Noorse kroon

Die mees gebruikte geldeenhede volgens waarde
Geldeenheidverspreiding van globale
buitelandse valutamarkte volgens omset.

Rang	Geldeenheid	Simbool ISO 4217	% daaglikse aandeel (Des. 2015)
1	Amerikaanse dollar	USD ($)	87,0%
2	Euro	EUR (€)	33,4%
3	Japannese jen	JPY (¥)	23,0%
4	Pond sterling	GBP (£)	11,8%
5	Switserse frank	CHF (CHF)	8,6%
6	Kanadese dollar	CAD ($)	5,2%
7	Australiese dollar	AUD ($)	4,6%
8	Meksikaanse peso	MXN ($)	2,5%
9	Chinese juan	CNY (¥)	2,2%
10	Nieu-Seelandse dollar	NZD ($)	2,0%
11	Sweedse kroon	SEK (kr)	1,8%
12	Russiese roebel	RUB (₽)	1,6%
13	Hongkong-dollar	HKD ($)	1,4%
14	Noorse kroon	NOK (kr)	1,4%
15	Singapoer-dollar	SGD ($)	1,4%
16	Turkse lira	TRY (₺)	1,3%
17	Suid-Koreaanse won	KRW (₩)	1,2%
18	Suid-Afrikaanse rand	ZAR (R)	1,1%
19	Brasiliaanse real	BRL ($)	1,1%
20	Indiese roepee	INR (₹)	1,0%
Ander			6,3%
Totaal			200%

Die Noorse kroon (Noors: norsk krone, meervoud: kroner) is die geldeenheid van Noorweë. Dit word opgedeel in 100 øre. Die ISO 4217-kode vir die Noorse geldeenheid is NOK, alhoewel in Noorweë meestal die afkorting kr gebruik word.

Geskiedenis

'n Speciedaler uit die jaar 1628

Die kroon is in 1875 ingevoer om die Noorse speciedaler teen 'n wisselkoers van 4 kroner = 1 speciedaler te vervang. Noorweë het sodoende by die Skandinawiese Monetêre Unie aangesluit wat in 1873 gestig is. Die Unie het tot by die jaar 1914 bly voortbestaan, maar ten spyte van sy ontbinding het Denemarke, Noorweë en Swede besluit om die name van hul respektiewelike en nou afsonderlike geldeenhede te behou.

Binne die Skandinawiese Monetêre Unie is 'n goudstandaard gehandhaaf waarby 2480 kroner gelykgestaan het aan een kilogram suiwer goud (1 kroon het dus gelykgestaan aan 403,226 milligram goud). Hierdie goudstandaard is tussen 1916 en 1920 en nog eens in 1928 heringestel, maar in 1931 vir goed laat vaar nadat die kroon teen 'n vaste wisselkoers van 19,90 kroner aan die Britse pond gekoppel is (die vroeëre wisselkoers was 18,16 kroner = 1 pond). In 1939 het Noorweë die kroon teen 'n wisselkoers van 4,40 kroner aan die Amerikaanse dollar gekoppel.

Gedurende die Duitse besetting van Noorweë tydens die Tweede Wêreldoorlog is die kroon aanvanklik teen 'n wisselkoers van 1 krone = 0,60 RM aan die Duitse Reichsmark (RM) gekoppel. Die wisselkoers is later tot 0,57 RM verlaag. Ná die oorlog is 'n vaste wisselkoers van 20 kroner = 1 pond (4,963 kroner = 1 VSA-dollar) gebruik. Die wisselkoers teen die Britse pond is ook in 1949 behou toe die Britse geldeenheid teenoor die VSA-dollar gedevalueer is. Die nuwe wisselkoers teenoor die dollar was 7,142 kroner.

Muntstukke

In 1875 is muntstukke ter waarde van 10 en 50 øre en 1, 10 en 20 kroner ingevoer (waarvan sommige die datum "1874" getoon het). Hierdie muntstukke het ook die waarde ten opsigte van die vroeëre geldeenheid getoon as 3, 15 en 30 skilling en 2½ en 5 speciedaler. Tussen 1875 en 1878 is die volledige stel nuwe muntstukke ter waarde van 1, 2, 5, 10, 25 en 50 øre en 1, 2, 10 en 20 kroner uitgereik. Die 1, 2 en 5 øre-muntstukke is in brons, die 10, 25 en 50 øre- en 1 en 2 kroner-muntstukke in silwer en die 10 en 20 kroner-muntstukke in goud geslaan.

Die laaste goudmunte is in 1910 uitgereik, terwyl die silwermunte in 1920 met koper-nikkel vervang is. In die periode tussen 1917 en 1921 het yster tydelik brons vervang. In 1917 is ook die laaste 2 kroner-muntstukke uitgereik. Gedurende die Duitse besetting tydens die Tweede Wêreldoorlog is sink in plaas van koper-nikkel vir die 10, 25 en 50 øre-muntstukke gebruik, terwyl die 1 kroon-muntstukke nie meer geslaan is nie.

In 1963 is 5 kroner-muntstukke ingevoer, terwyl 1 en 2 øre-muntstukke sedert 1972 nie meer geslaan is nie. Die grootte van die 5 øre-muntstuk is in 1973 verminder. Sedert die jaar 1982 word daar geen muntstukke ter waarde van 5 en 25 øre meer geslaan nie. 10 kroner-muntstukke is in 1983 ingevoer. Die laaste 10 øre-muntstukke is in 1992 geslaan. Tussen 1994 en 1998 is 'n nuwe stel muntstukke ter waarde van 50 øre, 1, 5, 10 en 20 kroner uitgereik. Die eerste 20 kroner-muntstukke is in 1994 gemunt.

Die muntstukke ter waarde van 10 en 20 kroner dra die afbeelding van die regerende koning. Op die 1 en 5 kroner-muntstukke is die koning se afbeelding deur stylistiese koninklike of nasionale simbole vervang. Harald V se koninklike leuse (Alt for Norge, "Alles vir Noorweë") word eweneens op die 10 kroner-muntstuk ingegraveer.

Die muntstukke word net soos die banknote deur Noorweë se Sentrale Bank (Norges Bank) uitgereik.

Muntstukke van die Noorse kroon
		50 øre (1996)	Koningskroon	fabeldier
		1 kr (1997)	Harald V se monogram	'n voël
		5 kr (1998)	Die Koninklike Noorse Orde van Sint Olav	akanthusblare
		10 kr (1995)	Harald V	dak van 'n staafkerk
		20 kr (1994)	Harald V	Wiking-skip

Banknote

Norges Bank het in 1877 banknote ter waarde van 5, 10, 50, 100, 500 en 1000 kroner ingevoer. In 1917 is 1 kroon-banknote uitgereik, terwyl 2 kroner-banknote tussen 1918 en 1922 ingevoer is. As gevolg van 'n skaarste aan metale is banknote ter waarde van 1 en 2 kroner nog eens in die periode tussen 1940 en 1950 uitgereik. Die 5 kroner-banknote is in 1963 deur muntstukke vervang. In 1984 is ook die uitreiking van 10 kroner-banknote ten gunste van muntstukke gestaak. 200 kroner-banknote is in 1984 ingevoer.

Die huidige banknote dra afbeeldings van Noorse kunstenaars en wetenskaplikes.

Beeld	Waarde	Afmetings	Kleur	Portret
	50 kroner	128 × 60 mm	groen	Peter Christen Asbjørnsen
	100 kroner	136 × 65 mm	rooi	Kirsten Flagstad
	200 kroner	144 × 70 mm	blou	Kristian Birkeland
	500 kroner	152 × 75 mm	bruin	Sigrid Undset
	1000 kroner	160 × 80 mm	perskleur	Edvard Munch

Eksterne skakels

• (no) Banknote en muntstukke van Norges Bank Geargiveer 13 Mei 2008 op Wayback Machine
• (en) Banknote en muntstukke van Norges Bank Geargiveer 16 Mei 2008 op Wayback Machine
• Europese Sentrale Bank: Wisselkoers van die Noorse kroon