Paul Roubaix

Paul Roubaix (*13 Junie 1920, Ladismith – † 4 Februarie 2005, Toronto) is die skrywersnaam van Isaac Pfaff wat een van die eerste bruin mense was wat Afrikaanse dramas en prosa geskryf en gepubliseer het. Roubaix debuteer reeds in 1944, maar sy eerste werk word eers in 1951 gepubliseer. Hy het ook in Engels geskryf en van sy werk is in Duits vertaal.

Lewe en werk

Vroeë lewe en opleiding

Isaac Moses Pfaff (wat onder die skrywersnaam Paul Roubaix skryf) is op 13 Junie 1920 op Ladismith in die Kaapprovinsie gebore. Hy het vyf broers naamlik John, Dennis, Cyril, Oscar en Neville. Hy bring sy kinderjare op verskeie plekke in die Karoo deur voordat hy in 1926 na Kaapstad verhuis.

Op vyftienjarige leeftyd begin hy as onafhanklike joernalis skryf. Later skryf hy as student by die Universiteit van Kaapstad in en behaal in 1945 ’n B.A.-graad met Afrikaans-Nederlands en Engels as hoofvakke. Hy het ’n lewendige belangstelling in die teater en begin reeds as skoolseun toneelspeel. Benewens die skryf van verskeie van sy eie dramas voer hy menige Afrikaanse en Engelse dramas op as regisseur en lid van die Trafalgar Players. Hy stel ook belang in musiek en toonset verskeie Afrikaanse gedigte. Hy was getroud met Juanita en hulle het ’n seun (Howard) en dogter (Desirée) gehad.

Loopbaan as onderwyser en lewe in Kanada

Hy gee onderwys aan onder meer die Hoërskool Trafalgar in Distrik Ses en later aan die Hoërskool Kensington, waarna hy aan die begin van die sestigerjare ’n lektorspos aanvaar aan die Battswood-onderwyskollege.

Geleenthede onder die apartheidsregering in Suid-Afrika is egter beperk en hy emigreer in 1964 saam met sy uitgebreide gesin (broers, susters en ouers) na Kanada, waar hy later burgerskap aanvaar. Hier werk hy onder meer as drama-, Engels- en geskiedenisonderwyser aan die Oakwood Collegiate Institute en die Sekondêre Skool Thornhill in die York-streek. In Kanada voltooi hy ook gevorderde studie in opvoedkunde aan die Universiteit van Toronto (waar hy ’n B.Ed.-graad behaal) en in Engelse literatuur aan die York-universiteit in dieselfde stad (waar hy ’n M.A.-graad behaal). Hy was steeds aktief in die teater en voer onder meer in 1966 sy dramas Hour of Glory met die Oakwood Masquers en Bitter Road met die Theatre Arts Students van Bickford Park Summer School op.

Sterfte

Hy is op Vrydag 4 Februarie 2005 weens ’n asma-aanval in Toronto oorlede.

Skryfwerk

Drama

Dit is veral op die gebied van die drama dat hy ’n belangrike bydrae tot die Afrikaanse letterkunde gelewer het. Hy was die eerste gepubliseerde swart Afrikaanse dramaturge. In sy eenbedrywe stel hy gereeld ’n man in ’n krisis as hoofkarakter voor, wat dan besluite moet neem wat vir hom en ander verreikende gevolge inhou.

Storm en ander eenbedrywe bevat die eenbedrywe Storm, Spaanse vlamme, Vervlakste lewe! en Al wat ons het. Storm wen in 1946 die FATSA-eenbedryfkompetisie. Die eenbedryf handel oor ’n familie wat in ’n vloed vasgekeer is en geen kontak met die buitewêreld het nie. Oom Gert het geweier om moderne boerderymetodes toe te pas en het sy seun Jafet, getroud met Maria, gedwing om die plaas op sy manier te bestuur. Hierdie metodes is mede-aandadig daaraan dat hulle onvoorbereid was vir ’n vloed. Terwyl hulle vasgekeer is, kom Jafet tot uitbarsting hieroor. Storm word deur Gerhard J. Beukes in die versamelbundel Uitgesoekte eenbedrywe opgeneem en deur P.J. Nienaber in Wolraad Woltemade en ander eenbedrywe.

Spaanse vlamme is volgens die inligting in die bundel eers in Engels geskryf en toe in Afrikaans vertaal. Dit is ’n episode uit die Spaanse burgeroorlog.  Die jong rebelleleier Ricardo word deur sy volgeling Jose gevra om deel te neem aan ’n sabotasiepoging en ’n leiersvergadering van generaal Franco op te blaas. Ricardo weier, want dit is waaghalsig en hy wag eerder op intelligensieberigte. Bowendien het hy te veel gedrink. Sy volgelinge, met die roekelose Jose aan die spits, beland dan in ’n lewensgevaarlike situasie. Ricardo word deur Jose se geliefde Jacquita gekonfronteer en hy besluit eindelik om te help. Dit is egter te laat, ook vir homself. Dit is veral Ricardo se gebrekkige leierskap en aarselende optrede wat ontbloot word.

Vervlakste lewe! is ’n klug. Lammie is in ’n benarde posisie want hy het nie werk nie en skuld almal geld, wat hy leen om op die lotery te verwed. Hy moet bontstaan om al die skuldeisers te ontduik, maar ’n telegram kan dalk goeie nuus bring.

Al wat ons het is ’n radiodrama, met die keuse tussen persoonlike geluk en naastediens as tema. Chris en Lina is lief vir mekaar, maar Chris (wie se naam Christus en Sy roeping weerspieël) is geroepe vir naastediens en voel dat ’n verhouding hom van hierdie roeping sal weerhou. Lina kan dit nie aanvaar nie.

Die bittere pad word deur Gerhard J. Beukes in die versamelbundel  Nuwe eenbedrywe opgeneem. Dit stel die rebelleleier André (met ’n groot losprys op sy kop) en die pasifis Mario teenoor mekaar. André staan ook bekend as “Arak, die vreeslike”. Mario herken vir André en besef dat as hy hom uitlewer, hy ’n groot beloning sal kry en terselfdertyd die geweld kan beëindig. Hy vermoor dus vir André, maar besef nie dat André in werklikheid sy pa is nie. Deur die loop van die drama verander hy dan van pasifis tot geweldenaar, sodat hy meer en meer soos sy pa word, wat twintig jaar tevore ook hoë ideale gehad het wat in geweld versand het.

O, uur van glorie word opgeneem in Vyf nuwe eenbedrywe. Santos, die leier van ’n groep rebelle, ontvoer vir Cherie, die dogter van die staatshoof, om haar te vermoor in weerwraak vir die behandeling van sy mense. Hy ontvang egter berig dat regeringsoldate sy kinders gedood het en sy vrou gevange geneem het. Indien hy nie die staatshoof se dogter vrylaat nie, sal sy vrou sterf. Ten spyte van sy persoonlike tragedie laat Santos egter nie sy gevangene vry nie. Santos se persoonlike konflik is die fokus van hierdie drama, met sy begeerte vir ’n uur van glorie vir sy mense wat eindelik verdring word deur die ydele voorneme om te wys dat hy nie gebreek kan word nie. Wanneer die spertyd verstryk, word albei vroue gedood en verloor beide partye. Die Engelse vertaling van hierdie drama (Hour of glory) verower in 1956 die beste drama-toekenning by die Scopus Club Dramafees. Vermoedelik is daar in 1946 en 1947 twee van sy radiodramas uitgesaai. Omdat uitsendings destyds lewendig was, bestaan daar geen bandopnames daarvan nie. ’n Geskrif van hom wat genoem word maar klaarblyklik slegs in manuskripvorm bestaan is die drama Sonder bloeisels.

Engelse dramas

Hy publiseer ook Engelse dramas. Die versamelbundel A time for compassion bevat die dramas, Though I speak, Here endeth the first lesson en The yearning of my heart, asook die Engelse vertalings van Storm, O, uur van glorie en Die bittere pad (Storm, Hour of glory en Bitter road). Though I speak is ’n eenbedryf met as tema die reaksie van swart mense op die promulgering van die rassewette na 1948. Die instelling van treinsegregasie noop Dick en sy broer Lennie (wat nooit op die toneel verskyn nie) om aan protesaksies deel te neem. Die polisie onderdruk die protes met geweld, met Dick wat wegkom en Lennie wat agterbly. Hulle blinde oom Sarel, ’n oud-soldaat wat teen geweld gekant is en naasteliefde voorstaan, en Dick se voorkeur vir geweld word teen mekaar gestel. Die drama eindig met die nuus dat Lennie noodlottig verwond is tydens die protes. Here endeth the first lesson het General Doctor Cross as hoofkarakter. Hy is leier van die regerende party van die land Cullafobia (“colour phobia”) en sy karakter is ooglopend op generaal Jan Smuts geskoei. Op die aand wanneer die resultate van ’n algemene verkiesing aandui dat sy party verslaan is, word hy deur spoke (wit en swart) uit die verlede gekonfronteer. Die lyding van sy mense van verskillende rasse en verskillende oortuigings, waarvan hy as leier nie genoegsaam kennis geneem het nie, word nou aan hom geopenbaar. Die gebeure herinner sterk aan die onmiddellike periode na die verkiesingsuitslag van 1948. Roubaix skryf ook ’n filmspel gebaseer op John Marsh se boek Skeleton Coast. Die Engelse bundel eenbedrywe Though I speak and other plays word vermeld in sy nagelate dokumentasie maar dit is vermoedelik as A time for compassion gepubliseer.

Kortverhale

Benewens dramas skryf hy ook poësie en kortverhale. Die gebeure van die Tweede Wêreldoorlog maak hom baie sterk anti-oorlogsgesind en in hierdie tyd verskyn daar talle verse en kortverhale van hom in tydskrifte wat hierdie sentimente weerspieël en ook standpunt inneem teen rassehaat. Later lewer hy talle bydraes aan tydskrifte en publikasies soos Contrast, Trek, South African Opinion, Helikon, Die Huisgenoot, Naweek en Die Burger. Sy Afrikaanse kortverhale word in Duits vertaal en gepubliseer, sonder dat dit ’n plaaslike uitgewer kon laat belangstel. Voorbeelde is die hoog aangeskrewe Bennie and me (direk vertaal uit die Afrikaanse Ek en Bennie), wat in die eerste uitgawe van Contrast in 1960 verskyn. Hierdie verhaal word in Duits vertaal en verskyn in 1961 in Glut in Afrika, terwyl Stadtkind (vertaling van Kind van die stad) in Südafrikaner erzählen verskyn. 083 414 3216

Romans en digkuns

Ander werke uit sy pen sluit in die Engelse roman Then face tomorrow (wat in 1980 in Kanada uitgegee word nadat hy reeds in die vyftigerjare onsuksesvol die boek aan Suid-Afrikaanse uitgewers voorgelê het) en etlike sangstukke waaronder toonsettings van bekende Afrikaanse gedigte asook populêre Engelse liedere. Geskrifte wat klaarblyklik slegs in manuskrip bestaan is die bundel kortverhale Omdat julle mens is en die roman Hell around the corner.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1951	Storm en ander eenbedrywe
1978	A time for compassion
1980	Then face tomorrow

Bronnelys

Boeke

• Beukes, Gerhard J. (red.) Nuwe eenbedrywe. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste druk 1952
• Beukes, Gerhard J. (red.) Uitgesoekte eenbedrywe. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Vyfde druk 1954
• Beukes, Gerhard J. (red.) Vyf nuwe eenbedrywe. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Tweede druk 1961
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Nienaber, P.J.; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Roubaix, Paul. Storm en ander eenbedrywe. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg 1951
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Willemse, Hein. Aan die ander kant. Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2007

Tydskrifte en koerante

• Toerien, Barend J. Twee vergete Afrikaanse skrywers. Vrye Weekblad. Somer/Herfs 1990
• Van Bart, Martiens. Isaac Pfaff 1920–2005. Die Burger, 26 Maart 2005

Internet

• Van Bart, Martiens Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2005/03/26/BY/13/01.html^{[dooie skakel]}

Ongepubliseerde dokumente

• Krige, Uys. Getuigskrif. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein
• Roubaix, Paul. Lewenskets. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein