Paleis van Kultuur en Wetenskap
Paleis van Kultuur en Wetenskap
Pałac Kultury i Nauki (PKiN)
Argitektoniese styl
Sosialistiese klassisisme
Boutyd
1952–1955
Hoogte
Antenne: 231 m
Dak: 188 m (sonder toringspits)
Verdiepings
42
Boumateriaal
Sandsteen
Steen
Argitek
Lef Roednef (1885–1956)
Die Paleis van Kultuur en Wetenskap (Pools: Pałac Kultury i Nauki, afgekort PKiN) is 'n wolkekrabber in die middestad van Warskou wat tussen 1952 en 1955 in die styl van die Sosialistiese klassisisme opgerig is. Met 'n hoogte van 231 meter is dit tans die hoogste gebou in die Republiek van Pole.
Die wolkekrabber was ná sy voltooiing die tweede hoogste gebou in Europa ná die Paryse Eiffeltoring en is oorspronklik na sy opdraggewer, Sowjet-diktator Josef Stalin, vernoem en het sodoende bekend gestaan as "Josef Stalin-paleis van Kultuur en Wetenskap" (Pałac Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina). Stalin se naam is tydens die proses van destalinisering uit die voorsaal en van een van die gebou se skulpture verwyder.
As 'n simbool van totalitêre onderdrukking en Sowjet-Russiese heerskappy oor Pole was die Kultuurpaleis van die begin af ongewild by die Warskouse bevolking, maar dit is lankal een van die bekendste bakens van die Poolse hoofstad en huisves tans 'n aantal rolprentteaters, skouburge en museums.
Geskiedenis
wysig
Volgens historiese oorlewerings was Josef Stalin só onder die indruk van New Yorkse wolkekrabbers dat hy ná die Tweede Wêreldoorlog besluit het om agt wolkekrabbers in Moskou volgens die voorbeeld van die Empire State- en Chrysler-gebou te laat oprig. Kort voor die begin van boubedrywighede het hy blykbaar van plan verander en die agtste wolkekrabber as "geskenk van die Sowjetunie vir die Poolse volk" na Warskou verplaas.[1] Die Poolse Kultuurpaleis, wat moontlik as 'n soort Sowjet-Russiese magsvertoning beskou is, sou uiteindelik die grootste van die agt wolkekrabbers wees.
Die boubedrywighede in die Warskouse middestad het in 1952 begin en is in 1955 voltooi. Geboue en bouvalle is afgebreek om plek te maak vir 'n nuwe plein, Plac Defilad, met 'n oppervlak van 30 hektaar waarop die paleis sou ontstaan. Die wolkekrabber is nie net volledig deur die argitek Lef Roednef in die Sowjetunie ontwerp nie, maar ook alle 3 500 bouwerkers het van daar gekom. Hulle is in 'n nuwe voorstedelike woonkompleks met sy eie rolprentteater, inkoopiegeriewe, gemeenskapsentrum en swembad gehuisves waarvan die koste deur Pole gedra moes word. Sestien Sowjet-Russiese werkers is in ongevalle op die bouterrein dood.
Die reusagtige paleis, wat te midde van bouvalle verrys het en van ver af sigbaar was, is deur die Warskouse bevolking met gemengde gevoelens ontvang. Die Sowjet-Russiese stadsbeplanners het hoogtebeperkings vir enige strukture rondom die wolkekrabber toegepas om te verseker dat die Kultuurpaleis die stadshorison van Warskou sou oorheers.
Die amptelike propaganda was vol lof vir die paleis toe dit in 1955 plegtig ingewy is. Kort ná sy opening is die 5de Wêreldfees van Jongmense en Studente in die paleis gehou. Talle openbare ampsbekleërs het die geleentheid gekry om die paleis te besigtig. Later het bekende musikale kunstenaars hier opgetree, soos die Rolling Stones wat in 1967 as eerste bekende westerse rockgroep agter die Ystergordyn opgetree het. In 1985 is 'n konsert deur die Kanadese sanger Leonard Cohen in een van die musieksale aangebied.[2]
.jpg)
Ná die val van kommunisme in Oos-Europa was die Plac Defilad rondom die Kultuurpaleis 'n trekpleister vir straathandelaars uit die voormalige Sowjetunie. In die 1980's het ook die eerste wolkekrabbers digby die paleis ontstaan, waaronder die Marriott-hotel (140 m) in 1989, alhoewel geen van die geboue die paleis ten opsigte van sy hoogte sou oortref nie.
'n Openbare debat is oor die toekoms van die paleis gevoer, en 'n verskeidenheid voorstelle is gemaak – sommige het daarvoor gepleit dat die wolkekrabber afgebreek moes word, ander wou dit in 'n opelugmuseum oor die kommunistiese periode omskep. Geen van die voorstelle is verwesenlik nie. Ook die idee om 'n ring van nuwe wolkekrabbers soos 'n kroon rondom die paleis op te rig – dié ontwerp is tydens 'n internasionale wedstryd vir argitekte in 1992 as wenner aangewys – het nooit gestalte gekry nie. Die sentrale kwessie is die regte van voor-oorlogse grondeienaars en hul nakomelinge wat in 1952 nie geraadpleeg is nie.
So dien die paleis van 42 verdiepings met sy altesaam 3 288 kamers en sale met 'n oppervlak van 123 000 m² tans onder meer as konferensie- en tentoonstellingsentrum. Die groot konferensiesaal bied sitplekke vir 3 000 besoekers. Ander geriewe sluit rolprentteaters, skouburge, twee museums, kantore in die boonste verdiepings, boekwinkels en 'n universiteit, die Collegium Civitas op die 11de en 12de verdieping, in. Daar is 'n uitkykplatform en 'n panorama-restaurant op die 30ste verdieping, teen 'n hoogte van 114 m. Die paleis huisves daarnaas uitsaaigeriewe vir radio en televisie.
Boustyl
wysig
Die Kultuurpaleis se ontwerp is in baie opsigte aan 'n bekende groep Moskouse wolkekrabbers, die Sewe Susters, ontleen wat in dieselfde periode in die Sowjetunie ontstaan het. Die bekendste van dié geboue is die Moskouse Staatsuniversiteit. Die hoofargitek van Warskou se Kultuurpaleis, Lef Wladimirowitsj Roednef, het nogtans enkele argitektoniese elemente ingesluit wat inheems aan Pole is nadat hy self 'n reis deur die land onderneem het. Die paleis se monumentele buitemure – veral dié van laer verdiepings – is met elemente soos attikas versier wat aan renaissance-paleise en -huise in Krakau en Zamość ontleen is.
Roednef se ontwerp was dan ook 'n soort sintese van Sosialistiese realisme en klassisisme en tradisionele Poolse argitektuur. Al bly die resultaat, waarvoor 40 miljoen bakstene gebruik is, steeds omstrede, is die Kultuurpaleis naas die MDM-woonkwartier die enigste argitektoniese monument uit die stylperiode van die Sosialistiese realisme in Warskou wat volledig bewaar gebly het. Dit is 'n belangrike dokument uit die tyd van die heropbou van Warskou ná die oorlog en word intussen as nasionale monument beskerm.
Verwysings
wysig- ↑ Krzysztof Dydyński: Poland. Vierde uitgawe. Melbourne • Oakland • Londen • Parys: Lonely Planet Publications 2002, bl. 127
- ↑ leonardcohenfiles.com: Warsaw 1985
Eksterne skakels
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Kultuurpaleis in Warskou. |