Gqeberha: Verskil tussen weergawes
Geskrapte inhoud Bygevoegde inhoud
Morne (besprekings | bydraes) |
Bygewerk en uitleg verbeter |
||
Lyn 1:
{{Inligtingskas Suid-Afrikaanse dorp
| naam = Port Elizabeth
| ander_naam = ▼
| inheemse_naam = iBhayi {{xh}}<br />Bhayi {{zu}}
▲| ander_naam =
| bynaam = PE, Die Baai▼
| slagspreuk = Die ''vriendelike stad''▼
| nedersetting_tipe = [[Stad]]
| beeld_stadsilhoeët = Nelson Mandela Stadium in Port Elizabeth.jpg
| beeld_alt =
| beeldbyskrif = 'n Lugfoto van Port Elizabeth met die [[Nelson | beeld_vlag =
| beeld_seël =
| beeld_skild =
▲| bynaam = PE, Die Baai
▲| slagspreuk = Die ''vriendelike stad''
| beeld_kaart =
| duimdrukkeretiketposisie= regs▼
| kaart_onderskrif =
| latd = 33 |latm = 57 |lats = 29
| longd = 25 |longm = 36 |longs = 0
▲| duimdrukkeretiketposisie= regs
| provinsie = Oos-Kaap
| distrik =
| munisipaliteit = Nelson Mandelabaai
| hoofplek =
| stigtingsdatum = [[1814]]<ref>{{en}} {{cite web|title=Chronological order of town establishment in South Africa based on Floyd (1960:20-26)|url=http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-07212011-123414/unrestricted/05back.pdf|pages=xlv-lii}}</ref>
| regeringvoetnotas =
| regeringstipe = Metropolitaanse Munisipaliteit
| leier_party = [[Demokratiese Alliansie|DA]]
| leiertitel = [[Burgemeester]]
| leiernaam = [[Athol Trollip]]
| leiertitel1 =
| leiernaam1 =
| leiertitel2 =
| leiernaam2 =
| oppervlakvoetnotas =
| oppervlak_totaal_km2 = 251,03
| oppervlak_metro_km2 = 1959
| hoogte_m =
|
|
| bevolkingvoetnotas =
| bevolking_skat =
| bev_skat_op =
| bevolking_totaal = 312392
| bevolking_soos_op = 2011
| bevolking_metro = 1152915
| bevolkingsdigtheid_metro_km2 = 590
| bevolking_metro_voetnotas =
| bevolking_demonym =
| bevolkingnota =
| demografie1_voetnotas =
| persent_swart =
| persent_kleurling =
| persent_asiër =
| persent_wit =
| persent_ander = 1
| demografie2_voetnotas =
| demografie2_titel1 = [[Afrikaans]]
| demografie2_info1 =
| demografie2_titel2 = [[
| demografie2_info2 =
| demografie2_titel3 = [[
| demografie2_info3 =
| demografie2_titel4 = Ander
| demografie2_info4 = 4,3%
| demografie2_titel5 =
| demografie2_info5 =
| poskode = 6001
| poskode2 = 6000
Reël 49 ⟶ 71:
}}
'''Port Elizabeth''' ([[Xhosa]]: ''iBhayi''; [[Zoeloe]]: ''Bhayi''), wat in die volksmond in [[Afrikaans]] dikwels "Die Baai" of net "PE" genoem word, is 'n hawestad geleë aan [[Algoabaai]], in die [[Oos-Kaap]]provinsie, [[Suid-Afrika]], 763 km oos van [[Kaapstad]]. Met 'n bevolking van 312 390 (2011) is Port Elizabeth die grootste stedelike nedersetting in die Oos-Kaapprovinsie. Met die [[Nelson Mandela
[[Lêer:City Hall Port Elizabeth-003.jpg|duimnael|links|Stadsaal en Markplein]]
Port Elizabeth, wat van 'n klein militêre buitepos tot die vyfde grootste stad in Suid-Afrika gegroei het, strek oor sestien kilometer langs die kus van die [[Indiese Oseaan]]. Die warm subtropiese klimaat, 'n polsende naglewe en lang wit strande soos King's Beach, Humewood, Hobie en Pollock, waarvan sommige in die binnestad lê, maak van die stad 'n gewilde toeristebestemming. Humewoodstrand is as 'n [[blouvlagstrand]] gesertifiseer.
In 2001 het Port Elizabeth saam met [[Uitenhage]], [[Despatch]] en ander gebiede in die omgewing deel geword van die [[Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit]] met 'n geskatte bevolking van 1 152
== Geskiedenis ==
=== Vroeë geskiedenis ===
[[Lêer:AMH-5603-NA Map of Algoa Bay.jpg|duimnael|links|Nederlandse kaart van die Algoabaai, ca. 1680]]
Die eerste bewoners van die streek rondom Algoabaai was voorsate van die San wat sowat 100 000 jaar gelede hier gejag en veldkosse versamel het. Omstreeks 2 000 jaar gelede het swart akkerbouers, wat as voorsate van die [[Xhosas|Xhosavolk]] beskou word, vanuit die noorde na die gebied gemigreer en die inheemse bevolking uiteindelik verdryf of geassimileer.
Die eerste [[Europa|Europeërs]], wat die gebied verken het, was [[Portugal|Portugese]] seevaarders. [[Bartolomeus Dias]] het in 1488 op [[St. Croix-eilandgroep|St. Croix-eiland]] in Algoabaai geland en 'n kruis opgerig, terwyl [[Vasco da Gama]] in 1497 die nabygeleë [[Voëleiland, Algoabaai|Voëleiland]] ontdek het. Die streek sou vervolgens eeue lank as 'n "landingsplek met varswater" op seekaarte verskyn.
Een van die Portugese hoofdoelwitte in die Indiese Oseaan was die oorname van die winsgewende seehandel tussen die kusgebiede van [[Oos-Afrika]] en [[Indië]] wat oorspronklik deur [[Arabiere|Arabiese]] en Afro-Arabiese handelaars oorheers is. Met die oorname van dié handel het die Portugese handelsbande met hul Indiese kolonie [[Goa]] aangeknoop. Die Portugese naam ''Algoa'' beteken "[op pad] na Goa", net soos die naam van die seehawe, wat verder noord in die huidige [[Mosambiek]] geleë was, ''Delagoa'', as "vanaf Goa" vertaal kan word.
Winde was 'n belangrike weersfaktor vir seevaarders, en so het die Portugese gereeld op die seisoen met gunstige winde gewag voordat hulle vanaf Algoabaai ooswaarts geseil het, terwyl Portugese skepe uit Goa juis in dié seisoen Delagoa aangedoen het wanneer winde gunstig genoeg vir hul terugvaart was.
=== Seehawe van die Oos-Kaap ===
[[Lêer:Port Elizabeth Pearson Conservatory reflected.JPG|duimnael|links|Die Victoriaanse Pearson-kweekhuis is oorspronklik in Paisley, Skotland gebou en in seksies uitmekaar gehaal vir seevervoer na Port Elizabeth]]▼
[[Lêer:
▲[[Lêer:Port Elizabeth Pearson Conservatory reflected.JPG|duimnael|Die Victoriaanse Pearson-kweekhuis is oorspronklik in Paisley, Skotland gebou en in seksies uitmekaar gehaal vir seevervoer na Port Elizabeth]]
[[Lêer:Main Street, Port Elizabeth - ca. 1910(1).jpg|duimnael|'n Elektriese trem in Hoofstraat, omstreeks 1910]]
[[Lêer:Donkin Terrace, Donkin Street, Port Elizabeth, South Africa.jpg|duimnael|Historiese terrashuise in Donkinstraat]]▼
[[Lêer:Old Post Office Port Elizabeth-002.jpg|duimnael|Die Ou Poskantoor in Courtstraat]]
Gedurende die eerste Britse besetting van die [[Kaapkolonie]] tydens die [[Napoleontiese Oorloë]] is 'n steenfort in die gebied gebou wat ter ere van prins Frederick, hertog van York en Albany, [[Fort Frederick]] genoem is. Die fort is opgerig om die kusstreek teen 'n moontlike landing van [[Frankryk|Franse]] troepe te verdedig en het dus 'n goeie uitsig oor die plek gebied wat later as Port Elizabeth bekend sou staan. Die fort is later tot monument verklaar.
In 1804 is die nabygeleë nedersetting Uitenhage langs die Swartkopsrivier gestig. Die dorp was nie ver van die riviermonding in Algoabaai af geleë nie en het destyds deel uitgemaak van die [[Graaff-Reinet]]-distrik. In 2001 is Uitenhage saam met Port Elizabeth en Despatch by die nuwe Nelson Mandelabaai Munisipaliteit ingesluit.
Die plaas Strandfontein, waaruit later die voorstad [[Somerstrand]] sou ontwikkel, was tussen 1814 en 1821 in besit van die latere [[Voortrekkers|Voortrekkerleier]] [[Piet Retief]] wat in 1837 tydens onderhandelinge oor grond saam met 500 mans, vroue en kinders deur die
In 1820 het sowat 4 000 [[1820-Setlaars|Britse setlaars]] hulle met steun van die regering van die Kaapkolonie in die gebied gevestig, [[Duitsers|Duitse]] immigrante het sowat drie dekades later gevolg. Die volksplanting was daarop gemik om die grensgebied tussen die kolonie en die stamland van die Xhosa te stabiliseer. Port Elizabeth is in hierdie tydperk deur Sir [[Rufane Donkin|Rufane Shaw Donkin]], die waanemende goewerneur van die Kaapkolonie, as 'n seehawe gestig en na sy vrou Elizabeth genoem wat in 1818 in
Van die begin af is Port Elizabeth as 'n "blanke" stad ontwikkel. So is die munisipaliteit reeds in 1847 deur die Kaapse koloniale regering aangemoedig om sogenaamde ''native locations'' (lokasies) in 'n bepaalde afstand van die middestad te vestig waar inheemse swartes gehuisves en tegelykertyd maklik beheer kon word. Na die eerste sodanige lokasie is as ''Native Stranger Location'' verwys – 'n benaming waarmee die koloniale regering net soos die munisipaliteit dit duidelik gestel het dat swartes slegs tydelik deel sou uitmaak van die stedelike bevolking.<ref>{{en}} Vuyisile Msila: ''A Place to Live. Red Location and its history from 1903 to 2013''. Stellenbosch: AFRICAN SUN MeDIA 2014, bl. 29</ref>
Die Apostoliese Vikariaat van die [[Kaap die Goeie Hoop]] is in 1847 hier gestig, en in 1861 het Port Elizabeth die status van selfregerende munisipaliteit gekry. Die nedersetting het vinnig gegroei en 'n kosmopolitiese bevolking van Europeërs, [[Kaapse Maleiers]] en ander immigrante gehuisves. Die bou van 'n spoorwegverbinding na Kimberley in 1873 het Port Elizabeth se groei verder aangewakker. Die Kaapse Regeringsspoorweë is in 1872 deur premier [[John Molteno]] gestig, en danksy die massiewe uitbreiding van die provinsiale spoorwegnetwerk in die volgende jare het Port Elizabeth se belangrikheid as seehawe vir die Kaapse binneland en handelsentrum verder toegeneem.
Teen die middel van die 19de eeu was Port Elizabeth se ekonomie op primêre nywerhede en die handelsbedryf gebaseer. So het hier onder meer wolwasserye en looierye ontstaan, terwyl in plaaslike fabrieke 'n verskeidenheid verbruiksgoedere soos
Tydens die [[Tweede Vryheidsoorlog]] was Port Elizabeth se hawe 'n belangrike vervoerpunt vir soldate, perde en materiale wat met treine na die frontlinie vervoer is. Terwyl die stad nie regstreeks deur die oorlogshandelinge geraak is nie, het baie oorlugsvlugtelinge na Port Elizabeth gestroom, waaronder [[Afrikaners|Afrikanervroue]] en -kinders wat deur die Britse owerheid in 'n [[konsentrasiekamp]] geïnterneer is. Ná die oorlog is die [[Perdstandbeeld]] ter ere van die duisende perde en muile opgerig wat tydens die konflik gesterf het.
Tot in die 20ste eeu het Port Elizabeth 'n sterk Britse karakter gehad. So het die 4 900 Afrikaanssprekendes in die magistraatsdistrik Port Elizabeth in 1918 'n getalsminderheid teenoor tagtig persent Engelssprekende blankes gevorm. Die plaaslike bevolking was derhalwe merendeels lojaal aan die [[Britse Ryk]].<ref>{{en}} Bureau for Scientific Publications at the Foundation for Education, Science and Technology: ''Cultural History'', jaargang 1, uitgawe 11, bl. 61</ref>
Port Elizabeth was al vroeg 'n sentrum van swart politieke bewegings en vakbonde. Die ''Industrial and Commercial Workers' Union of South Africa (I.C.U.)'', wat in 1919 deur Clements Kadalie, 'n boorling van [[Njassaland]], met slegs 24 lede gestig is en waarvan in Februarie 1920 'n Port Elizabethse afdeling ontstaan het, het nog in dieselfde jaar 'n suksesvolle staking van ongeskoolde werkers georganiseer oor 'n loonverhoging van 6d per dag.<ref>{{en}} C.L.R. James: ''A History of Pan-African Revolt. Inleiding deur Robin D.G. Kelley''. Oakland: PM Press 2012, bl. 82</ref>
=== Port Elizabeth in die apartheidjare ===
▲[[Lêer:
In die tyd van die [[Nasionale Party]]-bewind is ook Port Elizabeth deur die
[[Steve Biko]], 'n plaaslike swart anti-apartheidaktivis, is deur veiligheidsmagte in Port Elizabeth ondervra en gemartel voordat hy na [[Pretoria]] geneem is waar hy oorlede is. Ander bekende slagoffers van dié tydperk sluit die sogenaamde Cradock-vier (Matthew Goniwe, Fort Calata, Sparrow Mkonto en Sicelo Mhlauli) wat in 1985 naby die stad vermoor is, en George Botha, 'n hoërskool-onderwyser, in.
In laat 1984 het politieke spanninge in die gebied hand oor hand toegeneem nadat die motorbedryf in 'n resessie gedompel en die omliggende
=== Port Elizabeth in die nuwe Suid-Afrika ===
[[Lêer:
Sedert die [[Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994|eerste demokratiese verkiesings in 1994]] is Port Elizabeth deur dieselfde moeilike vraagstukke in die gesig gestaar soos die res van die land. Die gebrek aan buitelandse en regeringsbeleggings, die impak van die [[MIV/vigs in Suid-Afrika|MIV/
In 2001 is die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit gevorm wat Port Elizabeth, die nabygeleë nedersettings Uitenhage en Despatch asook landelike gebiede in die omgewing in een administratiewe eenheid met 'n bevolking van meer as 1,3 miljoen verenig het. Die naam is ter ere van Suid-Afrika se eerste swart president, [[Nelson Mandela]], gekies.
Port Elizabeth se hawe, middestad en waterfront is ter geleentheid van die [[FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010]] herontwikkel. Vandag is Port Elizabeth die sentrum van die Suid-Afrikaanse motornywerheid en tegelykertyd 'n gewilde vakansiebestemming.
== Ekonomie ==
[[Lêer:Port Elizabeth 1991.jpg|duimnael|links|Port Elizabeth se stadsentrum in 1991]]▼
[[Lêer:Pt.Elizab.Townhall.jpg|duimnael|Die Stadsaal van 1858 het op Markplein ontstaan]]
Port Elizabeth is die belangrikste nedersetting in die Nelson Mandelabaai Munisipaliteit, die ekonomiese kragpunt van die Oos-Kaap wat meer as 35 persent van dié provinsie se [[bruto binnelandse produk]] (BBP) oplewer.<ref>{{en}} [http://www.investinnelsonmandelabay.co.za/Content.aspx?objID=6 ''www.investinnelsonmandelabay.co.za: Beleggings in Nelson Mandelabaai'']</ref>▼
▲[[Lêer:Port Elizabeth 1991.jpg|duimnael|Port Elizabeth se stadsentrum in 1991]]
▲Port Elizabeth is die belangrikste nedersetting in die Nelson Mandelabaai Munisipaliteit, die ekonomiese kragpunt van die Oos-Kaap wat meer as 35 persent van dié provinsie se bruto binnelandse produk (BBP) oplewer.<ref>[http://www.investinnelsonmandelabay.co.za/Content.aspx?objID=6 ''www.investinnelsonmandelabay.co.za: Beleggings in Nelson Mandelabaai'']</ref>
Alhoewel die plaaslike produksiesyfers beskeie is in vergelyking met oorsese lande, dra Port Elizabeth die trotse bynaam "[[Detroit]] van Suid-Afrika". In Port Elizabeth en die voorstad Uitenhage het vervaardigers soos ''[[General Motors]]'', ''[[Volkswagen]]'', ''[[Ford]]'', ''Continental Tires'', ''Johnson & Johnson'' en baie ander nywerhede vir die plaaslike Suid-Afrikaanse mark opgerig. Dit was ook Port Elizabeth waar in 1896 die eerste motor wat ooit op Suid-Afrikaanse paaie gery het – 'n Benz Velo uit [[Duitsland]] – aangekom het. Dit is per trein na die
Die motorbedryf, wat 26 persent van die Oos-Kaap se BBP oplewer, stimuleer ook die vestiging van ander ondernemings, wat hoofsaaklik komponente vir motors vervaardig. So het ''Hi-Tech Automotive & Superformance'' en ''Perana Performance Group'' hul hoofkwartiere in die stad. Die belangrikste motorvervaardiger in Port Elizabeth is ''General Motors'' sedert hul die handelsmerk ''GM Ranger'' in die 1960's geskep het. Tans word ''[[Chevrolet]]''-motors en ''Isuzu''-bakkies in die plaaslike GM-aanleg vervaardig.
Die
Die
Daar word verwag dat [[hernieubare energie]] tot die vinnigste groeiende sleutelbedryf in die gebied sal ontwikkel, onder meer danksy die steun van regeringskant.
== Infrastruktuur ==
Die lughawe van die stad bied verbindings na ander nasionale bestemmings. Die [[N2 (Suid-Afrika)|N2]]-nasionale pad verbind die stad met [[Durban]], [[Oos-Londen]] en
=== Seehawe ===
Reël 130 ⟶ 152:
Algoabaai het aanvanklik min beskerming vir skepe gebied. In 1837 het die boubedrywighede vir die eerste hawehoof begin waarvoor onder meer die oorblyfsels van 'n skeepswrak gebruik is. Hierdie vroeë kaai, wat in 1841 voltooi is, het oor 'n lengte van 147 meter uit hout bestaan, die res van 63 meter is van steen gebou. In 1841 is die kaai deur 'n storm vernietig.
'n Breekwater met 'n lengte van 400 meter, wat in die 1860's by die monding van die Bakensrivier gebou is, het onder meer weens sandafsettings onbruikbaar geword. Die huidige hoofbreekwater het tussen 1922 en 1933 ontstaan, en vervolgens kon ook groter stoomskepe in Port Elizabeth-hawe aandoen. Verdere uitbreidingswerk het in 1975 begin. Die breekwater is verleng en 'n toegangskanaal met 'n lengte van 3 kilometer is gegrawe.<ref>{{en}} Nicholas C. Kraus: ''History and Heritage of Coastal Engineering''. American Society of Civil Engineers 1996, bl. 437</ref>
=== Lughawe ===
{{Hoofartikel|Port Elizabeth-lughawe}}
[[Lêer:Impala Mk1-PE Airport.jpg|duimnael|By die ingang tot die PE Internasionaal-lughawe word 'n Impala Mk-1-vegstraler vertoon]]
Die lughawe hanteer jaarliks meer as een miljoen passasiers en 800 ton vrag, waaronder [[blom]]me, bevrore [[Krewe|kreef]], [[vleis]], [[volstruis]]velle en [[sampioen]]e. Die sentrale terminaal is ter geleentheid van die
Die lughawe is oorspronklik in 1929 deur luitenant-kolonel Miller gestig wat 'n vliegveld vir sy lugposdiens tussen Port Elizabeth en Kaapstad benodig het. Toe dit in 1936 amptelik as lughawe geopen is, het dit oor 'n enkele aanloop- en landingsbaan beskik.
Reël 142 ⟶ 165:
== Onderwys ==
=== Old Grey Institute ===
[[Lêer:Old Grey Institute Belmont Terrace - Port Elizabeth-001.jpg|duimnael|links|Die ''Old Grey Institute'' op Belmontterras, Port Elizabeth]]
[[Lêer:P.E. Public Library.jpg|duimnael|Die biblioteek in Hoofstraat]]
Gedurende die 1850's het [[George Grey|Sir George Grey]], goewerneur van die Kaapkolonie (1854–1861), 'n leidende rol by die stigting van opvoedkundige instellings dwarsoor die kolonie gespeel. Danksy die inisiatief van [[John Paterson]], een van Port Elizabeth se eerste raadslede, het die munisipaliteit 'n leë erf op die heuwelpiek teenoor die Donkin-reservaat oorgeneem om 'n hoërskool op te rig. Die skool is in laat 1858 ingewy en as waardering van die goewerneur se bydrae tot die onderwys in die Kaapkolonie ''Grey Institute'' genoem.
Reël 149 ⟶ 172:
=== Tersiêre instellings ===
Die Universiteit van Port Elizabeth, wat in 1964 as die enigste tweetalige Afrikaans-Engelse universiteit in Suid-Afrika gestig is en oor 'n kampus van sowat 800 hektaar beskik, vorm vanaf die jaar 2005 saam met die voormalige Technikon van Port Elizabeth en die Vista-Universiteit die nuwe
== Boukuns ==
[[Lêer:Port Elizabeth City Hall, front facade.jpg|duimnael|Port Elizabeth se stadsaal is tussen 1858 en 1862 in [[Neogotiese styl]] opgerig]]
Port Elizabeth se boukuns weerspieël die Europese invloed. Hier word die meeste [[Art Deco]]-geboue in Suid-Afrika aangetref, naas die oorheersende Victoriaanse en Edwardiaanse boustyle en voorbeelde van Kaaps-Hollandse argitektuur.<ref>{{de}} ''Südafrika. Eine Bilderreise''. Hamburg: National Geographic Deutschland 2009, bl. 192</ref>
Die hoogste gebou in die stad op 86,85 meter is Sanport 140 (ook bekend as Sanlamgebou), 'n kantoorgebou met 22 verdiepings wat in die modernistiese styl ontwerp en in 1976 voltooi is. Ook die meeste ander veelverdiepinggeboue in Port Elizabeth is modernistiese strukture, soos die hoofgebou van die
Die besige Boardwalk-sentrum wes van die stad in Somerstrand is 'n voorbeeld van moderne winkelsentrum-argitektuur en huisves naas winkels ook 'n kasino en restaurant.
==
[[Lêer:Pioneers Memorial Synagogue in Raleigh Street.jpg|duimnael|links|''Jewish Pioneer’s Memorial Museum'' in Port Elizabeth]]
Joodse families het saam met die [[1820-Setlaars]] na Suid-Afrika gekom. ’n Gemeente is in 1861 of ’62 gestig en die eerste sinagoge (’n omskepte Lutherse kerk) in 1862 aangeskaf. Port Elizabeth het ’n belangrike sentrum van die wolbedryf geword waarin Joodse handelaars, veral die Mosenthal-broers, ’n belangrike rol gespeel het. Hyman Henry Salomon was burgemeester van 1873–’75 en Max Gumpert in 1900. Die eerste Joodse predikante van die Baai was Samuel Rapaport van 1873–’94, Jacob Philips van 1897–1912 en Abraham Levy van 1912–’54 (met ’n kort onderbreking). In 1923 is Adolph Schauder, handelaar en nyweraar, tot die stadsraad verkies en langer as 40 jaar lid gebly. Hy het as burgemeester gedien van 1940–’42. ’n Township vir bruin mense is Schauderville genoem ter ere van sy werk onder die gekleurde inwoners. Hy was ook enkele jare lank president van die Ortodokse Hebreeuse Gemeente. Solly Rubin het van 1972–’73 as burgemeester gedien. ▼
[[Lêer:Ou sinagoge in Port Elizabeth.jpg|duimnael|Port Elizabeth se ou sinagoge is in 1876 opgerig, maar in 1958 gesloop toe die gemeente oorgeskuif het na die nuwe Glendinningvale-sinagoge.<ref>{{en}} [http://artefacts.co.za/main/Buildings/bldgframes.php?bldgid=3442 Artefacts.co.za]. URL besoek op 10 November 2017.</ref>]]
▲[[Jode|Joodse]] families het saam met die
Die Verenigde
Die hoofkwartier van die Oos-Kaapse Komitee van die Joodse Raad van Afgevaardigde en die Oostelike Provinsie-
▲Die Verenigde Hebreeuse Instellings sluit ’n hevra kaddisja en ’n liefdadigheidsorganisasie in. Port Elizabeth het twee Ortodokse sinagoges, die Port Elizabethse Hebreeuse Gemeente en die Sommerstrandse Hebreeuse Gemeente, wat in 1947 gestig is. Die Progressiewe Gemeente (Tempel Israel) dateer van 1949. Port Elizabeth is naas Johannesburg, Kaapstad en Durban die enigste stad met ’n Joodse skool (Theodor Herzl), hoewel meer as 80% van die leerlinge nou nie-Jode is. Die skool het op [[21 Januarie]] [[1959]] geopen en in 1962 na sy ruim perseel in [[Walmer]] verhuis.<ref>{{en}} [http://www.theodorherzl.co.za/history/ Die geskiedenis van die Theodor Herzl Schools]. URL besoek op 10 November 2017.</ref>
Port Elizabeth se tweede sinagoge, die Raleigh-sinagoge in die straat met dieselfde naam, is in 1912 in die [[Jugendstil|Art Noveau]]-styl deur Orlando Middleton ontwerp. Dit was in gebruik tot 1954. Die sinagoge is in 1986 tot 'n nasionale gedenkwaardigheid verklaar en in die Joodse Pioniersgedenkmuseum omskep, wat elke Sondag van 10:00 tot 12:00 oop is.
▲Die hoofkwartier van die Oos-Kaapse Komitee van die Joodse Raad van Afgevaardigde en die Oostelike Provinsie- Sionistiese Raad is in Port Elizabeth. Die stad se Joodse bevolking het in 1969 2 811 (1,1%) van die algemene bevolking) getel, maar het teen 2004 afgeneem tot net 450.<ref>{{en}} [http://www.jewishvirtuallibrary.org/port-elizabeth Jewish Virtual Library]. URL besoek op 10 November 2017.</ref>
== Besienswaardighede ==
Reël 169 ⟶ 197:
[[Lêer:South Africa-Port Elizabeth-Hobie Beach02.jpg|duimnael|Hobiestrand]]
[[Lêer:Horse Memorial-001.jpg|duimnael|Die Perdstandbeeld]]
[[Lêer:Nelson Mandela Bay Stadium - Port Elizabeth.jpg|duimnael|Lugbeeld van die Nelson Mandelabaaistadion]]
* Die '''Donkinreservaat''' met sy kenmerkende steenpiramide is een van die bekendste bakens in die stad. Die vuurtoring langs die piramide is in
* '''No. 7 Castle Hill''' van 1827 is die oudste gebou van Port Elizabeth wat bewaar is. Dit is oorspronklik die tuiste van die eerste geestelike in die gebied, Eerwaarde F. McCleland. Die gebou is 'n tipiese voorbeeld van 'n 19de eeuse stadhuis en nou 'n museum en nasionale monument. Die museum beskik oor 'n versameling van meubels, huisgereedskap en poppe uit die 19de eeu.
* Die '''Wit Huis''' of '''Old Harbour Board Building''' van 1904 is 'n pragtige voorbeeld van die Art-Nouveau-boustyl in Suid-Afrika. Oorspronklik dien dit as 'n administratiewe gebou vir die Suid-Afrikaanse Spoorweë en Hawens.
* Die '''Settlers' Cemetery''' is die begraafplaas van baie van die Britse 1820-Setlaars.
* Die
*
* Die [[Port
* Die [[Prins van Wallis-obelisk, Port Elizabeth|Prins van Wallis-obelisk]] is ter ere van die huweliksbevestiging van Albert, Prins van Wallis, later koning [[Edward VII van die Verenigde Koninkryk]] en [[Alexandra van Denemarke]] opgerig, maar nie oorspronklik vir hul bedoel nie.
* Die [[St. Georgespark, Port Elizabeth|St. Georgespark]] is die oudste park in Port Elizabeth en huisves die St. George's Oval, 'n [[krieket]]stadion.
* Die [[Nelson Mandelabaaistadion]] is vir die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2010 opgerig en ook tydens die [[Afrikanasiesbeker 2013]] ingespan. Dit huisves [[rugby]]- en [[sokker]]wedstryde.
== Internasionale betrekkinge ==
Reël 225 ⟶ 257:
== Verwysings ==
{{Verwysings|
== Eksterne skakels ==
| |||