Paul Kruger: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
+ Beeld
Lyn 1:
{{Inligtingskas Ampsbekleër
{{Ampsbekleër Inligtingraampie
| naam = Paul Kruger
| beeld = PKruger 1898 VA0952.jpg
| beeldonderskrif = Paul Kruger in 1898
|beeldgrootte = 240px
| orde = 5de President van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]]
|kleinbeeld =
| termynaanvang = [[9 Mei]] [[1883]]
|byskrif = Paul Kruger
|termyn_einde termyneinde = [[10 September]] [[1900]]
|orde = 5de President van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]]
|termyn_begin voorganger = [[9 MeiDriemanskap]] ([[1883Thomas François Burgers]]‎, 1877)
| opvolger = [[Schalk Willem Burger‎ ]] <small>(wnd.waarnemend)</small>
|termyn_einde = [[10 September]] [[1900]]
| geboortedatum = {{Geboortedatum|1825|10|10}}
|visepresident =
|vise-eersteminister geboortejaar =
| geboortemaand =
|adjunk =
|president geboortedag =
|geboorte_plek geboorteplek = [[Whittlesea|Bulhoek]], [[Kaapkolonie]]
|eersteminister =
|sterfte_datum sterftedatum = {{Sterftedatum en ouderdom|1825|10|10|1904|7|14}}
|voorganger = [[Driemanskap]] ([[Thomas François Burgers‎]], 1877)
| sterfteplek = [[Clarens]], [[Switserland]]
|opvolger = [[Schalk Willem Burger‎]] (wnd.)
|orde2 party =
| orde2 = Lid van die [[Driemanskap]]<br /><small>saam met [[Marthinus Wessel Pretorius]] en [[Piet Joubert]]</small>
|termyn_begin2 termynaanvang2 = [[8 Augustus]] [[1881]]
|termyn_einde2 termyneinde2 = [[9 Mei]] [[1883]]
| voorganger2 = [[Garnet Wolseley]]<br /><small>(as Goewerneurgoewerneur van Transvaal)</small>
|visepresident2 =
| opvolger2 = Homself<br /><small>(as Presidentpresident van die Zuid-Afrikaansche Republiek)</small>
|vise-eersteminister2 =
| eggenoot = Maria (née du Plessis; 1842–46, haar dood)<br />Gezina (née du Plessis; 1847–1901, haar dood)
|adjunk2 =
|president2 kinders = 17
|eersteminister2 alma_mater =
|geloof religie = [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika|Gereformeerde Kerk]]
|voorganger2 = [[Garnet Wolseley]]<br /><small>as Goewerneur van Transvaal</small>
| handtekening = Paul Kruger's = signature.png
|opvolger2 = Homself<br /><small>as President van die Zuid-Afrikaansche Republiek</small>
|orde3 militer =
|termyn_begin3 lojaliteit =
|termyn_einde3 tak =
|visepresident3 diensjare =
|beeldgrootte rang = 240px
|vise-eersteminister3 =
|adjunk3 eenheid =
|president3 oorloe =
|eersteminister3 toekennings =
|voorganger3 =
|opvolger3 =
|orde4 =
|termyn_begin4 =
|termyn_einde4 =
|visepresident4 =
|vise-eersteminister4 =
|adjunk4 =
|president4 =
|eersteminister4 =
|voorganger4 =
|opvolger4 =
|geboorte_datum = as Stephanus Johannes Paulus Kruger op<br />[[10 Oktober]] [[1825]]
|geboorte_plek = [[Whittlesea|Bulhoek]], [[Kaapkolonie]]
|sterfte_datum = {{Sterftedatum en ouderdom|1825|10|10|1904|7|14}}
|strefte_plek = [[Clarens, Switserland|Clarens]], [[Montreux]], [[Vaud]], [[Switserland]]
|kiesafdeling =
|party =
|eggenoot = Maria du Plessis<br />Gezina du Plessis
|proffessie =
|geloof = [[Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika|Gereformeerde Kerk]]
|handtekening =
|voetnotas =
}}
 
[[Lêer:Paul Kruger.jpg|thumbduimnael|links|upright|Paul Kruger in 1879]]
[[Lêer:Kruger old age.jpg|thumbduimnael|links|upright|Paul Kruger later in sy lewe, omstreeks 1892.]]
'''Stephanus Johannes Paulus Kruger''' (plaas [[Bulhoek]], distrik [[Steynsburg]], [[10 Oktober]] [[1825]] - [[14 Julie]] [[1904]], [[Clarens]], [[Switserland]]), ook bekend as "Oom Paul", is gebore in die [[Kaapkolonie]] uit 'n familie van [[Pruise|Pruisiese]] afkoms. Hy was 'n prominente [[Boere]] weerstandsleier teen die [[Verenigde Koninkryk|Britse]] bewind en het later, op [[30 Desember]] [[1883]], die laaste president van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] geword. Hy is vier keer tot president verkies, die laaste keer in 1898. Sy volgehoue pogings om die [[Oranje-Vrystaat]] en ZAR te verenig, het misluk. Tydens die daaropvolgende [[burgeroorlog]] het hy Van Rensburg gesteun en [[Potchefstroom]] verower. Na die mislukking van president Burgers se uiters ambisieuse program, word hy een van die steunpilare van die nasionale weerstand teen die Britse anneksasie.
 
'''Stephanus Johannes Paulus Kruger''' (plaas Bulhoek, distrik [[Steynsburg]], [[10 Oktober]] [[1825]] - [[14 Julie]] [[1904]]), ook bekend as "Oom Paul", is gebore in die [[Kaapkolonie]] uit 'n familie van [[Pruise|Pruisiese]] afkoms. Hy was 'n prominente [[Boere]] weerstandsleier teen die [[Verenigde Koninkryk|Britse]] bewind en het later, op [[30 Desember]] [[1883]], die laaste president van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]] geword. Hy is vier keer tot president verkies, die laaste keer in 1898. Sy volgehoue pogings om die [[Oranje-Vrystaat]] en ZAR te verenig, het misluk. Tydens die daaropvolgende [[burgeroorlog]] het hy Van Rensburg gesteun en [[Potchefstroom]] verower. Na die mislukking van president Burgers se uiters ambisieuse program, word hy een van die steunpilare van die nasionale weerstand teen die Britse anneksasie.
 
Nadat Shepstone die Britse vlag in 1877 gehys het, sluit hy aan by die protesafvaardiging na [[Londen]] en beïndruk almal met sy aangebore bekwaamheid as bemiddelaar. Toe dit misluk, konsentreer hy op anti-Britse propaganda onder sy eie mense in die [[Transvaal]] en as Onder-president van die Zuid-Afrikaansche Republiek onderneem hy nog 'n vrugtelose deputasie na Londen en [[Europa]] in 1878.
Line 67 ⟶ 44:
Hy het in [[1883]] na Engeland gereis om die [[Pretoria Konvensie]] van [[1881]] (die ooreenkoms tussen die Boere en die Engelse wat die [[Eerste Vryheidsoorlog]] beëindig het) te verander.
 
Die [[Tweede Vryheidsoorlog]] het op [[11 Oktober]] [[1899]], begin. In Oktober [[1900]] het hy [[Suid-Afrika]] verlaat op die oorlogskip ''De [[Gelderland (skip)|Gelderland]]'', wat gestuur is deur [[Nederland]] se [[Wilhelmina van Nederland|koningin Wilhelmina]]. Sy vrou, Gezina Kruger, was op daardie tydstip baie siek, en kon hom nie vergesel nie. Sy het op [[20 Julie]] [[1901]] gesterf .
 
Paul Kruger het na [[Marseille]], [[Frankryk]], gegaan en 'n ruk lank in Nederland gebly, voor hy na [[Montreux|Clarens]] in [[Switserland]] getrek het, waar hy op [[14 Julie]] [[1904]] gesterf het. Hy is op [[16 Desember]] [[1904]] in die Kerkstraatbegraafplaas, [[Pretoria]] begrawe.
 
Sy vorige woning is nou die [[Krugerhuis]]-museum.
 
== Vroeë lewe ==
[[BeeldLêer:Bulhoek Steynsburg (2).jpg|duimnael|links|300px|Die gerestoureerde opstal op die plaas [[Bulhoek]], distrik [[Steynsburg]]. Op hierdie plaas het Elsie Steyn, Kruger se moeder, haar jeugjare deurgebring. Ná haar huwelik met Casper Kruger in September 1820 het die egpaar van tyd tot tyd hier gewoon. Volgens oorlewering is Kruger in Oktober 1825 hier gebore. Elsie Kruger se broer A.P.J. Steyn was die siel van die onderneming om 'n dorp en gemeente in die omgewing van Steynsburg gestig te kry. Die dorp en [[Gereformeerde kerk Steynsburg]] is dan ook na hom genoem.]]
 
Paul Kruger se vader, Casper Jan Hendrik Kruger, en sy moeder, Elsie Fransina Steyn, het by die Groot Trek aangesluit, en die jong Paul het al die ontberings van die tyd deurgemaak. Op 15-jarige ouderdom is hy erken as 'n burger en toe hy 17 was trou hy en gaan vestig hom op sy plaas, Waterkloof, naby [[Rustenburg]] in [[Noord-Wes]]. Op een van sy jagtogte het hy sy eie duim afgesit. Hy word 'n sterk voorstander van die [[Gereformeerde Kerk]] en was 'n lekeprediker van dié kerk tot en met sy dood.
 
Hy het deelgeneem aan verskeie oorloë teen die swart stamme en in 1854 toon hy 'n buitengewone heldemoed deur die lyk van kommandant Potgieter uit die beleërde bergvesting van hoofman [[Makapan]] te gaan haal.
 
== President van ZAR ==
[[Lêer:Gobierno sudafricano krueger.png|duimnael|Kabinet van Paul Kruger voor 1900:<br />
Agter: A.D.W. Wolmarans, [[Francis William Reitz|F.W. Reitz]], [[Schalk Willem Burger|S.W. Burger]], J.H.M. Koch<br />
Voor: Genl. [[Piet Joubert|Piet J. Joubert]], Pres. Paul Kruger, Genl. [[Piet Cronje|Piet A. Cronje]]]]
In [[1880]] word hy verkies as onder-president as deel van die [[Driemanskap]] deur die Volksraad. In [[1883]] word Paul Kruger die verkose president van die Zuid-Afrikaansche Republiek en word hy die oorheersende persoonlikheid. Met die ontdekking van [[goud]] op [[Barberton]] en aan die [[Witwatersrand]] en die geweldige toestroming vn immigrante kom hy voor die grootste probleem van sy lewe te staan; die regverdige versoening van die oorheersing van die [[Boere]] met immigrante. Hy kon nie daarin slaag om 'n hawe naby [[St. Lucia, KwaZulu-Natal|St. Luciabaai]] te kry nie, en skermutselings vind gedurig op die grens van [[Swaziland]] en in die gebied aangrensende [[Betsjoeanaland]] plaas waar die Britse soewereiniteit met die Transvaalse mag gebots het.
 
Hy moes ook sy burgers teëhou om nie die [[Limpopo]] oor te steek nie, ten einde wrywing met [[Cecil John Rhodes]] te voorkom. Toe hy in [[1888]] die tweede keer tot President verkies word, word sy botsings met Rhodes feller.
 
Sekere buitelanders was vriendelik maar ander was uiters vyandeggesind. Om die Britse invloed te balanseer het hy baie [[Holland|Hollandse]]se amptenare ingebring onder leiding van die Staatsekretaris, dr. [[Willem Johannes Leyds|W.J. Leyds]].
 
Hy was ook ten gunste van die bou van 'n spoorlyn na [[Lourenco Marques]] (huidige [[Maputo]]) voordat enige spoorlyn deur Britse gebied voltooi sou word, maar slaag nie daarin nie.
 
In [[Europa]] het hy egter simpatie en bewondering gewek en het Prins Bismarck besonder beïndruk. In die ZAR word hy te midde van oorweldigende probleme daarvan beskuldig dat hy doelbewus die ontwikkeling van die Witwatersrand strem, van nepotisme en korrupsie. Aan die ander kant word hy al hoe meer deur sy eie mense vereer.
 
Pogings om die toestand tussen die buitelanders en die regering die hoof te bied, word tot niet gemaak deur die [[Jameson-inval]] teen die einde van 1895. Die leiers van die Britse saak, veral Cecil John Rhodes, [[Joseph Chamberlain]] en lord [[Alfred Milner]], het daarop aangedring dat die Buitelanders stemreg moet kry, maar Kruger het geweier aangesien hulle die burgers in getalle oortref het.
 
== Tweede Vryheidsoorlog ==
Teen die tyd wat hy bereid was om 'n kompromis te maak, was die Tweede Vryheidsoorlog onvermydelik. Hoewel hy baie matig was in sy behandeling van die Jameson-invallers, wat hy vir verhoor aan [[Brittanje]] oorhandig het, en die ''Reformers'', waarvan hy die vonnisse opgehef het tot boetes en verbanning, kon hy nie langer die posisie die hoof bied nie. In 1898 is hy met 'n groot meerderheid herkies. Die Tweede Vryheidsoorlog breek in Oktober [[1899]] uit.
 
Omdat hy teen hierdie tyd reeds ouer as 74 jaar was, sy gesondheid swak was, en hy nie meer self in die veld kon gaan nie, het hy verskeie besoeke aan die kommando's gebring en in Pretoria aangebly tot 29 Mei [[1900]], 'n paar dae voordat dit deur die Britte beset is.
 
== Afsterwe in Europa ==
[[BeeldLêer:Pres Paul Kruger se begrafnis, 16 Desember 1904.jpg|duimnael|links|320px|Kruger se gedenkdiens by die [[NG gemeente Pretoria|NG kerk Pretoria]], [[16 Desember]] [[1904]].]]
Op 21 Oktober 1900 vertrek hy met die oorlogskip ''[[Gelderland, (skip)|Gelderland]]'' wat deur Koningin [[Wilhelmina van Nederland|Wilhelmina]] na Lourenco Marques gestuur is, na Europa. Hy gaan eers na [[Frankryk]], daarna die [[Nederlande]] waar hy tot die einde van die oorlog bly en sy bes doen om hulp vir die Boererepublieke te kry. Daar begin hy ook sy herinneringe dikteer. Hy verhuis na Clarens, 'n stadsdeel van [[Montreux]], [[Switserland]] waar hy op 10 Julie 1904 oorlede is. Ingevolge die wens van President Kruger wil hy in Suid-Afrika begrawe word. Sy gebalsemde liggaam kom per Nederlandse skip, die ''Batavia VI'', in Suid-Afrika aan. <ref>''Begrafenis van President Kruger. - De dagen die Dingaansdag 1904 voorafgingen, zijn gedenkwaardig voor Zuid-Afrika. Ingevolgde de wens van President Kruger wilde hij in Zuid-Afrika begraven worden. Het gebalsemde lijk kwam per nederlands schip, de ''Batavia VI'', in Zuid-Afrika, en van uit het Hugenoten-gebouw in Kaapstad begon een tocht zó anders, en toch zó gelijkend op die van Marseille naar Holland: het toestromen van duizenden en nog eens duizenden om eer te bewijzen aan de grote Staatsman, nu de laatste eer. En nu waren't niet alleen zonen en dochteren van zijn eigen volk, ook geboren Britten, die op politiek gebied tegenover de overledene gestaan hadden, sloten zich aan bij de eerbiedige hulde''. Geschiedenis van Zuid-Afrika voor schoolgebruik; saamgesteld op verzoek van De Zuid-Afrikaanse Taalbond, De Zuid-Afrikaanse Onderwijzers Unie en De Afrikaanse Christelike Vrouwen Vereniging door Godée-Molsbergen., E.C, Hoogleraar in de geschiedenis aan het Victoria College te Stellenbosch lid van het historisch genootschap te Utrecht. 1910. Londen:Longmans, Green en Co. Bl. 161 - 162.</ref> Hy is op 16 Desember 1904 begrawe in die Ou Begraafplaas in [[Pretoria]].
 
== Nalatenskap ==
[[Lêer:Krugermonument.jpg|thumb|150px|regsduimnael|Die Krugerstandbeeld op Kerkplein in Pretoria.]]
 
[[Lêer:Krugermonument.jpg|thumb|150px|regs|Die Krugerstandbeeld op Kerkplein in Pretoria.]]
 
Die Nasionale [[Krugerwildtuin]] en [[Krugersdorp]] is na hom genoem, sowel as die [[Krugerrand]]muntstuk. 'n Standbeeld van hom staan op Kerkplein in Pretoria en 'n borsbeeld merk die Krugerhek van die Nasionale Krugerwildtuin. Talle strate in Suid-Afrika, 53 strate in Nederland en 6 in Vlaandere (5 in [[Antwerpen]] en een in [[Blankenberge]]) is na hom genoem.
 
== Sien ook ==
* [[Krugerstandbeeld]], standbeeld op Pretoria se Kerkplein.
* [[Krugersdorp]], dorp na hom genoem.
* [[Krugerdag]], voormalige openbare vakansiedag na hom genoem.
* [[Krugerwildtuin]], nasionale park na hom genoem.
* [[Krugerrand]], 'n Suid-Afrikaanse goudmuntstuk na hom genoem.
 
*[[Tweede Vryheidsoorlog]]
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
* ''[[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]]'', [[Eric Rosenthal]], 1967
 
== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
{{Commonskat|Paul Kruger}}
* [http://www.krugerpark.co.za/paul-kruger-history.html Kort biografie op die Nasionale Krugerwildtuin webwerf]
* [http://www.nfi.org.za/KM/khkruger.htm Langer biografie op die Krugerhuis Museum webwerf]
'n Herdruk van Paul Kruger se Biografie is in 2009 deur die Pro-Afrikaanse Aksiegroep gepubliseer.
* [http://praag.org.za/index.php?page=shop.product_details&category_id=8&flypage=gk_flypage.tpl&product_id=43&option=com_virtuemart&Itemid=3&vmcchk=1&Itemid=3 Paul Kruger -'n biografie]
 
==Verwysings==
{{verwysings}}
* ''[[Ensiklopedie van Suidelike Afrika]]'', [[Eric Rosenthal]], 1967
 
{{beginboks}}
{{opvolgboks|titel= Staatspresident van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]]|voor=[[Driemanskap]]|na=[[Schalk Willem Burger]]|jare=1883–1900}}
{{opvolgboks|
voor=[[Driemanskap]]|
titel= Staatspresident van die [[Zuid-Afrikaansche Republiek]]|
jare= [[1883]] &ndash; [[1900]]|
na=[[Schalk Willem Burger]]
}}
{{eindboks}}