Slag van Colenso

Datum	15 Desember, 1899
Ligging	Colenso
Resultaat	Boere-oorwinning

Slag van Colenso
	Deel van Tweede Vryheidsoorlog
	; Boerekommando's in aksie by Colenso
Datum	15 Desember, 1899
Ligging	Colenso
Resultaat	Boere-oorwinning
Strydende partye
Zuid-Afrikaansche Republiek; Oranje-Vrystaat	Verenigde Koninkryk
Bevelvoerders
Louis Botha	Redvers Buller
Sterkte
4 500	21 000
Ongevalle
6 dood; 21 gewond	143 dood; 755 gewond; 240 krygsgevangenes

Die Slag van Colenso het tydens die Tweede Vryheidsoorlog tussen die Britse magte en die Boeremagte van die ZAR en die Vrystaatse Republiek op die 15de Desember 1899 plaasgevind.

Ontoereikende voorbereiding en verkenning en 'n gebrek aan begeesterde leierskap het gelei tot hoë ongevalle en 'n vernederende nederlaag deur die Britse magte.

Agtergrond

Kort voor die uitbreek van die oorlog is Generaal Sir Redvers Buller aangestel as opperbevelvoerder van al die Britse magte in Suid-Afrika. Met sy aankoms was verskeie Britse garnisoene reeds beleër met baie beperkte kommunikasie tussen hulle. Nadat hy afdelings onder bevel van Lord Methuen en Gatacre na respektiewelik die westelike en sentrale front gestuur het, het hy self bevel van die grootste afdeling oorgeneem en onderneem om hulle te lei om die beleërde dorp, Ladysmith in die hedendaagse KwaZulu-Natal te ontset.

Die Boeremagte het op die front verskeie stroop- en verkenningstogte na die suidelike deel van die Natalse kolonie gemaak maar het telkens wanneer hulle van aangesig tot aangesig met die Britse Leër kennis gemaak het, teruggetrek. Hulle het uiteindelik tot die aan die noordekant van die Tugelarivier teruggetrek waar hulle hulself ingegrawe het met die doel om die pad en spoorlyn na Ladysmith te blokkeer.

Britse strategie

Kaart van die slagveld wat die posisies van die Boerekommandos en die Britse troepe aandui.

Buller was nie in staat om flankaanvalle te loods nie as gevolg van 'n gebrek aan waens en trekdiere en het daarom besluit op 'n direkte frontaanval naby die spoorlyn, wat ook sy kommunikasielyn was.

Buller was van plan om sy 5^de Brigade, 'n Ierse eenheid onder bevel van Majoor-generaal Hart te stuur om 'n drif twee myl opstroom van die dorpie Colenso oor te steek.

'n Ander brigade onder bevel van Majoor-generaal Hildyard sou die dorp self oorneem (waar daar 'n pad en spoorbrug bestaan het). Aan hulle regterlinie sou 'n brigade van die Colonial Light Horse en berede infanterie 'n klein heuwel bekend as Hlangwane kop probeer oorneem wat ten suide van die Tugela geleë was en deur Boeremagte beset ten einde die bedreiging tot hulle linkerflank af te weer. 'n Verder twee infanterie brigades sou as reserwe dien.

Die Boere strategie

Generaal Louis Botha het die spoorbrug opgeblaas maar doelbewus die padbrug ongeskonde gelaat in die hoop dat hulle die Engelse in 'n lokval kon lei en dan die brug agter hulle met artillerievuur beskadig of vernietig om te verhoed dat hulle ontsnap.

Die veldslag

Slagveld van Colenso, 15 Desember 1899
1 Generaal Louis Botha se Kommando
2 Boksburgkommando
3 Colenso
4 Krugersdorpkommando
5 Wakkerstromkommando
6 Ermelokommando
7 Swaziland Polisie
8 Ermelokommando
9 Britse Kamp, Chievely
10 Tugelarivier

Vroeg op die oggend van 15 Desember 1899 het Hart sy troepe vir 'n halfuur lank 'n paradegrond dril laat doen en hulle toe in geslote kolonne na die drif in die rivier gelei. Sy plaaslik gewerfde gids wat glad nie Engels kon praat nie het die brigade na die verkeerde drif aan die punt van 'n kronkel in die rivier gelei. Botha het sy manne beveel om nie te vuur voordat die Britte die rivier probeer oorsteek nie, maar Hart se brigade wat in die kronkel vasgekeer was, was eenvoudig 'n te aanloklike teiken. Die Boere het begin vuur en Hart se brigade het meer as 500 ongevalle gelei voordat hulle kon onttrek.

Onderwyl het Hildyard aanbeweeg na Colenso met twee batterye veldkanonne onder bevel van kolonel Long aan sy voorhoede waar hulle die kanonne ontplooi het binne trefafstand van die naaste Boerelinies. Weereens was dit ook 'n te aanloklike teiken en het die Boere begin vuur. Die Britse kanonniers het die Boere aanvanklik die stryd aangesê, maar is uiteindelik gedwing om dekking te soek in 'n donga ('n droë rivierbedding) agter die kanonne. Buller wat verneem het dat sy Light Horse Brigade vasgepen is aan die voet van Hlangwane en dus nie in staat was om die opmars voort te sit nie, het op die punt besluit om die aftog te blaas, selfs al het Hildyard daarin geslaag om Colenso in te val.

Buller wat self lig gewond is het 'n beroep op vrywilligers gedoen om te help om Long se kanonne te herwin. Twee spanne het daarin geslaag om twee van die kanonne terug te sleep maar 'n ander poging het misluk toe die vrywilligers deur die Boere se geweervuur neergevel is. Een van hulle was luitenant Freddy Roberts, die enigste seun van veldmaarskalk Lord Roberts.

Die Britte het gedurende die middag na hul kamp teruggetrek en tien kanonne en vele gewonde kanonniers asook sommige van Hildyard se troepe agtergelaat.

Nadraai

Al is Buller as opperbevelvoerder deur Lord Roberts vervang het Buller steeds in bevel gebly in Natal ten spyte van Freddy Roberts se dood.

In die loop van die volgende maand het Buller voortgegaan met sy oorspronklike aanvalsplan op die Boereflank. Dit het egter gelei tot 'n verdere neerlaag tydens die Slag van Spioenkop. Hy het uiteindelik na Colenso teruggekeer en met moeite sy pad oor die Tugela oopgeveg deur die boere se flank verby te steek en Hlangwane oor te neem. Dit het egter 'n verdere tien dae se gevegte geverg maar Botha se magte moes uiteindelik die aftog blaas. Ladysmith is daarna op die 28^ste Februarie 1900 ontset.

Vier Britse soldate is by die Slag van Colenso met die Victoriakruis vereer (Die Boererepublieke het geen sulke toekennings tydens die Vryheidsoorlog gemaak nie). Die vier was almal deel van die groep wat onder intense geweervuur van die Boere daarin geslaag het om twee van die Britse kanonne te red. Hulle was kapt. Walter Congreve, kapt. Harry Scofield, korp. George Nurse en lt. Frederick Roberts wat tydens die slag noodlottig gewond is en die eerste Britse soldaat geword het om die Victoriakruis nadoods te ontvang.

Vier van die bakens wat die posisie van Long se kanonne tydens die veldslag aandui met Hlangwanekop in die agtergrond

Sien ook

Skermutselinge van die Tweede Vryheidsoorlog

Eksterne skakels

Bronne

Goodbye Dolly Grey: Story of the Boer War, by Rayne Kruger, New English Library Ltd. 1964, ISBN 0712662855
The Boer War, by Thomas Pakenham, Cardinal, 1979, ISBN 0747409765
Colenso 1899: The Boer War in Natal, by Ian Knight, Osprey Campaign #38, Osprey Publishing, 1995, ISBN 1855324660