Notre-Dame-katedraal

Die Notre-Dame-katedraal (Frans: Cathédrale Notre-Dame de Paris, [nɔtʁə dam də paʁi], ) dien as die Rooms-Katolieke aartsbisdom Parys se katedraal. Die katedraal is in 'n vroeggotiese styl en aan die Moeder Gods gewy. Dit het groot nasionale belang as kroningskatedraal van die tienjarige Hendrik VI van Engeland (as koning van Frankryk) in 1431 en van keiser Napoléon Bonaparte in 1804. In 1537 is die Notre-Dame gekies vir die huwelik van koning Jakobus V van Skotland met Madeleine van Frankryk. Franse konings is tradisioneel nie in Parys gekroon nie, maar in die katedraal van Reims. Die katedraal word daarnaas as die simboliese en geografiese middelpunt van Parys en heel Frankryk beskou. 'n Bronsster buite die katedraal markeer Point Zéro, die amptelike nul- en beginpunt van alle Franse paaie en motorweë.

Notre-Dame-katedraal
Die wesfasade van die Notre-Dame-katedraal
Denominasie	Rooms-Katolieke Kerk
Huidige predikant(e)	Laurent Ulrich
Adres	Cathédrale Notre-Dame de Paris, 6 Parvis Notre-Dame – Place Jean-Paul II, 75004 Parys

Notre-Dame-katedraal, ca. 1930

Point Zéro – die nulpunt van alle Franse paaie – op die katedraalplein

Die katedraal se ligging op die Seine-eiland Île de la Cité – soos gesien vanaf die brug Pont de la Tournelle. In die antieke tydperk, toe Parys nog as Lutetia Parisiorum bekendgestaan het, was hier 'n Gallo-Romeinse Jupitertempel geleë

Sy klokke is in 1944 gelui om die bevryding van Duitse besetting te verkondig. Hierdie besetting het byna in 'n tragedie geëindig: op 23 Augustus van dié jaar het Adolf Hitler die bevel gegee om die katedraal en ander historiese monumente voor die onttrekking van Duitse magte uit die Franse hoofstad op te blaas. Die Duitse kommandant generaal Dietrich van Choltitz het egter geweier om dié bevel uit te voer.

Die slagoffers van die terreuraanvalle in New York op 11 September 2001 en in Parys op 13 November 2015 is herdenk met die Notre-Dame se klokkespel. Sedert 1979 is die Notre-Dame 'n Unesco-Wêrelderfenisgebied.

Die Notre-Dame-katedraal is gebou op die Île de la Cité-eiland in die middel van die Seinerivier in die sentrum van Parys, in opdrag van die biskop Maurice de Sully, tydens die regentskap van koning Lodewyk VII. Lodewyk, 'n bekende kruisvaarder, het die katedraal as simbool vir sy geloof laat oprig, ver van die gevegte in die Heilige Land, maar ook om die guns van kerkverteenwoordigers te wen.

Die eerste steen is in 1163 geplaas deur pous Alexander III. Die katedraal is in 1345 voltooi en tans, soos alle kerkgeboue in Frankryk volgens die Wet oor die skeiding van kerk en staat van Desember 1905, in staatsbesit, alhoewel Rooms-Katolieke kerkdienste steeds hier gehou word. Die Notre Dame is 130 meter lank en 40 meter breed, met 'n maksimale hoogte van 33 meter, en bied plek vir sowat 10 000 mense. Die twee kerktorings het albei 'n hoogte van 69 meter. Die suidtoring kan uitgeklim word en bied 'n uitsig oor die stad.

Gedurende die Franse Rewolusie is die katedraal en baie van sy kunsskatte in 1793 beskadig of geplunder. 28 standbeelde van konings is vernietig. Later het rewolusionêre dit tydelik omgeskep in iets wat hulle nader aan die hart gelê het as geloofsake – 'n wynkelder. Die rewolusionêr Maximilien de Robespierre het, eweneens in 1793, nuwe nie-religieuse betekenis aan die sakrale gebou gegee as "Tempel van die Rede".

Onder keiser Napoléon Bonaparte is die Notre-Dame se status as kerkgebou en plek van aanbidding herstel, maar min herstelwerk is gedoen om die katedraal van verval te red. Eers vanaf 1845 het dit 'n 23-jarige restourasie ondergaan deur E.E. Viollet-le-Duc. Die katedraal word bedreig deur verwering en lugbesoedeling. Sedert 1991 was daar 'n nuwe restourasie aan die gang wat amper voltooi was voor die brandramp van 2019.

Onderhoud en restourasie

Die Franse staat, as eienaar van die katedraal, stel net 'n klein bedrag beskikbaar wat vir onderhoud en dringende restourasiewerk benodig word. So is 'n stigting – Friends of Notre-Dame de Paris – gevestig met die doel om donasies onder meer in die Verenigde State te werf. Nog in 2018 is beraam dat die koste vir die benodigde herstelwerk €150 miljoen sal beloop.

Brandramp in 2019

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Brand in die Notre-Dame van Parys.

Die katedraal se kosbaarste relikwie, die versierde doringkroon van Jesus Christus, kon gered word

Vlamme slaan saans op 15 April 2019 by die katedraal se dak uit. Die Middeleeuse daktimmerasie, waarvoor meer as duisend eikebalke gebruik is, was een van die oudstes in Parys. Brandbestryding in geboue soos die katedraal bly 'n uitdaging, veral omdat 'n brandende houtdak nie toeganklik is vir brandbestryders nie. Hulle moet hulle beperk tot die beveiliging van die muurwerk

Beveiliging en herstelwerk in Junie 2019

Op 15 April 2019 het 'n brand in die katedraal uitgebreek. Die vieringtoring of sentrale houttorinkie, wat met lood oortrek was, het net soos die gesofistikeerde Middeleeuse houtdak ineengestort, en groot skade is aan die binnekant van die katedraal aangerig. Volgens brandweerkommandant Jean-Claude Gallet is twee derdes van die katedraaldak vernietig. Die buitestruktuur en noordelike kloktoring het nogtans bewaar gebly sodat die katedraal heel waarskynlik in sy geheel gered en herbou sal kan word. 'n Groot brand beteken in elk geval dat muurstene, wat deur metaalhakies met mekaar verbind en in plek gehou word, aan temperature van meer as 800 °C blootgestel word.

Daar word vermoed dat die oorsaak van die brand verband hou met die voortgesette opknapping. Spesialiste was besig om die katedraal se fasade skoon te maak. Soos vermeld word, het die brand in die boonste gedeelte van die betrokke steierwerk uitgebreek. Eerste ondersoeke dui daarop dat 'n kortsluiting die brand veroorsaak het. 'n Onderneming, wat by die restourasiewerk betrokke was, het blykbaar ook nie die rookverbod streng toegepas nie. Geen werkers en ambagsmanne was aanwesig toe die brand uitgebreek het. Een brandbestryder is ernstig beseer. Baie van die katedraal se kunsskatte is tydens die restourasiewerk elders bewaar, ander kon tydens brandbestryding gered word.

Franse belastingwetgewing bevorder donasies van ondernemings en privaat persone sodat reeds kort ná die brandramp 600 miljoen € ingesamel kon word of aangekondig is. Die hoofargitek vir historiese geboue wat ook die renovasie van Notre-Dame bestuur, Philippe Villeneuve, waarsku dat die katedraalgewelf te eniger tyd kan ineenstort. Notre-Dame was reeds voor die brand in 'n slegte toestand, terwyl brandbestrydingswater verdere skade by die muurwerk berokken het. Bewoners in omliggende buurte is besorg oor die moontlike vrystelling van lood nadat verhoogde loodbloedvlakke by 'n kind gemeet is – tussen 300 en 400 ton van dié metaal is vir die toring en dak gebruik.

Sien ook

• Boggelrug van Notre-Dame

Eksterne skakels

• (en) (fr) Amptelike webwerf

Media

• (fr) YouTube.com – Des Racines et des Ailes: Notre-Dame au cœur de l'Histoire
• (fr) YouTube.com: Notre-Dame se nuwe stel van tien klokke word ter geleentheid van die katedraal se 850-jarige jubileum op 23 Maart 2013 vir die eerste keer gelui
• (fr) YouTube.com: Geluid van 16 klokke in die noordplenum