Richard Thornton

Richard Thornton (5 April 1838, Bradford, Yorkshire, Verenigde Koninkryk – 21 April 1863, Mosambiek) was ’n Britse geoloog en ontdekkingsreisiger in Suid-Afrika en Portugees-Oos-Afrika wat bekend geword het vanweë die ekspedisies van dr. David Livingstone en baron Klaus van der Decken in Oos-Afrika waaraan hy deelgeneem het.

Herkoms en opleiding

Thornton op 19 voor sy vertrek op die ekspedisie van dr. Livingstone.

Thornton is in Cottingley in Yorkshire as die elfde van sy ouers se twaalf kinders gebore en het kleintyd reeds in geologie belanggestel. Nadat hy op laerskool in Bradford was, het hy vanaf Oktober 1855 twee jaar lank geologie aan die Royal School of Mines in Londen studeer. Aan die einde van sy studie het die regering die De la Beche-medalje vir sy resultate op geologiese gebied toegeken.

Eerste ekspedisie

Nadat hy die skool van mynwese verlaat het, was Thornton oorgehaal om op 'n ekspedisie na Australië te vertrek. Sir Roderick Murchison, direkteur van die skool en ’n goeie vriend van dr. Livingstone, het hom egter genader en opdrag gegee om Livingstone op sy beroemde Zambezi-ontdekkingsreis as lid van die ekspedisie te vergesel. Voordat hy die reis aangedurf het, het hy opdragte aangaande sy pligte ontvang van Murchison, die botanis J.D. Hooker van Kew Gardens en die paleontoloog Richard Owen van die afdeling natuurgeskiedenis van die Britse Museum. Thornton het Murchison se opdrag aanvaar en in Maart 1858 het die lede van die ekspedisie aan boord van die stoomskip Pearl uit Liverpool na die monding van die Zambezirivier vertrek.

In September 1858 het hy verslag aan Livingstone gedoen oor die steenkool wat by Tete aan die Zambezirivier in die weste van Mosambiek gevind is. Sy verslag is in 1859 in die Quarterly Journal of the Geological Society of London gepubliseer.

Nadat hulle 14 maane lank deur die binneland van Afrika getrek het, is Thornton op 27 Junie 1859 deur David Livingstone ontslaan weens arrogansie en ongehoorsaamheid. Hierdie beskuldigings is deur Livingstone se broer Charles ingebring, maar volgens oorlewering het Livingstone dit nie ondersoek nie. Omdat Thornton vasbeslote was om sy geologiese ondersoeke in Afrika voort te sit, het hy met die hulp van Portugese handelaars op sy eie voortgegaan en met die Zambezi langs die Mosambiekse distrik Zombo bereik.

Verkenningstog na Kilimandjaro

Iewers tussen die Njassameer en Mombasa het Thornton in 1861 kennis gemaak met die Duitse ontdekkingsreisiger baron Klaus von der Decken, wat die jong Britse geoloog oorreed het om hom op sy ekspedisie na die berg Kilimandjaro te vergesel. Die Duitse sendeling Johann Rebmann het die berg in 1848 beskryf en sy verslag van sneeu op die kruine het tot heelwat debatvoering onder Britse akademici gelei. Von der Decken wou die berg self uitklim om Rebmann se verslag te toets.

Die twee het op 29 Junie 1861 met 'n karavaan uit Mombassa vertrek. Toe hulle die berg sowat 'n maand later bereik, was Thornton moontlik die eerste Engelsman wat dit aanskou het. Die klimtog is deur swaar reënneerslae bemoeilik en hulle kon nie daarin slaag om hoër as 2 000 m te klim nie, kort nadat hul draers hulle in die steek gelaat het. Tog was hulle verkenningstog ’n sukses omdat hulle inderdaad sneeu en ys op die bergspits gesien het. Thornton se aantekeneninge oor hierdie verkenningstog, waarin hy die berg se hoogte op tussen 6 039 en 6 296 m (hoër as die werklike 5 895 m) skat, is in “Expedition to Kilimanjaro in company with the Baron von der Decken” (Proceedings of the Royal Geographical Society, 1862) gepubliseer asook in “Notes on a journey to Kilimanjaro in 1861” (Journal of the Royal Geographical Society, 1865). Daarin beskryf hy ook die plaaslike kultuur en samelewing, plantegroei, geologie en geografie.

In Natal en Mosambiek

Op besoek aan Natal, blykbaar kort nadat hy vanaf die ontdekkingsreis na Kilimandjaro teruggekeer het, het hy op artefakte van klip op strandterrasse by Inanda noord van Durban en in Mosambiek by die mond van die Zambezirivier afgekom. C.L. Griesbach maak hiervan melding in ’n referaat van 1871 oor die geologie van die Tuinkolonie wat die eerste beskrywing van prehistoriese werktuie van die gebied bevat het.

Laaste ekspedisie en dood

Nadat hy Kilimandjaro bestyg het, keer Thornton terug na die Zambezi, waar hy sy ou ekspedisielede aantref. Livingstone het hom gevra om hom weer te vergesel, waartoe Thornton in Januarie 1863 ingestem het, op voorwaarde dat hy onafhanklik kon bly. Lede van hierdie ekspedisie is verswak deur droogte, en die voedselvoorrade het opgeraak. Thornton het sowat 240 km landin getrek en daarin geslaag om 60 bokke en 40 skape by ’n Portugees te koop. Met sy terugkeer na die geselskap het hy self erg verswak geraak. Op 21 April 1863 sterf Thornton aan boord van die Pioneer, wat op daardie tydstip op die Shirerivier in Malawi gevaar het, aan die gevolge van disenetrie. Hy is die volgende dag onder ’n kremetartboom begrawe.

In die jaar voor sy dood het hy “On the geology of Zanzibar” vir die Quarterly Journal of the Geological Society of London (1862) geskryf. Dokumente in verband met die ekspedisie, waaronder talle kaarte en sketse, word in die Brenthurst-biblioteek in Johannesburg bewaar. Hy was nog van plan om stroomop met die Zambezirivier te reis en die Njassameer te verkeer. Hy het aan sir R.I. Murchison oor sy planne geskryf. Oom in 1862 het sy “Notes on the Zambezi and the Shiré” in die Journal of the Royal Geographical Society verskyn. Hierdie skripsie het ’n verslae bevat van die knellende droogte van 1862–1863 en van die magtige orkaan wat Tete op 16 November 1862 getref het.

Bronne

Hall, A.L. 1922. A bibliography of South African geology to the end of 1920. Pretoria: Geological Survey, Memoir No.18.
Mendelssohn, S. 1910. South African bibliography. Londen.
Venter, R.J. 1949. Bibliography of regional meteorological literature. Vol. 1. Southern Africa, 1486–1948. Pretoria: Weather Bureau.
Plug, C. 2020. S2A3 Biographical Database of Southern African Science. Besoek op 13 Februarie 2021.