Geld: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Wysigings deur 2601:80:4100:511B:4CD3:F247:A1B4:41BA teruggerol na laaste weergawe deur Alias |
taalverbeterings |
||
Lyn 1:
[[Lêer:Billets de 5000.jpg|thumb|Papiergeld van verskeie lande.]]
'''Geld''' is 'n simboliese voorstelling van [[waarde]]. Iets besit alleenlik waarde as 'n mens dit vir 'n doel kan aanwend wat hom bevoordeel. Byvoorbeeld, volgens Maslow se
== Ruilmiddels ==
Die probleem soos die visserman ondervind het met die koringboer was algemeen. Dit het die behoefte laat ontstaan na 'n item wat vir alles geruil kan word. Sommige van die waarde
Die volgende fase van ontwikkeling was om van "waardelose" items te gebruik as ruilmiddel. Dit was baie belangrik dat hierdie items skaars moes wees en 'n relatiewe lang lewensduur sou hê. Ruilmiddels wat gebruik was, was [[skulp]]e, klippe, boombas, walvistande, hondetande en vere. Sulke ruilmiddels is veral op die [[eiland]]e van die Stille Oseaan gebruik. Daar word berig dat [[fei-klippe]] tot omstreeks 1965 as ruilmiddel op die eiland Yap in die [[Stille Oseaan]] gebruik is.
Ander ruilmiddels soos [[vee]]
Om hierdie simboliese waarde van geld in konteks te plaas: Wanneer 'n visserman een vis gevang het en hy kon dit verruil vir een skulp, verteenwoordig die skulp die moeite wat die visserman gedoen het om die seehulpbron te ontgin deur een vis te vang sodat 'n mens dit kan eet. Wanneer hy daardie skulp neem en 'n gerf koring wou koop, moes die boer besluit of die skulp wat hy gaan ontvang verteenwoordigend was van die moeite wat hy gedoen het om die gerf te ontgin uit die
== Metale kry waarde ==
Mense het van baie vroeg af [[metaal|metale]] soos [[goud]], [[brons]], [[koper]] en [[yster]] vir geld gebruik. Die ou [[Egipte]]nare het 3500 jaar gelede al ringe van goud of
Die
Goud was die waardevolste omdat dit so skaars was en nie verkleur of roes nie. Daarna het [[silwer]] en koper gevolg. As meer as een metaal gebruik is om te betaal, moes hulle dit afweeg. In die [[Bybel]]se tye het mense al muntmetale afgeweeg.
Lyn 29:
Munte het dit makliker en vinniger gemaak om handel te dryf. Munte is al meer in ou [[Griekeland]] gebruik, en daarna in die [[Romeinse Ryk]] en in die [[Middeleeue]] in Europa. Handel het so toegeneem dat daar later nie meer genoeg goud was om te munt nie. Silwer is toe al meer gebruik.
Die eerste munte is geslaan op die Griekse eiland
== Papiergeld ==
Lyn 36:
Die notas aan die bank was eintlik geld wat later banknote genoem is. Die meeste van die munte self het in die bank se kluise gebly.
In [[Sjina]] was papiergeld in gebruik vanaf die negende tot die vyftiende eeu.
Banknote het in die agtiende eeu 'n al groter rol begin speel. Eers is dit net gebruik in die plek van die muntmetaal wat dit gedek het, maar later het dit self die waarde daarvan geneem. Net soos die vroegste mense wat waardelose voorwerpe soos skulpe as geld gebruik, gebruik ons vandag papier om die waarde
== Die staat en geld ==
Die volgende stap was dat die [[staat]] munte begin uitgee het. Die munte is geslaan uit die metaal waarop die staat besluit het. As dit goud was, sê ons die land is op die goudstandaard geplaas, en as dit silwer was, op die silwerstandaard.
Verskeie lande het die silwerstandaard vir 'n lang tydperk en konsekwent deur die geskiedenis gebruik; onder andere [[Sjina]] en [[antieke Griekeland]]. Hierdie feit was 'n belangrike faktor in die wisselwerking tussen Spanje en sy kolonies in Asië en in Suid-Amerika. In Europa het verskeie lande wat 'n bimetaalstandaard (met vaste wisselkoers tussen silwer en goud) gehad het, oorgegaan na 'n ''de facto'' silwerstandaard onderwyl [[Engeland]] oorgegaan het na die [[goudstandaard]]. Hierdie is 'n instansie van [[Gresham se Wet]] - in elke geval het die oorwaardeerde metaal oorgeneem. Die groot goudontdekkings in die 19e eeu in Amerika, Australië en Suid-Afrika het 'n groot rol gespeel in hierdie proses. Hoewel mens aan goud as die voor-die-handliggende metaalstandaard dink, is dit goed om te onthou dat silwer pennies in Engeland oor 'n tydperk van 1100 jaar in gebruik was.
Die belangrikste munt was die standaardmunt, wat geslaan is uit standaardmetaal. Die standaardmunt was egter baie werd, wat dit moeilik gemaak het om kleiner betalings te maak. Om die probleem op te los, is munte geslaan uit minder waardevolle metale.
Lyn 64:
In Duitsland, so onlangs as die 1870's, of die Kaapkolonie in die vroeg-negentiende eeu het verskillende eenhede sirkuleer en was daar geen enkele eenheid wat al drie bogenoemde rolle vervul het nie. In Noord-Duitsland, byvoorbeeld, was handel hoofsaaklik in Thalers maar daar is boekgehou in Mark Banco.
In sommige lande word een geldeenheid as waardehouer gebruik (in Latyns-Amerika is, byvoorbeeld, die meeste bank-deposito's in VS-dollars) onderwyl 'n plaaslike geldeenheid as ruileenheid fungeer. Die enigste konkrete instrument wat die
== Geskiedenis van Suid-Afrikaanse geld ==
Lyn 75:
* [[1892]]: Die volledige reeks munte uit die Britse sterling-geldstelsel word vir Suid-Afrika gedruk met [[Paul Kruger]] se gesig op.
* [[1961]]: Suid-Afrika word 'n [[republiek]] en die geldeenheid verander na die [[Suid-Afrikaanse Rand]] en sent.
* [[1962]]: Suid-Afrika
* [[2003]]: Die [[Suid-Afrikaanse Reserwebank]] is die enigste instansie in Suid-Afrika wat note mag laat druk en munte slaan. Note word gemaak deur die Suid-Afrikaanse Notemaatskappy en munte deur die Suid-Afrikaanse Munt.
|