Mars se natuurlike satelliete
Mars het twee klein natuurlike satelliete, Fobos and Deimos. Daar word gespekuleer dat die twee mane gevange asteroïdes is.
Algemene inligting
wysigWanneer Fobos vanaf die oppervlak van Mars, naby sy ewenaar besigtig word, lyk die maan ongeveer een derde so groot as wat die aarde se volmaan vanaf die aarde lyk. Fobos het 'n deursnit van 22,2 km en lyk kleiner hoe verder weg mens van Mars se ewenaar af wegbeweeg en is onsigbaar (altyd agter die horison) vanaf Mars se poolgebiede. Deimos lyk meer na 'n helder ster of planeet wanneer dit vanaf Mars besigtig word, net ietwat groter as wat Venus vanaf die aarde lyk. Deimos se deursnee is 23,460 km. Die mane is so klein dat daar geen totale sonsverduisterings op Mars kan plaasvind nie, aangesien die mane te klein is om die son heeltemal te bedek. Totale maansverduisterings is egter weer baie algemeen en vind amper elke aand plaas.
Die beweging van Fobos en Deimos is baie anders as die van die aarde se maan. Fobos beweeg vinnig: hy kom op in die Weste, sak in die Ooste en kom weer op in slegs elf ure. Deimos is net buite gesinchroniseerde omwenteling, en kom teen 'n stadige spoed op in die ooste. Alhoewel Deimos 'n omwenteling van slegs 30 uur het, neem dit hom 2,7 dae om te sak en net so veel om weer op te kom.
Beide mane is in 'n gebonde omwenteling, wat beteken dat dieselfde kant van die mane altyd na Mars wys. Aangesien Fobos vinniger om Mars wentel as wat die planeet self wentel, is getykragte stadig maar seker besig om Fobos se omwentelingsradius te verkort. Êrens in die toekoms, wanneer Fobos te naby aan Mars beweeg (sien die Rochelimiet), sal die maan deur dié kragte uiteengeskeur word. Verskeie reekse kraters op Mars se oppervlak, teen 'n skerper hoek ten opsigte van dien ewenaar soos hulle ouer is, stel voor dat ander klein mane dieselfde lot gehad het as wat van Fobos verwag word en ook dat Mars se kors as geheel geskuif het as gevolg van hierdie gebeurtenisse. Deimos is egter weer ver genoeg weg dat sy omwentelingsbaan verleng word, soos ook die geval is met ons eie maan. Deimos se omwentelingsperiode van 30,4 uur oorskry 'n Marsdag van 24,7 uur en neem dus 2,7 dae om op te kom en te sak vanuit die oogpunt van 'n waarnemer op die ewenaar.
Beide satelliete was in 1877 ontdek deur Asaph Hall en is vernoem na Fobos (paniek/vrees) en Deimos (terreur/angs) wat, in Griekse mitologie, hul vader Ares, die god van oorlog, in geveg bygestaan het. Ares se Romeinse teenbeeld was Mars.
Soektogte na ander satelliete het al plaasgevind. Mees onlangs het Scott S. Sheppard en David C. Jewitt die Hill-sfeer van Mars bestudeer vir ongewone satelliete. Die soektog het byna die hele Hill-sfeer gedek, maar verstrooide lig van Mars het die paar binneste sirkelminute waar die satelliete Fobos en Deimos voorkom uitgesluit. Geen nuwe satelliete was gevind nie.[1]
Omwenteling
wysig| Name | Deursnee (km/myl) |
Massa (kg) | Semi-belangrike as (km/myl) |
Omwentelingsperiode(uur) | Gemiddelde maanopkoms periode (uur/dag) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mars I | Fobos | .jpg) 22,2 km (27×21,6×18,8) 13.79 myl (16,7×13.4×11,6) |
1,08x1016 | 9377 km 5827 myl |
7,66 | 11,12 uur 0,463 dae |
| Mars II | Deimos |  12,6 km (10×12×16) 7,8 myl (6,2×7,4×9,9) |
2×1015 | 23,460 km 14,540 mi |
30,35 | 131 uur 5,44 dae |
Interessante brokkies
wysig
Die bestaan van twee fiktiewe Marsiese mane was beskryf deur Jonathan Swift in sy satiriese roman Gulliver's Travels. Die roman is uitgegee in 1726: 150 jaar voor die ontdekking van die satelliete. Die boek beskryf die mane so (vertaal):
- Hulle het selfderwyse twee kleiner sterre, of 'satelliete', ontdek, wat om Mars wentel, waarvan die binneste presies drie van sy deursnitte vanaf die planeet is en die buitenste vyf; die eersgenoemde voltooi 'n omwenteling in tien ure en die laasgenoemde in een-en-twintig-en-'n-half, sodat die vierkante van hul periodieke tye baie naby is aan dieselfde proporsie met die kubes van hul afstand van die middelpunt van Mars, wat duidelik wys dat hulle deur dieselfde wette van swaartekrag beheer word, as wat die ander hemelliggame beïnvloed...
In werklikheid is Fobos en Deimos omtrent 1,4 en 3,5 deursneë (onderskeidelik) van Mars se middelpunt af en hulle periodes is 7,7 en 30,3 ure, onderskeidelik. 'n Soortgelyke "ontdekking" was deur Voltaire beskryf in sy interplanetêre romanse Micromegas, wat in 1752 uitgegee is.
In erkenning van hierdie twee "voorspellings", is twee kraters op Deimos na Swift en Voltaire vernoem.
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- Hierdie artikel is 'n vertaling van die Engelse Wikipedia artikel "Mars' natural satellites"
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Mars se natuurlike satelliete.
