Marek Edelman
Marek Edelman (31 Desember 1922 - 2 Oktober 2009) was 'n Joodse en Poolse politiese en sosiale aktivis, 'n kardioloog en die laaste lewende leier van die Warskou Ghetto Opstand.
| Marek Edelman | |
|---|---|
| |
| Geboortedatum | 31 Desember 1922 |
| Geboorteplek | Homel, Wit-Russiese SSR (tans Wit-Rusland) |
| Sterfdatum | 2 Oktober 2009 (86 jaar oud) |
| Sterfplek | Warskou, Pole |
| Lojaliteit |  Pole
|
| Diens/Tak | Algemene Joodse Arbeidsbond in Pole Żydowska Organizacja Bojowa Armia Ludowa |
| Jare in diens | 1942–1944 |
| Rang | Adjunk-bevelvoerder (ŻOB) |
| Veldslae/oorloë | Opstand in die Warskou-ghetto Warskou-opstand |
| Toekennings | Erelegioen Orde van die Wit Arend Yale University, ere-doktorsgraad |
Edelman is in 1922 in Homel (nou Belarus) gebore, maar het kort daarna saam met sy ouers na Warskou verhuis. In 1942 was Edelman, as 'n leier van die Algemene Joodse Arbeidersunie, een van die vegters van die ondergrondse Żydowska Organizacja Bojowa ("Joodse Gevegsorganisasie") In die Warskou Ghetto Opstand van April tot Mei 1943, onder leiding van Mordechai Anielewicz, het Edelman een van die ZOB se drie sub-bevelvoerders geword wat in die borselmakers se area van die ghetto gevestig was. Edelman het die opstand se onderdrukking oorleef, asook die vernietiging van die ghetto en het ontsnap te danke aan hulp van ondergrondse aktiviste van die Armia Ludowa ("Volk se leër"). Hy het by die Poolse ondergrondse Armia Krajowa ("Tuisleër") aangesluit en het in die somer van 1944 deelgeneem aan die Warskou Opstand.
Na die Tweede Wêreldoorlog het Edelman aan die Mediese Universiteit van Łódź gestudeer. In 1976 het hy 'n aktivis by die Komitet Obrony Robotników ("Werkers Verdegingskomitee") geword en later by die Solidariteitsbeweging aangesluit. In die periode tussen 13 Desember 1981 tot 22 Julie 1983 het daar onrus in Pole geheers en het die regering alle demokraties partye verban, waaronder ook die Solidariteitsbeweging en Edelman was in 1981 gevange geneem. Hy het egter later as lid van die Poolse parlement gedien van 1989 tot 1993.
Op 17 April 1998 was Marek Edelman Pole se hoogste dekorasie toegeken: die Orde van die Wit Arend.
In 'n 2004-onderhoud het Edelman die Irak-oorlog ondersteun en gesê dat alle vorms van fascisme, hetsy dit Nazisme, Baathisme of Islamisme is, ten alle koste oorwin moet word.
In Hanna Krall se boek "Zdążyć przed Panem Bogiem" ("Wees daar voor God") verhaal Edelmain die Warskou Ghetto Opstand in detail.
Bronnelys
wysig- Marek Edelman, Resisting the Holocaust: Fighting Back in the Warsaw Ghetto, Ocean Press, 2004, ISBN 1-876175-52-4.
- Hanna Krall, Shielding the Flame, Henry Holt & Co., 1986, ISBN 0-03-006002-8.
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Marek Edelman. |
- Marek Edelman se lewensverhaal Geargiveer 23 Augustus 2007 op Wayback Machine op die Peoples Archive-webwerf.
- The Ghetto Fights, deur Marek Edelman.
- Edelman se biografie.
- Onderhoud met Marek Edelman oor Irak.