Hongarye

Hongarye
*Magyarország* (Hongaars)
Vlag	Wapen
	Volkslied: Himnusz; (Hongaars vir: "Himne" of "Volkslied");
Hoofstad	Boedapest 47°26′N 19°15′O / 47.433°N 19.250°O
Grootste stad	Boedapest
Amptelike tale	Hongaars
Regering ; • President; • Eerste Minister	Unitêre parlementêre; grondwetlike republiek; Katalin Novák; Viktor Orbán
Onafhanklikheid Vorming; • Stigting; • Christelike koninkryk; • Goue Bulle; • Slag van Mohács; • Bevryding van Boeda; • Hongaarse 1848-rewolusie; • Afstigting van; Oostenryk-Hongarye; • Derde republiek; • Huidige grondwet	; ; 895; 1000; 24 April 1222; 29 Augustus 1526; 2 September 1686; 15 Maart 1848; ; 1918; 23 Oktober 1989; 1 Januarie 2012
Oppervlakte; - Totaal; ; - Water (%)	; 93 030 km2 (108ste); 35 920 myl2; 2,14 (2015)
Bevolking; - 2021-skatting; - 2011-sensus; - Digtheid	; 9 730 000 (91ste); 9 937 628; 105 / km2 (78ste); 271,9 / myl2
BBP (KKP); - Totaal; - Per capita	2022-skatting; $398,278 miljard (53ste); $40 944 (41ste)
BBP (nominaal); - Totaal; - Per capita	2022-skatting; $197,813 miljard (53ste); $20 336 (45ste)
MOI (2019)	0,854 (40ste) – baie hoog
Gini (2019)	28,0 – laag
Geldeenheid	Forint (HUF)
Tydsone; - Somertyd	MET (UTC+1); MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.hu
Skakelkode	+36

Hongarye (Hongaars: Magyarország, [ˈmɒɟɒrorsaːɡ], luister (hulp·inligting)) is 'n landingeslote land in Sentraal-Europa wat 'n groot deel van die Pannoniese Laagvlakte beslaan. Die land grens aan Oostenryk, Slowakye, Oekraïne, Roemenië, Serwië, Kroasië en Slowenië. Dit staan in eie land bekend as die Land van die Magyare of Magyarország.

Tot en met 1918 het Hongarye deel uitgemaak van Oostenryk-Hongarye, maar dit moes as gevolg van die vredesooreenkoms ná die Eerste Wêreldoorlog sowat sewentig persent van sy staatsgebied aan die destydse buurlande Joego-Slawië, Roemenië en Tsjeggo-Slowakye afstaan. 'n Minderheid van meer as 2,8 miljoen Hongare woon steeds in aangrensende lande.

Tussen 1945 en 1989 het Hongarye as Oosblokland onder Sowjet-Russiese invloed gestaan. Die Hongaarse opstand van 1956 was 'n poging om die Sowjet-juk af te werp, maar is deur Sowjet-troepe bloedig teengestaan. Ná die val van die Sowjetunie is Hongarye as onafhanklike republiek herstel en het op 12 Maart 1999 by die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (NAVO) aangesluit. Die land is sedert 1 Mei 2004 'n lidland van die Europese Unie.

Staats- en landsnaamWysig

OorsprongWysig

Die inheemse landsnaam verskil sterk van die name wat in die buiteland vir Hongarye gebruik word. Die term magyar [madjar] kom reeds in 9de en 10de eeuse Islamitiese bronne voor en is waarskynlik 'n samestelling van magy (Oegries *mańćε = "mens, man, geslag") en er(i) (eweneens "man, mens, geslag"). Hierdie naam het oorspronklik slegs na een van sewe halfnomadiese stamme verwys wat in die 9de en vroeë 10de eeu rooftogte in Europa onderneem het en tot by die Pireneë-bergreeks getrek het. Dié stamme het as Megyer (Magyar), Tarján, Jenő, Kér, Keszi, Kürt-Gyarmat en Nyék bekend gestaan. Daarnaas is die sambreelterm hétmagyar gebruik om na hulle te verwys. Teen die einde van die 10de eeu het die Magyare-stam – dit wil sê die nakomelinge van Árpád – daarin geslaag om alle Hongaarse stamme onder hul heerskappy te verenig. Vanaf hierdie tydperk is na die hele volk as Magyare verwys.

Die naam Hongarye, wat in Europese tale ingeburger geraak het, is vermoedelik uit Slawiese tale ontleen en het sy oorsprong in die Bolgaroturkse stamnaam onogur (afgelei van on = "tien" + ogur = "stam"). Die voorvaders van die Hongaarse volk het in die 5de en 6de eeu nou bande met die Onogure-ryk gehandhaaf. Die "H-" in die Latynse term hungarus is vervolgens ook in ander tale, waaronder Afrikaans, oorgeneem nadat dit valslik aan die Hunne (Hunni) gelykgestel is.

GeskiedenisWysig

Kaart wat Hongarye vertoon

Monument ter herdenking van die Pan-Europese Piekniek in September 1989. Destyds het Oostenryk en Hongarye ooreengekom om die Ystergordyngrens tussen die twee lande drie ure lank simbolies te open. Honderde Oos-Duitsers het hul kans gegryp en na die weste gevlug. Die politieke omwenteling van 1989, die val van die Berlynse Muur en die Duitse hereniging is grotendeels aan Hongarye se besluit te danke^[7]

Volgens tradisie is Hongarye gevestig deur Árpád, wat die Magyare in die vlaktes van Pannonia gelei het in die 9de eeu. Die koninkryk van Hongarye is gestig in 1000 deur Stefan die Grote.

Geleidelik het Hongarye verander in 'n groot, onafhanklike koninkryk, wat 'n gematigde Sentraal-Europese kultuur geskep het, as deel van die Europese samelewing.

Die Goue Eeu het geëindig met die Ottomaanse oorname aan die begin van die 16de eeu, toe die res van Hongarye onder Oostenrykse beheer geval het en Oostenryk uiteindelik Hongarye teen die 17de eeu geheel en al beset het.

GebiedeWysig

Hongarye is verdeel in 40 administratiewe gebiede. Van hierdie is 19 graafskappe (megyék, enkelvoud – megye) en 20 is sogenaamde landelike graafskappe (enkelvoud – megyei jogú város), en daar is een hoofstad (főváros): Boedapest. Die ander 39 is:

Administratiewe gebiede

(Hoofstede)

VerwysingsWysig

↑ (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 13 Mei 2022.
↑ (en) "STADAT – 1.1. Népesség, népmozgalom (1941–)". www.ksh.hu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Junie 2019. Besoek op 12 Junie 2019.
↑ (en) Hungarian Central Statistical Office Census Data 2011. Besoek op 26 Julie 2014.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 (en) "Hungary". Internasionale Monetêre Fonds. April 2022. Besoek op 13 Mei 2022.
↑ (en) "Human Development Report 2020" (PDF). United Nations Development Programme. 2020. Besoek op 13 Mei 2022.
↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 13 Mei 2022.
↑ (de) Bundeszentrale für politische Bildung (bpb), 27 Junie 2019: Vor 30 Jahren: Das Loch im Eisernen Vorhang. Wie Ungarn den Mauerfall einleitete. Besoek op 24 Julie 2019

BronnelysWysig

Algemeen

(en) "Hungary". Encyclopædia Britannica. Besoek op 13 Mei 2022.
(en) "Hungary". Central Intelligence Agency. Besoek op 13 Mei 2022.

Eksterne skakelsWysig

(en) Toerisme-inligting oor Hongarye op Wikivoyage
(hu) Amptelike webwerf van die Hongaarse regering

[1] (en) "Surface water and surface water change". OESO. Besoek op 13 Mei 2022.

[2] (en) "STADAT – 1.1. Népesség, népmozgalom (1941–)". www.ksh.hu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Junie 2019. Besoek op 12 Junie 2019.

[3] (en) Hungarian Central Statistical Office Census Data 2011. Besoek op 26 Julie 2014.

[imf2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 (en) "Hungary". Internasionale Monetêre Fonds. April 2022. Besoek op 13 Mei 2022.

[5] (en) "Human Development Report 2020" (PDF). United Nations Development Programme. 2020. Besoek op 13 Mei 2022.

[6] (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 13 Mei 2022.

[7] (de) Bundeszentrale für politische Bildung (bpb), 27 Junie 2019: Vor 30 Jahren: Das Loch im Eisernen Vorhang. Wie Ungarn den Mauerfall einleitete. Besoek op 24 Julie 2019

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]