Wikings: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
→Politieke en sosiale struktuur: Skakels |
Afstof en opruim |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Viking Expansion.svg|
Die woord '''Wikings''' (dikwels ook '''Vikings''') is afgelei van die Oud-Noorse ''vikingr''. Hulle staan ook as Noormanne bekend. Onder die naam Wikings val die bewoners van [[Denemarke]], [[Noorweë]] en [[Swede]], vir sover hulle van die einde van die agtste tot laat in die elfde eeu in Wes- en Oos-Europa verskyn het, eers as seerowers en plunderaars, maar later as veroweraars, stigters van state en handelaars.
Die naam "Wikings" is sinoniem met die woeste, slinkse, wrede krygsmanne wat gedurende die [[Middeleeue]] in hul smal, vinnige skepies uit [[Skandinawië]] die ander Europese lande binnegeval het om te plunder en te vernietig so ver hulle gegaan het. Dit is inderdaad waar dat die Wikings van die negende tot die elfde eeu 'n spoor van verwoesting oor die hele [[Europa]] gelaat het.▼
▲Die naam "Wikings" is sinoniem met die woeste, slinkse, wrede krygsmanne wat gedurende die [[Middeleeue]] in hul smal, vinnige
Nogtans wys navorsers en geskiedkundiges daarop dat handel en rooftogte vir die Wikings twee kante van dieselfde medalje was. Die meeste Middeleeuse tydgenote het die Wikings dan ook eerder as slim handelaars beskou wat volgens sommige navorsers moontlik die eerste groot handelsnetwerk geskep en handelsbande met lande dwarsoor die wêreld aangeknoop het. ▼
▲Nogtans wys navorsers en geskiedkundiges daarop dat handel en rooftogte vir die Wikings twee kante van dieselfde
Die uitvinding van vinnige langbote het die tegniese basis vir hierdie ongekende ekonomiese uitbreiding gevorm: die bote se maste kon binne drie minute neergehaal word sodat brûe en ander hindernisse die Wiking-bote nie belemmer het nie. Die Wikings kon op die Europese rivierstelsels vinniger na die binneland toe seil en roei as enige berede mag aan land.▼
▲Die uitvinding van vinnige langbote het die tegniese basis vir hierdie ongekende ekonomiese uitbreiding gevorm: die bote se maste kon binne drie minute
== Politieke en sosiale struktuur ==
[[Lêer:Modell Knorr.jpg|
Die Wiking-bevolking het uit die nakomelinge van die vroeë jagters en versamelars en latere boere en vissers bestaan wat Skandinawië al baie eeue lank bewoon het. Gedurende die klassieke Wiking-tydperk tussen die 8ste en 11de eeu n.C. het die Noord-Europese volke hul eie kenmerkende beskawing ontwikkel wat as basis vir die Wiking-maatskappy gedien het. Die Wes-Skandinawiese landskapsvorme met hul geïsoleerde nedersettings wat deur seeroetes met mekaar verbind is, en bestaansboerdery het 'n groot invloed op die ontwikkeling van die plaaslike beskawings uitgeoefen.
Die Wikings was veral 'n boerevolk, en hul politieke en sosiale strukture het hulle
Geleidelik het die Skandinawiese konings hul magsbasis begin uitbrei, en die politieke onafhanklikheid van die provinsies en die oligargiese ''jarls'' of grawe, wat hulle oorheers het, het duidelik afgeneem. Naas die landelike boeregemeenskappe het vinnig ook gemeenskappe van ambagsmanne, boumeesters en skeepsbouers begin vorm wat hul nedersettings selfvoorsienend gemaak het. Net soos die slawerny die basis van die Wiking-landbou was, het die ambagsmanne die basis vir die Skandinawiese handel met die res van Europa geskep.
Die oorsake van die Wikings se plunder- en veroweringstogte was die betreklike oorbevolking en die politieke onrus in hul land van oorsprong, die sug na avontuur en in sekere mate ook die aantrekkingskrag van die ryker suidelike geweste, naamlik die [[Frankiese Ryk]] in die Weste, [[Bisantynse Ryk]] en later die [[Ottomaanse Ryk]] in die Ooste. Terwyl die rooftogte van die Deense en Noorse Wikings hoofsaaklik [[Engeland]] en die weskus van Europa geteister het (veral in die negende en tiende eeu), het die Sweedse Wikings in die Ooste die Baltiese gebied binnegeval, waarna hulle langs die [[Dnjepr]] en die [[Wolga]] tot aan die [[Swart See]] en die [[Bosporus]] opgeruk het.
[[Lêer:Haithabu Haeuser WT2005.jpg|
Alhoewel die
Die Sweedse Wikings het in Rusland nedersettings gestig, waarvan die belangrikste Nowgorod (Gardarike), Smolensk en Kiëf was. Die naam Rus (vandaar Rusland), is deur die Slawiese bevolking aan dié Wikings gegee. Die oostelike togte van die Wikings het hulle herhaaldelik tot naby [[Konstantinopel]] (nou Istanboel) gebring. Hulle het ook die kalifaat van Bagdad bereik.
Line 27 ⟶ 28:
== Togte van die Wikings ==
Die eerste togte dagteken uit die einde van die agtste eeu. Die Wikings het hierdie togte oor die see onderneem met vlote wat bestaan het uit lang smal skepe (drakkar), beman met 50-60
Die togte het altyd in die [[lente]] begin en die Wikings aan die mondings van die riviere gebring, waarlangs hulle tot diep in die binneland
By die invalle van die Wikings in die Weste word onderskei tussen die togte van die Deense en Noorse Wikings op die Britse Eilande en dié op die vasteland (Frankiese Ryk). Die aanvalle op die Britse Eilande het begin met die verwoesting van die abdy Lindisfarne op die noordooskus van Engeland in [[793]] nC.
Die Wikings het nie net altyd verwoesting gesaai en geplunder nie, maar was ook van die grootste ontdekkingsreisigers in die geskiedenis. Hulle het later in [[Skotland]], [[Ierland]], op die eiland [[Man (eiland)|Man]], die [[Faroëreilande]], die [[Hebride]] en die [[Orkney|Orkade]] ingetrek. Hulle het ook [[Ysland]] in [[867]] verken, [[Groenland]] ontdek en het hoogs waarskynlik selfs die kuste van Noord-Amerika bereik (Erik die Rooie, omtrent [[1000]]). Op die Europese vasteland het die Wikings met die [[Nederland]]se riviere ([[Ryn]], [[Maas]] en [[Schelde]]), asook die [[Frankryk|Franse]] riviere ([[Seine]], [[Loire (rivier)|Loire]] en Gironde), opgevaar - veral tydens die regerings van die swak opvolgers van [[Karel die Grote]].
Dorestad, [[Utrecht (munisipaliteit)|Utrecht]], [[Antwerpen]], [[Gent]], [[Rouen|Rouaan]] en [[Parys]] is geplunder en verniel. Die gebiede was aanvanklik weerloos teen die invallers, maar die Wikings was later gestuit deur die hardnekkige verset van die Karolingiese vorste. Hulle is teruggedryf en in [[881]] tydelik verslaan by Saucourt-en-Vimeu en in [[891]] by [[Leuven]]. Hul aftog is dikwels ook met goud afgekoop. Karel die Dikke het in [[886]] 'n groot losprys vir Parys betaal, maar aan die Wikings 'n vrye hand in Boergondië gelaat.
Ten slotte is 'n einde gemaak aan die rooftogte deurdat Karel die Eenvoudige met die Verdrag van St Clair-sur-Epte ([[911]]) aan die Wiking-leier Rollo die gebied aan die monding van die Seine afgestaan het, wat as die hertogdom van [[Normandië]] weldra 'n
== Ondernemingsgees ==
[[Lêer:Gokstadskipet1.jpg|
Dit alles toon dat die Wikings baie ondernemingsgees aan die dag kon lê. Hulle het ook aan die nageslag tekens van 'n lewendige beskawing nagelaat. Al was dié beskawing nie so goed ontwikkel as dié van die Christelike Wes-Europa nie, toon argeologiese ontdekkings duidelik dat die Wikings ook intelligent en aktief was.
Intussen het die Wikings ook tot die [[Middellandse See]] deurgedring, waar hulle ryke op [[Sisilië]] en in die suide van [[Italië]] gestig het. As uitloper van die
Een van die merkwaardigste oorblyfsels van die Wiking-beskawing is seker hul skepe. Hierdie skepe was van die bestes in hul tyd in Europa en was grotendeels verantwoordelik vir die merkwaardige seemansprestasies van die Wikings. Heelwat van hierdie skepe het bekend geraak met die opgrawings van Wiking-grafhope. Van die rykste vondste was dié van die sogenaamde
Die grafte het dikwels ook silwer munte bevat. Dit is bekend dat die Wikings self munte geslaan het, maar die waarde daarvan is bepaal deur die gewig en nie deur die uitvoering nie. Dit is duidelik dat die waardevolste grafvondste nie uit kunsprodukte van die Wikings self bestaan nie, maar uit oorlogsbuit. Baie van hierdie buit is afkomstig van die Kelte.
In [[1936]] is daar 'n ou gereedskapkis uit die
== Bronne ==
{{CommonsKategorie|Viking Age|Wikings}}
* Konstam, Angus: ''Die Wikinger. Geschichte, Eroberungen, Kultur''. Wene: tosa/Carl Ueberreuther 2007, bl. 9
| |||