Imperialisme
Imperialisme is 'n beleid of ideologie van die uitbreiding van 'n volk se heerskappy oor vreemde lande, dikwels deur militêre mag of deur politieke en ekonomiese beheer oor ander gebiede te verkry.[2] Imperialisme was wêreldwyd normaal en algemeen regdeur die aangetekende geskiedenis, die vroegste voorbeelde dateer uit die middel-derde millennium vC, en verminder eers in die laat 20ste eeu. In onlangse tye is dit moreel verwerplik beskou en is deur internasionale reg verbied. Daarom word die term in internasionale propaganda gebruik om 'n teenstander se buitelandse beleid aan die kaak te stel.[3]
Die term kan toegepas word op die kolonisasie van die Amerikas tussen die 15de en 19de eeu, in teenstelling met Nuwe Imperialisme, wat die uitbreiding van Westerse magte en Japan gedurende die laat 19de en vroeë 20ste eeu beskryf. Albei is egter voorbeelde van imperialisme.
Etimologie en gebruik
wysigDie woord imperialisme het ontstaan uit die Latynse woord imperium,[4] wat oppermag, "soewereiniteit", of bloot "heerskappy" beteken.[5] Die woord "imperialisme" is oorspronklik in die 19de eeu geskep om Napoleon se despotiese militarisme te weerlê[6] en het in die huidige sin in Groot-Brittanje gedurende die 1870's algemeen geword, toe dit met 'n negatiewe konnotasie gebruik is.[7] Teen die einde van die 19de eeu is dit gebruik om die gedrag van ryke te alle tye en plekke te beskryf.[8] Hannah Arendt en Joseph Schumpeter het imperialisme gedefinieer as uitbreiding ter wille van uitbreiding.[9]
Voorheen is die term gebruik om te beskryf wat beskou is as Napoleon III se pogings om politieke steun te verkry deur buitelandse militêre ingrypings.[7] Die term was en word hoofsaaklik toegepas op Westerse en Japannese politieke en ekonomiese oorheersing, veral in Asië en Afrika, in die 19de en 20ste eeue. Die presiese betekenis daarvan word steeds deur geleerdes gedebatteer. Sommige skrywers, soos Edward Said, gebruik die term wyer om enige stelsel van oorheersing en ondergeskiktheid wat rondom 'n imperiale kern en 'n periferie georganiseer is, te beskryf. [10] Hierdie definisie sluit beide nominale ryke en neokolonialisme in.
Verskil tussen kolonialisme en imperialisme
wysig
Imperialisme word verstaan as 'n beleid van 'n land waarin die genoemde land deur militêre mag ander lande of gebiede beïnvloed, sowel as ander magsmiddele. Dus, die belangrikste punt om imperialisme te verstaan, het te make met die klem op die idee om ander op grond van mag in te haal.
Kolonialisme word gedefinieer as 'n praktyk waarin 'n mag kolonies of nedersettings in ander lande of gebiede opstel vir die politieke en ekonomiese voordeel van die koloniserende land.
'n Kernverskil tussen kolonialisme en imperialisme is die idee in vergelyking met die praktyk of implementering van die idee. Imperialisme dien dus as die onderliggende idee, terwyl kolonialisme 'n gevestigde vorm van imperialisme is.[12][13]
Tydperk van imperialisme
wysigDie Tydperk van Imperialisme, 'n tydperk wat omstreeks 1760 begin het, het Europese industrialiserende nasies meegebring, wat betrokke was by die proses van kolonisering, beïnvloeding en anneksering van ander dele van die wêreld.[14] 19de eeuse episodes het die "Stormloop vir Afrika" ingesluit.[15]
In die 1970's het Britse historici John Gallagher (1919–1980) en Ronald Robinson (1920–1999) aangevoer dat Europese leiers die idee verwerp het dat "imperialisme" formele, wetlike beheer deur een regering oor 'n koloniale streek vereis. Veel belangriker was informele beheer van onafhanklike gebiede.[16] Volgens Wm. Roger Louis, "Na hulle mening is historici betower deur formele ryk en kaarte van die wêreld met streke wat rooi gekleur is. Die grootste deel van Britse emigrasie, handel en kapitaal het na gebiede buite die formele Britse Ryk gegaan. Sleutel tot hul denke is die idee van ryk 'informeel indien moontlik en formeel indien nodig'."[17] Oron Hale sê dat Gallagher en Robinson gekyk het na die Britse betrokkenheid in Afrika waar hulle "min kapitaliste, minder kapitaal en nie veel druk van die beweerde tradisionele promotors gevind het nie. van koloniale uitbreiding. Kabinetbesluite om te annekseer of nie te annekseer nie, is geneem, gewoonlik op grond van politieke of geopolitieke oorwegings."[18]:6
As ons na die hoofryke van 1875 tot 1914 kyk, was daar 'n gemengde rekord wat winsgewendheid betref. Aanvanklik het beplanners verwag dat kolonies 'n uitstekende gevange mark vir vervaardigde items sou bied. Afgesien van die Indiese subkontinent was dit selde waar. Teen die 1890's het imperialiste die ekonomiese voordeel hoofsaaklik gesien in die produksie van goedkoop grondstowwe om die binnelandse vervaardigingsektor te voed. Oor die algemeen het Groot-Brittanje baie goed gevaar in terme van winste uit Indië, veral Mughal Bengal, maar nie uit die meeste van die res van sy ryk nie. Volgens die Indiese ekonoom Utsa Patnaik was die omvang van die rykdomoordrag uit Indië, tussen 1765 en 1938, 'n geraamde $45 triljoen.[19] Nederland het baie goed gevaar in Oos-Indië. Duitsland en Italië het baie min handel of grondstowwe van hul ryke gekry. Frankryk het effens beter gevaar. Die Belgiese Kongo was berug winsgewend toe dit 'n kapitalistiese rubberplantasie was wat deur koning Leopold II as 'n private onderneming besit en bedryf is. Skandaal na skandaal oor gruweldade in die Kongo-Vrystaat het egter daartoe gelei dat die internasionale gemeenskap die regering van België in 1908 gedwing het om dit oor te neem, en dit het baie minder winsgewend geword. Die Filippyne het die Verenigde State baie meer gekos as wat verwag is weens militêre optrede teen rebelle.[18]:7–10
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ S. Gertrude Millin, Rhodes, London: 1933, p. 138.
- ↑ "imperialism" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Maart 2020. Besoek op 22 Februarie 2019.
- ↑ "Encyclopedia Britannica: imperialism" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 November 2019. Besoek op 22 Februarie 2019.
- ↑ "Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary, imperium (inp-)". Besoek op 11 September 2016.
- ↑ Howe, 13
- ↑ Steinmetz, George, (2014). "Empires, Imperial States, and Colonial Societies," Concise Encyclopedia of Comparative Sociology, ed. Sasaki, Masamichi, (Leiden & Boston: Brill), bl 59, http://www-personal.umich.edu/~geostein/docs/Steinmetz%202014%20Empires%20imperial%20states%20and%20colonies.pdf
- ↑ 7,0 7,1 Magnusson, Lars (1991). Teorier om imperialism (in Sweeds). p. 19. ISBN 978-91-550-3830-4.
- ↑ Sasaki 2014, bl 59.
- ↑ Knorr, Klaus (1952). Schumpeter, Joseph A.; Arendt, Hannah (reds.). "Theories of Imperialism". World Politics. 4 (3): 402–431. doi:10.2307/2009130. ISSN 0043-8871. JSTOR 2009130. S2CID 145320143.
- ↑ Edward W. Said. Culture and Imperialism. Vintage Publishers, 1994. p. 9.
- ↑ Clapp, C H (1912). "Southern Vancouver Island". Canada. Geological Survey. Memoirno. 13. Ottawa. doi:10.4095/100487. hdl:2027/nyp.33433090753066.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp) - ↑ (en) https://internationalrelations.org/colonialism-vs-imperialism/ Geargiveer 4 September 2019 op Wayback Machine
- ↑ http://transatlanticstudies.org/imperialism-colonialism-a-compare-contrast-essay-sample.php
- ↑ "John Haywood, Atlas of world history (1997)".
- ↑ See Stephen Howe, ed., The New Imperial Histories Reader (2009) online review.
- ↑ R.E. Robinson and John Gallagher, Africa and the Victorians: The official mind of imperialism (1966).
- ↑ Wm. Roger Louis, Imperialism (1976) bl. 4.
- ↑ 18,0 18,1 Hale, Oron J. (1971). The great illusion: 1900–14. Harper & Row.
- ↑ Dispossession deprivation and development: essays for Utsa Patnaik. Utsa Patnaik, Arindam Banerjee, C. P. Chandrasekhar (eds.) (1st uitg.). New York, NY: Columbia University Press. 2018. ISBN 9788193732915.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: ander (link)