Ordovisium-Siluur-uitwissing
Die Ordovisium-Siluur-uitwissing was die tweede grootste uitwissingsvoorval in die Aarde se geskiedenis in terme van die persentasie biologiese genera wat uitgesterf het.[1] Twee uitwissingsfases het oënskynlik tussen sowat 450 miljoen en 440 miljoen jaar gelede plaasgevind, sowat ’n miljoen jaar uitmekaar.[2] Net die Perm-Trias-uitwissing was meer katastrofies.
In die tyd van die uitwissing was alle lewe tot die oseane en seë beperk.[3] Meer as 60% van die ongewerweldes in die see is uitgewis.[4][5] Die direkte rede vir die uitwissing is waarskynlik die beweging van die superkontinent Gondwana na die suidelike poolstreek. Dit het gelei tot ’n verkoeling, ysvorming en daling in die seevlak. Laasgenoemde het lewe aan die kus ontwrig.[2][6] Bewyse vir die ysvorming is in neerslae in die Sahara-woestyn gevind.
Die uitwissing het tydens een van die grootste diversifikasies in die Aarde se geskiedenis plaasgevind. Dit vorm die grens tussen die geologiese periodes Ordovisium en Siluur. Sowat 100 biologiese families van seelewe is uitgewis, wat sowat 49%[7] van alle genera verteenwoordig.
Moontlike oorsake wysig
Die uitwissing word tans intens bestudeer. Die fases skyn ooreen te stem met die begin en einde van die grootste ystydperk van die huidige geologiese eon, die Fanerosoïkum, wat die einde aandui van ’n langer afkoelingsperiode aan die einde van die Ordovisium, toe meer tipiese kweekhuistoestande geheers het.
Die uitwissing is voorafgegaan deur ’n daling in die atmosferiese koolstofdioksied, wat die vlak van die seë beïnvloed het waar die meeste organismes voorgekom het. Terwyl Gondwana in die rigting van die Suidpool beweeg het, het ys bo-op gevorm. Wanneer ysvorming of yssmelting plaasvind, daal en styg die oseane onderskeidelik. Met die dalings is baie ekologiese nisse vernietig, en met die stygings is die nisse weer gevul met verkleinde stigterpopulasies waarvan talle families uitgewis is. Dan het die seevlak weer gedaal met die volgende ysvormingstydperk, wat biologiese diversiteit weer eens verklein het.
Die spesies wat oorleef het, was dié wat die veranderende toestande kon hanteer en die ekologiese nisse kon vul wat deur ander spesies se uitwissing gelaat is.
Einde van die uitwissing wysig
Die einde van die tweede fase het aangebreek toe smeltende ys aan die einde van die ystydperk die seevlak weer laat styg en stabiliseer het. Die heroplewing aan die begin van die Siluur het die bioversiteit vergroot binne die oorlewende genera.
Verwysings wysig
- ↑ History Channel's Mega Disasters program, "Gamma Ray Burst", 2007, rebroadcast: 2008-11-13.
- ↑ 2,0 2,1 Sole, R. V., en Newman, M., 2002. "Extinctions and Biodiversity in the Fossil Record – Volume Twee, The earth system: biological and ecological dimensions of global environment change" pp. 297-391, Encyclopedia of Global Environmental Change John Wilely & Sons.
- ↑ "extinction" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020.
- ↑ "NASA – Explosions in Space May Have Initiated Ancient Extinction on Earth" (in Engels). Nasa.gov. 30 November 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2020. Besoek op 2 Junie 2010.
- ↑ "The Late Ordovician Mass Extinction – Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 29(1):331 – Abstract". Arjournals.annualreviews.org. 28 November 2003. Besoek op 2 Junie 2010.
- ↑ "Causes of the Ordovician Extinction". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2008. Besoek op 26 Januarie 2014.
- ↑ Rohde & Muller; Muller, RA (2005). "Cycles in Fossil Diversity". Nature. 434 (7030): 208–210. Bibcode:2005Natur.434..208R. doi:10.1038/nature03339. PMID 15758998.
Bronne wysig
- Emiliani, Cesare. (1992). Planet Earth : Cosmology, Geology, & the Evolution of Life & the Environment. Cambridge University Press. (Sagteband ISBN 0-521-40949-7)
Eksterne skakels wysig
- Jacques Veniers, "The end-Ordovician extinction event": uittreksel uit Hallam en Wignall, 1997.
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Ordovisium-Siluur-uitwissing.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
