P.J. Paulus

Petrus Jacobus Paulus (1930-2014), algemeen bekend as Arrie Paulus, het van Februarie 1967 vir 20 jaar as hoofsekretaris van die Suid-Afrikaanse Mynwerkersunie (MWU), later bekend as Solidariteit, gedien. Hy word as 'n omstrede figuur beskou weens sy onbuigsame houding aangaande blanke werkreservering en sy sienings oor werksunies vir swart mynwerkers.

Biografie

Petrus Jacobus (Arrie) Paulus is op 25 Februarie 1930 as die derde van ses kinders in Pretoria gebore. Volgens Van Zyl-Hermann was sy vader van Siriese herkoms. Nadat hy aan die Hoërskool Hercules gematrikuleer het, het hy vir een jaar as klerk by die Hercules-Munisipaliteit te Pretoria gewerk en daarna vir sewe jaar by Yskor. In 1954 is hy as leerling-mynwerker by die Wes-Randse Mynskool ingeskryf en het na 19 maande diens op die Wes-Rand Consolidated-goudmyn as afbouer en later as ontwikkelaar aanvaar. Voor sy aanstelling by die MWU was hy ook werksaam by die Luipaardsvlei- en Libanon-goudmyne en by Rustenburg-Platina. As rotsbreker was hy een van die voorste inkomsteverdieners deur middel van kontrakwerk.

Danky sy ouer broer, D.G. Paulus, se aktiewe betrokkenheid by die MWU-bestuur (laasgenoemde was by geleentheid die vakbond se vise-president), het Arrie ook belangstelling in MWU-bestuursaangeleenthede begin toon. In 1964 was hy die sekretaris van die Aksiekomitee teen die maandloonproefneming. Hy is op 27 Februarie 1967 as MWU-hoofsekretaris verkies. In teenstelling met baie van sy voorgangers, sou Paulus se administrasie van die MWU en sy persoonlike reputasie gekenmerk word as een wat totaal en al ontdaan was van enige vorm van administratiewe of finansiële wanadministrasie.

Loopbaan as MWU-hoofsekretaris

Onder Paulus se leiding sou die vakbond vir ten minste die volgende tien jaar ‘n stabiele bloeitydperk beleef. Ironies genoeg het Paulus, wat as Aksiekomiteelid aanvanklik vir Eddie Gründling en die maandloonproefneming op sekere goudmyne teengestaan het, wel ‘n suksesvolle maandloonskema, asook gunstige pensioen-, siekte-, ongeluks- en verlofvoordele, vir blanke mynwerkers beding. Die maandloonooreenkoms van 1967 was inderdaad ‘n triomf vir blanke mynvakbonde soos die MWU deurdat die kleurslagboom in die mynbedryf behou is. Teen 1972 het MWU-lede ruim verbeterings in hulle vergoedings- en byvoordelepakkette ervaar ten opsigte van salarisse, vakansiebonusse, mediese en pensioenvoordele. Volgens ‘n onderhoud met die Rand Daily Mail het Paulus te kenne gegee dat die posisie van ondergrondse blanke mynwerkers veilig was solank as wat hy daar was om daaroor te waak.

Paulus was ‘n voorstander van beheerde kapitalisme en ‘n goed-geoganiseerde vakbond wat oor die belange van blanke werkers in die mynbedryf waak. Hy was van mening dat swart werkers in daardie stadium nog nie “genoegsaam geskool is om die vakbondwapen behoorlik te hanteer nie” en dat “swart vakbonde oornag in die hande van linkse politieke agitators” sou beland. Daarom was die NP-regering se stelsel van swart werkkomitees die aangewese middel om die swartman se belange te beskerm. Volgens Paulus was gemengde vakbonde eweneens ongewens. ‘n Stelsel van gelyke betaling vir gelyke werk was in wese diskriminasie teen beide wit en swart werkers. Aangesien wit werkers ‘n “hoër lewenspeil” as swart werkers gehandhaaf het, sou in die geval waar beide groepe in dieselfde vakbond dieselfde lone ontvang het, die swart werkers met hulle “laer lewenspeil” bevoordeel word. Daarteenoor sou blanke werkgewers in tye van ekonomiese insinking uiteraard eerste van die swart werknemers ontslae raak wat weer op diskriminasie teen hulle sou neerkom, aldus Paulus. Hy sou hom daarvoor beywer om die belange van alle blanke mynwerkers ten beste te dien en te beskerm, agterstallige loonsverhogings so gou moontlik deurgevoer te kry en terselfdertyd getrou aan die grondwet van die MWU bly. Paulus het onomwonde verklaar dat sou daar enige swartes oor lede van die MWU in die mynbedryf aangestel word, Suid-Afrika “geen arbeidsvrede meer sou ken nie”, en dat daar “wrywing” en “arbeidsonrus” sou wees aangesien die vakbond se lede “beslis nie onder ‘n anderkleurige [sou] werk nie”.

Nadat die Wiehahn Kommissie van Ondersoek na Arbeidswetgewing in 1979 aanbeveel het dat werkreservering vir blanke werkers afgeskaf word, en die regering die kommissie se aanbevelings aanvaar het, het Paulus verklaar dat “die grootste verraad teen die blanke werkers in Suid-Afrika gepleeg [is] sedert [die staking van] 1922”. Volgens Barnard was die aanstelling van die Wiehahn-kommissie en die regering se daaropvolgende aanvaarding van die kommissie se aanbevelings die vernaamste oorsaak van die breuk wat eventueel tussen die MWU en die NP sou ontstaan. Gedurende die res van Paulus se ampstermyn as hoofsekretaris het die MWU se verhouding met die NP-regering inderdaad al hoe meer begin afkoel en oorgegaan in een van vyandiggesindheid, terwyl die vakbond se verhouding met regse opposisiepartye terselfdertyd meer toegeneë geraak het.

Loopbaan in die politiek

Alhoewel Arrie Paulus by meer as een geleentheid verklaar het dat hy homself as van meer nut vir die mynwerkers in die MWU as in ‘n parlementêre loopbaan gesien het, het hy veral gedurende die 1970’s en 1980’s openbare prominensie verkry as ‘n onverskrokke en uitgesproke kampvegter vir werkreservering en die beskerming en bevordering van blanke werkersregte. Dit het van hom ‘n gesogte keuse as dinamiese spreker en motiveerder onder regse politieke groeperinge gemaak. Mettertyd sou dit ook blyk dat hy te vinde vir ‘n verandering van loopbaan begin raak het. Met die algemene verkiesing van 1987 is Paulus, wat goed bevriend met die partyleier, dr. Andries Treurnicht was, versoek om homself as kandidaat vir die Konserwatiewe Party (KP) in die “mynkiesafdeling” Carletonville beskikbaar te stel. In die verkiesing het Paulus met ‘n skrale meerderheid van 98 stemme oor sy NP-teenstander geseëvier. Paulus het van 1987 tot 1994 as LV in die parlement gedien. Met die aanbreek van Suid-Afrika se eerste demokratiese verkiesing in 1994 het die KP dit geboikot en uit die nasionale politiek onttrek.

Paulus is in 2014 oorlede.

Nalatenskap

Waar Daan Ellis waarskynlik die mees verguisde leier in die geskiedenis van die MWU was, was Arrie Paulus waarskynlik die mees kontroversiële een. In blanke arbeidsgeledere was sy statuur groot. Paulus was twintig jaar lank die hoofsekretaris van die MWU – die langsdienende hoofsekretaris in die eerste eenhonderd jaar van die vakbond se geskiedenis. Nie net was hy die jongste hoofsekretaris wat in die pos aangestel is nie, maar ook die eerste wat nooit vooraf in die bestuur gedien het nie. Daarby was hy die eerste MWU-hoofsekretaris om tot die parlement verkies te word.

Paulus se openbare beeld is veral in die era van die Wiehahn-kommissie van Ondersoek gevorm en het twee teenstrydige dimensies aangeneem. Hy het ‘n konfronterende persoonlikheid gehad en is selfs in eie geledere as ‘n “moeilike man” en “diktator” beskou. Maar vir sy onbeskaamde, resolute en dikwels ongewilde standpunte oor die behoud en bevordering van blanke arbeidsbelange, dikwels stroomop teen die konvensionele siening van arbeidshervorming in, asook in die bedinging van voordele vir sy lede, het hy enersyds die respek en lojaliteit van die meerderheid blanke mynwerkers en ander werkers onder die vaandel van die MWU afgedwing. Hoewel hy waarskynlik in sekere werkgewerskringe vir sy somtyds onversetlike standpunte verfoei is, was beide die Kamer van Mynwese (KVM) en die regering tog lugtig vir sy gedugte onderhandelingswaardighede en was daar ten minste respek vir die eerlikheid van sy standpunte. Paulus was bekend vir die strategie van “brinkmanskap”. Deur die KVM dikwels met ontwrigtende stakings te dreig, het hy daarin kon slaag om gedurende sy bewind die salarisstrukture en byvoordele van mynwerkers tot beter vlakke as ooit in die bestaan van die MWU te verbeter. Paulus is selfs deur die Anglo American Corporation as “the most powerful labour leader in the country” beskou en gedurende sy bewind was die MWU waarskynlik die enigste blanke vakbond in Suid-Afrika waarvan daar in die buiteland kennis geneem is.

Andersyds het Paulus deur sy styl en optrede uiteraard baie vyande gemaak en was sy strategieë nie in alle gevalle suksesvol nie. Deur sy onbuigsame houding aangaande blanke werkreservering en kritiek op gematigde vakbonde se positiewe houding teenoor die Wiehahn-aanbevelings, het hy baie ander blanke vakbonde en hulle leiers van die MWU vervreem wat op sy beurt waarskynlik tot die agteruitgang van die pro-blanke Suid-Afrikaanse Konfederasie van Arbeid bygedra het. Soos vroeër genoem, het veral die Afrikaanse en Engelstalige establishment-pers ‘n beeld van Paulus en die MWU as regse, militante, reaksionêre en onaanpasbare anachronismes geskets wat eerder in ‘n verbygegane era tuis gehoort het.

Paulus is byvoorbeeld as ‘n rassis bestempel wat swartes as minderwaardig beskou het. So het The Star hom byvoorbeeld getipeer as ‘n “uncompromising racist…an African unable to come to terms with Africa”. Wat baie bronne egter nie vermeld nie is dat dit Paulus was wat daarin geslaag het om die MWU vanuit ‘n uiters moeilike situasie van verbrokkeling en amperse disintegrasie in 1967 te herbou tot ‘n posisie wat teen 1987 respek op die Suid-Afrikaanse arbeidstoneel afgedwing het. Sy skepping van strukture wat die uitbreiding van bestek buite die mynbedryf moontlik gemaak het, het nie slegs die MWU se krimpende ledetal gestuit en omgekeer nie, maar dit het ook die basis gelê vir die sukses waarop Solidariteit teen die einde van die twintigste eeu uitgebou sou word.

Bronnelys

MWU-Argief, Pretoria, Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Raad, 24.1.1967, p. 34.
Ibid., Notule van die Buitengewone Vergadering van die Algemene Raad, 2.5.1967, pp. 1, 6-9, 12.
Ibid., Notule van die Jaarlikse Vergadering van die Algemene Raad, 27-28.1.1972, p. 9.
Ibid., Notule van die Jaarlikse Kongres van die Algemene Raad, 22-23.1.1974, pp. 6-10.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Algemene Raad, 27-28.1.1976, pp. 3-4.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Bestuur, 28.4.1976, p. 6.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Algemene Raad, 30-31.1.1979, p. 10.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Bestuur, 24.1.1983, p. 2.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Bestuur, 25.4.1984, p. 12.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Bestuurskomitee, 29.4.1987, pp. 3-4.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Bestuur, 25.2.1987, p. 1.
Ibid., Notule van die Vergadering van die Uitvoerende Bestuur, 26.6.1987, p. 13.
JA Jacobsz, “Die Amptelike Standpunt van die Mynwerkersunie en die Standpunt van Mynwerkersunie-lede ten opsigte van Werkreservering”, pp. 10, 12-13, 20
JA Grey Coetzee, Industrial Relations in South Africa, Juta & Company Limited, Cape Town, 1976; pp. 212-215.
G Leach, The Afrikaners. Their Last Trek, Southern Book Publishers, Johannesburg, 1989, pp. 85-87.
M Horrell, South Africa’s Workers. Their Organizations and the Patterns of Employment, SAIRR, Johannesburg, 1969, pp. 96-97.
F Wilson, Labour in the South African Gold Mines 1911-1969, Cambridge University Press, Cambridge, 1972, pp. 116-117.
DF Hamilton, “The Role of the Mine Workers’ Union in the Gold Mining Industry (A Present and Future Perspective)”, Unpublished MBL thesis, UNISA, 1977, pp. 26-28, 32-33.
AHJ Barnard, “Die Rol van die Mynwerkersunie in die Suid-Afrikaanse Politiek, 1978-1982”, Ongepubliseerde MA-verhandeling, Randse Afrikaanse Universiteit, 1991, pp. 9, 35, 47, 78-80, 115.
S Friedman, Building Tomorrow Today. African Workers in Trade Unions, 1970-1984, Ravan Press, Johannesburg, 1887, p. 164.
NE Wiehahn, Die Volledige Wiehann-Verslag, Lex Patria Uitgewers, Johannesburg en Kaapstad, 1982, pp. 89, 92, 124, 141-142, 148.
W Visser, Van MWU tot Solidariteit. Geskiedenis van die Mynwerkersunie, 1902-2002, Solidariteit, Pretoria, 2008, pp. 263, 265-266.
D van Zyl-Hermann, “Race, rumour and the politics of class in late and post-apartheid South Africa: the case of Arrie Paulus”, Social History, 43 (4), 2028, pp. 509-530.
Die Mynwerker, 1.3.1967, p. 1 (Sal harder werk as ooit, sê nuwe sekretaris), p. 2 (Veranderinge in bestuur van die MWU) en p. 6 (Hoofartikel).
Ibid., 29.3.1967, pp. 1, 3 (R260 minimum vir Steenkoolwerkers).
Ibid., 12.4.1967, p. 1 (Steenkoolwerkers kry meer van 1 Mei af), p. 4 (Vyf Konsessies in Steenkoolmyne) en p. 7 (Hoofartikel).
Ibid., 26.4.1967, p. 1 (Nuwe Salaris-ooreenkoms), p. 4 (Hierdie Toegewings is gemaak) en (Oortyd en Verlof).
Ibid., 24.5.1967, p. 1 (2 Verlofskemas) en p. 10 (Hoofartikel).
Ibid., 7.6.1967, pp. 4, 6, 8 (Ooreenkoms met Kamer).
Ibid., 21.6.1967, p. 6 (Hoofartikel).
Ibid., 16.8.1967, p.1 (Uitvoerende Raad Verras Paulus).
Ibid., 23.2.1972, pp. 1, 3, 4 (Wat die MWU in afgelope jaar vir lede verkry het).
Ibid., 15.11.1972, p. 1 (PJ Paulus: Pensioen met 12½ op van 1 Jan. ’73).
Ibid., 19.12.1973, p. 12 (Wat in Sewe Jaar van Nuwe Bewind vir MWU-lede verkry is).
Ibid., 15.3.1978, p. 3 (The MWU as seen through the eyes of an AAC Adviser).
Ibid., 7.2.1979, p. 3 (Alle Blanke Werkers moet Lid van een Vakbond wees).
Ibid., 16.5.1979, pp. 1-2 (PJ Paulus: Die Grootste Verraad teenoor Blanke Mynwerkers).
Ibid., 8.2.1985, p. 1 (Cor de Jager neem afskeid van Arrie Paulus).
The Star, 31.1.1985, p. 17 (G van Staden: The African who couldn’t come to terms with Africa).
Ibid., 22.4.1985, p. 9 (S Raine: Honest Arrie leaves his pigs and carries on with the fight).
Financial Mail, 29.5.1987, p. 28 (Pitfalls to right and left).
Rand Daily Mail, 26.7.1975 (Whites are OK if I’m around – Arrie).
The Cape Times, 5.5.1979, p. 2 (G King: MWU boss storms out of meeting with Botha).
Ibid., 14.9.1979, p. 8 (Mr Paulus’s little problem).
Oggendblad, 17.5.1979, p. 3 (Myn-unie verwerp Wiehahn-verslag).
Die Beeld, 11.10.1970, p.12 (Arrie ken hul Taal).
Ibid., 17.2.1978 (H van Deventer: Arrie Paulus – ‘n vurige vegter vir sy mense).

Sien ook

Solidariteit