Palanga

Palanga (Oud-Koers pa-langa: "by die moerasgat"; Duits Polangen, Pools Połąga) is die grootste en gewildste strandoord in Litaue met 'n oppervlakte van 10,976 vierkante kilometer en 'n bevolking van 17 642 in 2010.

Palanga
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Litaue
Administratiewe gewes	Klaipėda
Koördinate	55°55′N 21°4′O
Stigting (eerste verwysing)	1161
Stadstatus	1933
Oppervlakte:
- Totaal	10,976 vk km
Hoogte bo seevlak	7 m
Bevolking:
- Totaal (2010)	17 642
- Bevolkingsdigtheid	1 607/vk km
Tydsone	EET (UTC +2)
- Somertyd	EEST (UTC +3)
Klimaat
- Tipe	Gematigde seeklimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	-
- Gem. temp. Januarie/Julie	-
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	-
Burgemeester	Vytautas Stalmokas
Amptelike Webwerf	http://www.palanga.lt/

Geografie

Palanga is aan die Oossee, sowat 20 kilometer noord van die seehawe en distrikshoofstad Klaipėda en sowat 300 kilometer noordwes van die Litause hoofstad Vilnius, geleë. Die grens met Letland is net 20 kilometer verder noordwaarts geleë.

Duine langs die strand van Palanga

Palanga was eeue lank Litaue se enigste seetoegang sodat in die huidige stadswyk Šventoji al vroeg 'n seehawe aangelê is. Sedert die inlywing van Klaipėda (die vroeëre Duitse stad Memel) by Litaue in 1923/24 speel Palanga se hawe 'n minder belangrike rol. Die stad is vandag met sy sandstrande, wat oor 'n lengte van 20 kilometer vanuit die voormalige Memellandse grensdorp Nimerseta (wat sowat drie kilometer van die huidige stadskern af geleë is) tot by Būtingė strek, een van die gewildste vakansiebestemmings in Litaue.

As gevolg van die administratiewe hervormings in Litaue, waarby kleiner dorpe by die munisipaliteit ingelyf is, strek Palanga tans oor 'n lengte van 24 kilometer langs die Oossee tot by die grens met Letland en tot by vier kilometer na die binneland. Sodoende beslaan die stadsgebiede van twee munisipaliteite - Palanga en Neringa in die suide - altesaam sowat 74 kilometer van Litaue se totale kuslyn van 99 kilometer.

Palanga se gerestoureerde houtvilla's en sy botaniese tuin met die grootste barnsteen-museum ter wêreld in die Tyszkiewicz-paleis getuig van die strandoord se vroeë toerisme waarvan die geskiedenis tot in die jaar 1824 terugdateer. Palanga se mineraalbaddens en die hoë jodiumgehalte van sy lug maak van die stad dwarsdeur die jaar 'n gewilde toeristebestemming en spa.

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

Die gebied van Palanga is reeds in die 3de en 2de eeu v.C. deur die Koere, 'n Baltiese stam, bewoon. Argeologiese opgrawings op Koerse begraafplase het verskeie soorte houers, brons juweliersware en spore van die destydse barnsteenhandel met Mediterreense lande (soos Romeinse muntstukke uit die 3de en 4de eeu) blootgelê. Grafte uit die tydperk tussen die 8ste en 13de eeu het silwer juweliersware, swaarde en Arabiese munte bevat - 'n verwysing na Palanga se belangrike rol as handelstad in die destydse Koerse gewes Mėguva.

Žemaičių Alka, 'n gerekonstrueerde heidense sterrewag in die stadsdeel Šventoji

Argeoloë het teen die voet van die Birutė-heuwel, 'n duin met 'n hoogte van 22 meter, sowel die oorblyfsels van 'n nedersetting ontdek wat deur Koere en Deense Wiking-handelaars bewoon is, asook 'n sterrewag wat uit 'n kruis van stene bestaan en baie op die prehistoriese monument van Stonehenge in Engeland lyk. Houtpale het die vier hoofrigtings aangedui, en die sterrewag was ook geskik om die presiese datum van kalenderfeeste te bepaal. Die Museum van die Geskiedenis van Klein-Litaue in Klaipėda vertoon tans 'n model van die sterrewag.

Tussen die 10de en 13de eeu was 'n klein palisadevesting en 'n heidense heiligdom op die heuwel geleë. Hier het die hoëpriester saam met maagdelike priesteresse, die sogenaamde Vaidilutės, die Ewige Vuur bewaak. Volgens die Litause Kroniek het grootvors Kęstutis (1345-1382) op die aantreklikste priesteres verlief geraak - ondanks haar belofte aan die Gode om haar hele lewe lank maagdelik te bly en haar weiering om sy liefde te aanvaar. Die vors het haar ontvoer, na sy paleis in die waterkasteel van Trakai geneem en haar uiteindelik getrou. In 1350 het sy 'n seun vir hom gebaar, die latere grootvors Vytautas.

Nadat Kęstutis vermoor is, het die priesteres na haar heiligdom teruggekeer. Volgens oorlewerings het sy haar naam Birutė aan die heuwel geskenk, en sy is ná haar afsterwe op of naby die heuwel ter ruste gelê. Birutė word in Litaue steeds as 'n simbool van getrouheid aan en liefde vir haar land beskou.

Palanga as Litause seehawe

Een van die oudste historiese verwysings na Palanga is dié wat in 1253 in die kroniek van die Swaardbroederorde neergeskryf is. Net soos die destydse Memel (tans Klaipėda) was ook Palanga in die tydperk van die kruisridders tussen die 13de en 15de eeu tussen die magsgebied van die Swaardbroederorde in die noorde en die Duitse Ridderorde in die suide geleë, en albei ordes was gretig om hul magsgebiede langs die kus uit te brei. Palanga is verskeie kere deur die ridders ingeneem, tog is die besetters deur Litause magte weer uit die dorp verdryf. Palanga was in hierdie periode saam met die nabygeleë Šventoji Litaue se enigste toegang tot die Oossee aangesien Memel met sy seehawe deur die Duitsers beheer is.

Die somerpaleis van die graaflike Tiškevičius-gesin teen sononder

In die vredesverdrag van Melnosee, wat in 1422 gesluit is, het die Duitsers Palanga as 'n deel van Litaue erken, terwyl Nemirseta die noordelikste punt van die Duitse Memelland geword het. Palanga het vervolgens ook Žemaitiese setlaars gelok, tog het laterepogings om Palanga se hawe uit te bou weens weerstand van die nabygeleë hawestede Memel en Liepāja misluk.

In 1639 het Palanga die voorreg van vrye handel met Riga, Koningsberg en Danzig gekry. Net soos die Britte in 1589 het ook die Swede in 1685 hul eie handelsmissie in Palanga gestig om sodoende van Memel en Riga onafhanklik te wees. Palanga het vervolgens 'n kort bloeitydperk as beduidende seehawe beleef. Tog reeds in 1701 is Palanga en sy hawe tydens die Sweedse Oorlog verwoes - in opdrag van handelaars in Riga wat sodoende 'n ongewenste mededinger uit die weg kon ruim.

Palanga het in die volgende eeu 'n relatief onbenullige nedersetting gebly wat eers met die begin van moderne toerisme in die vroeë 19de eeu as 'n strandoord vir adellike besoekers bekendheid verwerf het. In 1824 het graaf Tiskiewicz (Litaus: Tiškevičius) die hele dorp gekoop. Nadat in 1847 'n park aangelê is, het Palanga geleidelik tot 'n gewilde spa ontwikkel. Die seehawe en hawehoof, wat graaf Tiskiewicz in 1890 laat bou het, was vanweë versanding nie lang in gebruik nie. Die kasteel, wat hy in 1897 opgerig het, huisves tans Palanga se barnsteen-museum. Palanga het steeds meer adellikes uit Rusland en Pole gelok wat hier hul villa's en somerhuise laat bou het. Die oprigting van nuwe sanatoria het Palanga se rol as gewilde badplaas bevestig.

Moderne geskiedenis

Die nuwe landingsbrug van Palanga is in 1998 voltooi

Tydens die Eerste Wêreldoorlog is Palanga in 1915 deur Duitse oorlogskepe gebombardeer, en in 1938 is talle herstelde geboue in 'n brandramp verniel. Toe die grawe-gesin in 1940 geëmigreer het, het hulle naas die kasteel met sy tuin ook sowat die helfte van alle geboue besit. Ná die besetting van Litaue deur Sowjet-Rusland is hulle onteien en die graaflike tuin in 'n botaniese tuin omgeskep, terwyl die kasteel nou die plaaslike barnsteenmuseum gehuisves het.

In die tydperk tussen die einde van die Tweede Wêreldoorlog en Litaue se onafhanklikheidsverklaring in 1990 was Palanga as een van die gewildste herstellings- en ontspanningsoorde jaarliks 'n trekpleister vir honderdduisend toeriste vanuit alle hoeke van die Sowjetunie. Tot in die vroeë 21ste eeu was Palanga veral 'n bestemming vir inheemse Litause toeriste, tog het die stad met die herinstelling van regstreekse vlugte tussen Moskou en Palanga in 2008 intussen ook weer 'n trekpleister vir Russiese besoekers geword.

Palanga se sandstrand en sy landingsbrug met 'n lengte van 600 meter is tans die bekendste besienswaardighede. Die eerste landingsbrug is reeds in die 19de eeu as deel van graaf Tiškevičius se beplande seehawe gebou. Storms het in 1923, 1968 en 1993 groot skade aan die brug veroorsaak. Die brug moes ná die onweer van 1993 uiteindelik deur 'n nuwe staal-beton-konstruksie met houtplanke vervang word.

Besienswaardighede

Botaniese tuin

Die "Steen van die Son" in Palanga se Barnsteenmuseum, hier op 'n Litause posseël

Die Botaniese tuin van Palanga, wat in 1843 deur die Franse landskapsargitek Edouard André aangelê is, is die grootste van sy soort in Litaue. Die tuin behels onder meer 'n oranjerie, 'n rosarium (rosetuin) en 'n kasteel wat tans 'n museum huisves. Die skulptuur by die ingang ("Eglė, die Slangkoningin") is deur 'n bekende Litause sprokie geïnspireer - dit handel oor die tragiese liefde tussen Eglė en prins Žilvinas wat in 'n slang verander is.

Barnsteenmuseum

Die vyftien sale van Palanga se kasteel in die Neorenaissance-styl huisves die Barnsteenmuseum met die grootste versameling barnstene in Europa, waaronder die "Steen van die Son" (Saulės akmuo), die derde grootste barnsteenklont wat ooit ontdek is met 'n gewig van 3,5 kilogram. Namaaksels van barnsteensierade uit die Steentydperk, wat in die dorp Juodkrantė opgegrawe is, kan net soos 26 000 ander barnsteenklonte en -voorwerpe hier besigtig word.

Eksterne skakels

Media

• Video Amber Palanga Geargiveer 10 Julie 2009 op Wayback Machine