (1568-1648) afgelê het en was ‘n weerspieëling van die rassehouding en reaksionêre konserwatisme wat die MWU in daardie stadium gekenmerk het.

Daarna is Beyers onder dieselfde eed in die pos van “permanente regsadviseur”, “betaalde amptenaar” en “klerk” ingesweer. Hy is ook op die bestuurskomitee (die dagbestuur van die MWU) gekoöpteer en sou tydelik vir die redaksionele komitee van Die Mynwerker, die vakbond se mondstuk, verantwoordelik wees. Dit was duidelik dat Beyers voortaan die intellektuele leierskapsrol sou vertolk en de facto in beheer van die MWU sou wees, soos wat hy dit ook selfversekerd aan die pers oorgedra het. Die MWU-uitvoerende bestuur het besluit om aan Beyers “’n vrye hand te gee om sy sake te reël soos dit hom pas”. Hy sou “oor alle sake toesighoudend kon optree soos hy dit in die beste belang van die vakbond sien…en die vakbond uitbou en reorganiseer”. Voorts sou Beyers oor alle belangrike besluite geraadpleeg word “in belang van die vakbond” en, in die afwesigheid van die uitvoerende bestuur, self sy eie diskresie kon gebruik.

Ongeldigverklaring van aanstelling

Dit wil voorkom of Short onseker van homself was, nie behoorlik opgewasse vir die taak van hoofsekretaris gevoel het nie en swaar op Beyers as sy intellektuele kruk gesteun het. Die Aksiekomitee se “staatsgreep” in die MWU het egter spoedig geboemerang toe Gründling op 1 Desember 1966 daarin geslaag het om ‘n hofinterdik teen die aanstelling van Short en Beyers as hoofsekretaris en regsadviseur van die MWU, onderskeidelik, te verkry tot tyd en wyl die hof die hele aangeleentheid na behore kon ondersoek. Uiteindelik het die hofbeslissing bepaal dat beide die aanstelling van Beyers as MWU-regsadviseur en Short as waarnemende hoofsekretaris ongeldig was. Beyers is ook verbied om in enige hoedanigheid enige vergadering van die uitvoerende en bestuurskomitees van die MWU by te woon, of om daarop gekoöpteer te word, of om enige MWU-kantoor in die hoedanigheid van klerk, regsadviseur of amptenaar van die vakbond te betree.

Bronnelys

Nasionale Argief van Suid-Afrika, Pretoria, K. 268, Verslag van die Kommissie van Ondersoek insake Proefneming op sekere Myne, pp. 1-53.
MWU-Argief, Pretoria, Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Raad, 26.11.1966, pp. 1-5.
Ibid., Notule van die Noodvergadering van die Algemene Raad, 12.12, 1966, pp. 3, 4, 16.
A. Sitas, “Rebels without a Pause: The WWU and the Defence of the Colour Bar”, South African Labour Bulletin, 5, 3, October 1979, pp. 40, 43, 45-47.
Die Mynwerker, 20.3.1964, p. 4 (Hoofartikel).
Sunday Times, 2.5.1965 (V Graham: Miners Want Beyers In – Grundling Out).
Ibid., 20.11.1966 (“Rebels” Pledge to oust Grűndlingh).
Sunday Chronicle, 13.6.1965 (Cheers from 23 for Beyers).
Sunday Express, 2.5.1965 (Miners’ Chief Will Sue).
Ibid., 27.11.1966 (Zambia’s miners appeal to “Ras” Beyers for help).
Ibid., 4.12.1966 (B Hitchcock: I’m Anti-Imperialist, says Ras Beyers).
Rand Daily Mail, 5.7.1965 (Rebel Miners to March on Jo’burg).
Ibid., 2.12.1966 (M Correia: Miners’ Top Men Curbed).
Dagbreek en Sondagnuus, 4.7.1965 (Sluier gelig oor Dr. Beyers, Advokaat wat Mynwerkers Adviseer).
Ibid., 13.11.1966 (Beyers: ‘Ons neem oor’; Grűndlingh, ‘Nie so maklik’).
Ibid., 27.11.1966 (Weerklank van 80-jarige Oorlog) en (Beyers ingesweer as Regsadviseur).
Financial Mail, 2.12.1966, pp. 2, 70 (Disturbing the peace).
Die Vaderland, 22.11.1966 (Noodvergadering van MWU geëis).
Ibid., 24.11.1966 (Vakbondbaas betwis sy ontslag deur mynwerkers).
The Cape Times, 10.2.1967 (Court Rules Against Beyers).
J.H.P. Serfontein, Die Verkrampte Aanslag, Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria, 1970, p. 82.
M. Lipton, Capitalism and Apartheid. South Africa, 1910-1986, David Phillip, Cape Town, 1989, pp. 116-117.
J. Lang, Bullion Johannesburg. Men, Mines and the Challenge of Conflict, Jonathan Ball Publishers, Johannesburg, 1986, pp. 420-421.
F. Wilson, Labour in the South African Gold Mines 1911-1969, Cambridge University Press, Cambridge, 1972, pp. 115-116, 176. I.v.m. die “verligte-verkrampte-stryd” in Afrikaner-geledere sien ook o.a. JHP Serfontein, Die Verkrampte Aanslag, Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria, 1970, pp. 49-236.
B.J. Liebenberg and SB Spies (eds), South Africa in the 20^th Century, David Phillip, Cape Town, 1989, pp. 422-425.
B.M. Schoeman, Die Broederbond in die Afrikaner-politiek, Aktuele Publikasies, Pretoria, 1982, pp.15-16, 73-83, 130-146.
I. Wilkins en H. Strydom, The Super-Afrikaners, Jonathan Ball Publishers, Johannesburg, 1978, pp. 162-190, 239-252.
H. Giliomee, The Afrikaners. Biopgraphy of a People, Tafelberg, Cape Town, 2003, pp. 549-550, 557-558.
J. van Rooyen, Hard Right. The New White Power in South Africa, IB Tauris Publishers, London and New York, 1994, pp. 17-20.
M. Lipton, Capitalism and Apartheid. South Africa, 1910-1986, David Phillip, Cape Town, 1989, pp. 306-309. Sitas se beskrywing van Beyers is ‘n woordspeling van die 1955-film, “Rebel without a Cause”, waarin die Amerikaner James Dean die hoofrol vertolk het.

Sien ook

Solidariteit