Wikipedia

Romeinse dodekaëder

'n Romeinse dodekaëder of Gallo-Romeinse dodekaëder [2][3] is 'n klein hol voorwerp van koperallooi wat in 'n normale dodekaëder vorm gegiet is: twaalf plat vyfhoekige vlakke, elk met 'n sirkelvormige gaatjie met verskillende deursnee in die middel, die gate wat verbind is met die hol middelpunt.[2] Romeinse dodekaëders dateer uit die 2de tot 4de eeu nC.[2]

Romeinse brons dodekaëder gevind in Tongeren, Gallo-Romeinse museum, Tongeren
Dodekahedron, 1ste tot 4de eeu, brons, Hunt Museum, Limerick, Ierland [1]

Geskiedenis

wysig

Die eerste dodekaëder is in 1739 gevind. Sedertdien is minstens 116 soortgelyke voorwerpe gevind[2] van Wallis tot Hongarye en Spanje en oos van Italië, waarvan die meeste in Duitsland en Frankryk gevind is. Hulle wissel van 4 tot 11 sentimeter groot. 'n Romeinse ikosaëder het ook aan die lig gekom nadat dit lankal as 'n dodekaëder geklassifiseer is. Hierdie ikosaëder is naby Arloff in Duitsland opgegrawe en word tans in die Rheinisches Landesmuseum in Bonn uitgestal. [4]

Gebruik

wysig

Daar is geen sprake van dodekaëders in die destydse verslae of tekeninge van daardie tyd nie. Voorgestelde gebruike sluit in as kerskandelaarhouer (was is in twee voorbeelde gevind); dobbelsteen; meetinstrumente vir die beraming van afstande tot (of groottes) van verafgeleë voorwerpe;[5] toestelle vir die bepaling van die optimale saaidatum vir wintergraan; [6] meters om waterpype te kalibreer, legionêre standaardbasisse, 'n muntmeetapparaat vir valsgeld opsporing. Gebruik as meetinstrument van watter aard ook al, lyk onwaarskynlik, aangesien die dodekaëders nie gestandaardiseer is nie en in verskillende groottes en rangskikkings van hul openinge voorkom. Daar is ook voorgestel dat dit godsdienstige artefakte of selfs waarsêerapparate was. Laasgenoemde bespiegeling is gebaseer op die feit dat die meeste voorbeelde in Gallo-Romeinse terreine gevind is.[7][8] Verskeie dodekaëders is in muntopslagplekke gevind, wat bewys lewer dat hul eienaars hulle as waardevolle voorwerpe beskou.[9]

Kleiner dodekaëders met dieselfde kenmerke (gate en knoppies) en van goud gemaak, is in Suidoos-Asië langs die maritieme syroete gevind. Dit is vir dekoratiewe doeleindes gebruik en die vroegste artikels blyk uit die Romeinse era te wees.[10][11] Voorbeelde hiervan is die wat in Óc Eo deur Louis Malleret ontdek is, wat tot die gevolgtrekking gekom het dat die voorwerpe die Mediterreense invloed op Funan handel verteenwoordig.[12] Soortgelyke dekoratiewe goue dodekaëders is gevind in die Pyu-stadstate en Khao Sam Kaeo.[10]

Galery

wysig
  •  
    Romeinse dodekaëder (Schwarzenacker Romeinse Museum)
  •  
    Romeinse dodekaëder gevind in Duitsland te sien in Saalburg Romeinse fort naby Bad Homburg
  •  
    Twee dodekaëders en 'n ikosaëder te sien in die Rheinisches Landesmuseum (Bonn, Duitsland)

Verwysings

wysig
  1. ↑ Hunt Museum (2002). The Hunt Museum : essential guide. Scala Publishers in association with the Hunt Museum. ISBN 1-85759-287-5. OCLC 50433650.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Guggenberger, Michael (3 Oktober 2013). "The Gallo-Roman Dodecahedron". The Mathematical Intelligencer. Springer Science and Business Media LLC. 35 (4): 56–60. doi:10.1007/s00283-013-9403-7. ISSN 0343-6993.
  3. ↑ Hill, Christopher (1994). "Gallo-Roman Dodecahedra: A Progress Report". The Antiquaries Journal. Cambridge University Press (CUP). 74: 289–292. doi:10.1017/s0003581500024458. ISSN 0003-5815.
  4. ↑ Benno Artmann (2012), Euclid – The Creation of Mathematics, bl. 307–308
  5. ↑ Sparavigna A., (2012) Roman Dodecahedron as dioptron: Analysis of freely available data
  6. ↑ Wagemans G.M.C., The Roman Pentagon Dodecahedron, An Astronomic Measuring Instrument for Determining the optimal sowing date for winter grain [1]; hierdie webblad het ook 'n kaart van die verspreiding van die dodekaëders
  7. ↑ Henig, Martin (1984), Religion in Roman Britain, Routledge, p. 128, ISBN 0-7134-6047-4 
  8. ↑ Kilford, L.J.P. (Desember 2004), "A Mathematical Tourist in Germany", Mathematics Today 40 (6): 204 
  9. ↑ Bernhard A. Greiner: Römische Dodekaeder. Untersuchungen zur Typologie, Herstellung, Verbreitung und Funktion. In: Carnuntum Jahrbuch 1995 (1996) 9–44
  10. ↑ 10,0 10,1 Bennett, Anna T. N. (31 Desember 2009). "Gold in early Southeast Asia". ArchéoSciences. OpenEdition (33): 99–107. doi:10.4000/archeosciences.2072. ISSN 1960-1360.
  11. ↑ Xiong, Zhaoming (2014). "The Hepu Han tombs and the maritime Silk Road of the Han Dynasty". Antiquity. Cambridge University Press (CUP). 88 (342): 1229–1243. doi:10.1017/s0003598x0011542x. ISSN 0003-598X.
  12. ↑ Malleret, Louis (1961). "Les dodecaedres d'or du site d'Oc-eo" [The gold dodecohedrons from the Oc-eo site]. Artibus Asiae (in Frans). JSTOR. 24 (3/4): 343. doi:10.2307/3249235. ISSN 0004-3648. JSTOR 3249235.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Romeinse_dodekaëder&oldid=2402490"