Pannonia Superior
Pannonia Superior was een van die Romeinse Donauprovinsies, geleë tussen die oostelike Alpe, die Donau en die Saverivier - ’n gebied wat die weste van moderne Hongarye, die Oostenrykse deelstaat Burgenland, die Weense Bekken en 'n gebied op die Balkanskiereiland tussen die Save- en Dravariviere beslaan het en deur (waarskynlik) Illiriese Pannoniërs bewoon is. Sy administratiewe setel was Carnuntum.[1][2]
_7.jpg)
Pannonia Superior het sy oorsprong in Pannonia, 'n provinsie wat in 10 n.C. deur keiser Augustus ingerig is. Later, in 103 of 106, is hierdie provinsie deur Trajanus in twee administratiewe eenhede verdeel, Pannonia Inferior en Pannonia Superior.[3]
Die provinsie is deur uitgestrekte met vrugbare vlaktes oorheers. Syriviere van die Donau het die water vir 'n florerende landboubedryf verskaf. Landgoedere, waarvan sommige die karakter van klein nedersettings gehad het, het veral in die vrugbaarste streke ontstaan, waaronder die Weense Bekken. Die belangrikste riviere was Arrabo (tans bekend as Raab), Danuvius en Hister (tans albei bekend as Donau), Dravus (Drau of Drava), Murus (Mur) en Savus (Save). Die Balatonmeer het in die antieke tydperk as Lacus Pelso bekendgestaan, terwyl die huidige Neusiedlermeer (Neusiedler See in Burgenland) net as moerasgebied bestaan het of gedeeltelik uitgedroog was.
Geskiedenis wysig
Voor-Romeinse tydperk wysig
Mense het hulle al vroeg (omstreeks 5000 v.C.) in die gebied van Pannonië gevestig. Danksy die Donau as belangrike waterweg en die Barnsteenroete as antieke Europese handelspad, wat deur die gebied geloop het, was daar interkulturele kontakte met ander streke in Europa. Gedurende die Bronstydperk het Keltiese stamme hulle hier kom vestig. Skitiërs, wat die streek in die 7de en 6de eeu binnegedring het, het min spore gelaat. Die noorde en weste het Kelties gebly, terwyl die oorspronklike Pannoniese bevolking die oorheersende etniese groep in die suide en ooste was.
Net soos in die aangrensende provinsie Dalmatia word aangeneem dat Pannoniërs vanaf die 2de eeu v.C. in aanraking met Romeine gekom het. Nogtans het Rome eers in 35 v.C. met die verowering van dele van die Save-vallei deur Octavianus, wat met sy troepe tot Siscia (tans Sisak) beweeg het, sy stempel massief op die gebied begin afdruk. Die Keltiese bevolking van Noord-Pannonië het die Romeinse bewind gou aanvaar, terwyl Illiriese stamme suid van die Savus eers teen 9 v.C. vir goed deur Tiberius onderwerp is.
Romeinse tydperk wysig
Provinsie Pannonia wysig
Die nuwe Romeinse provinsie Pannonia is deur 'n konsulêre Legatus augusti pro praetore bestuur wat die opperbevel oor drie legioene in Poetovio (tans Ptuj-Pettau), Siscia en Carnuntum gevoer het. Die laasgenoemde het as administratiewe setel van die stadhouer gedien. Gedurende die bewind van keiser Domitianus is 'n vierde legioen in die provinsie gestasioneer. Die twee militêre kampe in die binneland is ontbind en na die grensgebiede verskuif. Naas Carnuntum is Romeinse legioene vervolgens ook in Vindobona (tans Wene), Brigetio (tans Szöny-Komaron) en Aquincum (tans Boedapest) gestasioneer.
Verdeling in twee provinsies wysig
Tydens die bewind van Trajanus is 'n smal landstrook langs die Donau in die suide en ooste as selfstandige provinsie Pannonia inferior ingerig met Sirmium as administratiewe setel. Sodoende is Pannonië in 'n westelike en 'n oostelike entiteit opgedeel. Die verstedelikings- en romaniseringsproses het stadig verloop. Die meeste stedelike nedersettings is doelgerig as kolonies (coloniae) vir veterane gestig. Germaanse stamme het die provinsie teen die middel van die 2de eeu met hul aanvalle langs die Donaugrens onder druk geplaas. Die spanninge het vanaf 167 hul hoogtepunt in die sogenaamde Markomanne-oorlog gevind. Die volgende eeu was 'n relatief rustige periode voordat die Gote met hul invalle vanaf 260 verwoesting in die provinsie gesaai het.
Administratiewe hervorming onder Diocletianus wysig
Tydens die regentskap van keiser Diocletianus is Pannonia Superior langs die loop van die Savus in twee administratiewe eenhede verdeel – Pannonia prima in die suide (met Siscia as administratiewe setel) en Savia in die noorde (met Savaria – tans Szombathely in Wes-Hongarye – as hoofstad). As bejaarde man het Diocletianus in Carnuntum nog eens die keiserlike regering hervorm en voorsiening gemaak vir 'n tetrargiese bedeling waarvolgens die Romeinse Ryk in vier gebiede verdeel is wat elkeen deur 'n tetrarg (een van vier heersers) geregeer is. Die provinsies het in hierdie periode 'n laaste bloeitydperk beleef.
Laat-Romeinse tydperk wysig
Gedurende die bewind van Konstantyn die Grote was die provinsie weer aan verval blootgestel. Vandale-setlaars is toegelaat om hulle in die gebied te vestig. Later – in die nasleep van die Slag van Adrianopel – het ook Gote en Hunne Romeinse bondgenote geword. Hierdie beleid is deur keiser Gratianus voortgesit. Gotiese en Markomanniese rooftogte het vervolgens verwoesting gesaai, terwyl talle stedelike nedersettings, waaronder Carnuntum en Vindobona, vernietig is. Uiteindelik het ook Markomanne toestemming verkry om hulle in die provinsie te vestig.
Teen die begin van die vroeë 5de eeu het die plattelandse bevolking in opstand teen die owerheid gekom. Die Romeinse administrasie het nog eens daarin geslaag om die kontrole oor die provinsie te herwin. Uiteindelik moes die Romeinse bewindhebbers voor die Hunne swig wat Pannonië binnegeval het.