Wysiging soos op 00:30, 4 Augustus 2017 wysig Jcwf (besprekings \| bydraes) 29 612 edits →‎Sy werk ← Ouer wysiging		Wysiging soos op 10:00, 4 Augustus 2017 wysig maak ongedaan SpesBona (besprekings \| bydraes) Burokrate, Administrateurs 69 200 edits + Inligtingskas Nuwer wysiging →
Lyn 1: {{Inligtingskas Wetenskaplike [[Lêer:Friedrich Wöhler Litho.jpg\|duimnael\|Friedrich Wöhler, Litografie van Rudolf Hoffmann, 1856]]▼ ~~[[Lêer:Friedrich~~\| ~~Wöhler~~naam = ~~Stich.jpg\|duimnael\|~~Friedrich Wöhler~~, ets]]~~ \| beeld = Friedrich Wöhler Litho.jpg [[Lêer:Göttingen Stadtfriedhof Grab Friedrich Wöhler 1.jpg\|duimnael\|Friedrich Wöhler se graf in Göttingen]]▼ \| beeldbeskrywing = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks --> '''Friedrich Wöhler''' (* [[31 Julie]] [[1800]] in [[Frankfurt-Eschersheim\|Eschersheim]] (nou deel van die stad [[Frankfurt am Main]]); † [[23 September]] [[1882]] in [[Göttingen]]) was 'n Duitse chemikus. Hy is veral bekend as die grondlegger van die [[organiese chemie]].▼ \| beeldonderskrif = Friedrich Wöhler, Litografie van Rudolf Hoffmann, 1856 \| geboortenaam = \| geboortedatum = {{Geboortedatum\|1800\|7\|31}} \| geboorteplek = Eschersheim, Landgrafskap Hesse-Kassel, [[Heilige Romeinse Ryk]] \| sterftedatum = {{Sterfdatum en ouderdom\|1800\|7\|31\|1882\|9\|23}} \| sterfteplek = [[Göttingen]], [[Duitse Keiserryk]] \| plek van graf = \| blyplek = \| burgerskap = \| nasionaliteit = Duits \| vakgebied = [[Organiese chemie]], [[Biochemie]] \| werkplek = Politegniese Skool in Berlyn, Politegniese Skool in Kassel, Universiteit van Göttingen \| alma mater = \| doktorale promotor = Leopold Gmelin, Jöns Jakob Berzelius \| akademiese adviseurs = \| doktorale studente = Heinrich Limpricht, Rudolph Fittig, Adolph Wilhelm Hermann Kolbe, Georg Ludwig Carius, Albert Niemann, Vojtěch Šafařík, Carl Schmidt, Theodor Zincke \| ander studente = Augustus Voelcker,<ref>{{cite book \|last=Goddard \|first=Nicholas \|year=2004 \|title=Voelcker, (John Christopher) Augustus (1822–1884) \|id=28345}}</ref>, Wilhelm Kühne \| bekend vir = Wöhler se sintese van ureum \| beïnvloed deur = \| invloed op = \| toekennings = Copley-medalje (1872) \| handtekening = \| webblad = \| voetnotas = }} ▲'''Friedrich Wöhler''' (* [[31 Julie]] [[1800]] in [[Frankfurt-Eschersheim\|Eschersheim]] (nou deel van die stad [[Frankfurt am Main]]); † [[23 September]] [[1882]] in [[Göttingen]]) was 'n [[Duitsland\|Duitse]] [[Chemie\|chemikus]]. Hy is veral bekend as ~~die~~ grondlegger van die [[organiese chemie]]. ==Biografie==▼ Wöhler is in 1800 as seun van 'n dierearts, landboukundige en pedagoog August Anton Wöhler in Eschersheim gebore. Sy geboortehuis Alt-Eschersheim 71 staan vandag op die lys van beskermde kultuurhistoriese monumente van Frankfurt-Eschersheim. Wöhler trou in 1830 in [[Kassel]] met Franziska Wöhler (25 September 1811, † 11 Junie 1832). Sy sterf by die geboorte van hulle tweede kind en hy hertrou in Kassel met Julie Pfeiffer (13. Juli 1813, † 1. Desember 1886). Wöhler het ses kinders, vier uit sy tweede huwelik.▼ ▲== Biografie == Hy studeer vanaf 1820 medisyne in [[Marburg]] en [[Heidelberg]] en vanaf 1821 ook chemie by [[Leopold Gmelin]] wie sy belangstelling vir hierdie vak gewek het. Hy besluit sy medisynestudie in 1823 met promosie en lê hom daarná heeltemal toe op die chemie. Gmelin was onder die indruk van sy werk aan [[sianogeen\|disiaan]] en sianuursuur en het hom na die beroemde chemikus [[Jöns Jakob Berzelius]] in [[Stockholm]] gestuur.▼ ▲[[Lêer:Friedrich Wöhler ~~Litho~~Stich.jpg\|duimnael\|links\|Friedrich Wöhler, ~~Litografie van Rudolf Hoffmann, 1856~~ets]] ▲[[Lêer:Göttingen Stadtfriedhof Grab Friedrich Wöhler 1.jpg\|duimnael\|links\|Friedrich Wöhler se graf in Göttingen]] [[Lêer:Biochemistry.gif\|duimnael\|links\|Vorming van ureum~~\|150px~~]]▼ ▲Friedrich Wöhler is in 1800 as seun van 'ndie dierearts, landboukundige en pedagoog August Anton Wöhler in Eschersheim gebore. Sy geboortehuis Alt-Eschersheim 71 staan vandag op die lys van beskermde kultuurhistoriese monumente van Frankfurt-Eschersheim. Wöhler trou in 1830 in [[Kassel]] met Franziska Wöhler (~~25 September 1811, † 11 Junie 1832~~1811–1832). Sy sterf by die geboorte van hulle tweede kind en hy hertrou in Kassel met Julie Pfeiffer (131813–1886). ~~Juli 1813, † 1. Desember 1886).~~Friedrich Wöhler het ses kinders, waarvan vier uit sy tweede huwelik, gehad. ▲Hy studeer vanaf 1820 ~~medisyne~~[[geneeskunde]] in [[Marburg, Duitsland\|Marburg]] en [[Heidelberg, Duitsland\|Heidelberg]] en vanaf 1821 ook chemie by [[Leopold Gmelin]] wie sy belangstelling vir hierdie vak gewek het. Hy besluit sy ~~medisynestudie~~geneeskundestudie in 1823 met promosie en lê hom daarná heeltemal toe op die chemie. Gmelin was onder die indruk van sy werk aan [[sianogeen\|disiaan]] en sianuursuur en het hom na die beroemde chemikus [[Jöns Jakob Berzelius]] in [[Stockholm]] gestuur. ~~Van 1825 tot 1831 was hy leraar aan die "Berliner Gewerbeschule". Vanweë sy ontdekking van die sintese van [[ureum]] verkry hy op 21 Augustus by koninklike besluit die titel van professor.~~ Van 1825 tot 1831 was hy leraar aan die "Berliner Gewerbeschule". Vanweë sy ontdekking van die sintese van [[ureum]] verkry hy op 21 Augustus by koninklike besluit die titel professor.<ref>[http://books.google.de/books?id=MYgvj-ivBiEC&pg=PA221#v=onepage&q&f=false Sternstunden der frühen Chemie Sbl. 226][http://www.luise-berlin.de/kalender/jahr/1828.htm Berlinchronik 1828]</ref> Op 5 Desember 1826 versoek die burgemeester van [[Berlyn]] vir hom om 'n chemiekompendium vir die skoliere saam te stel.<ref>[http://www.luise-berlin.de/kalender/jahr/1826.htm 1826 Versoek van die Berlynse burgemeester aan die chemieleraar Wöhler]</ref> Hy het in hierdie tyd reeds aan die vertaling van Berzelius se reeks leerboeke gewerk. Van 1831 tot 1836 het hy ook as leraar aan die Höhere Gewerbeschule in [[Kassel]] gewerk. Ná die dood van [[Friedrich Stromeyer]] in 1836 verkry Wöhler 'n akademiese posisie. Hy kry die leerstoel vir chemie en farmasie<ref>[http://www.uni-goettingen.de/de/104057.html Universität Göttingen]</ref> van die Georg-August-universiteit van [[Göttingen]]. == Sy werk == Wöhler word as die pionier van die organiese chemie beskou. Hy het in 1824 deur hidrolise van [[sianogeen\|disiaan]] [[oksaalsuur]] verkry. <ref>Burchard Franck: ''250 Jahre Chemie in Göttingen''. In: Hans-Heinrich Voigt (Hrsg.): ''Naturwissenschaften in Göttingen. Eine Vortragsreihe''. Vandenhoeck + Ruprecht Gm, Göttingen 1988, ISBN 3-525-35843-1 (''Göttinger Universitätsschriften''. Deel 13), bls. 72.</ref> Hy verkry in 1828 ook [[ureum]] uit [[ammoniumsianaat]]. Dit was belangrik omdat in sy tyd gedink is dat hierdie organiese stowwe net deur lewende wesens vervaardig kon word. Hoewel sy oksaalsuursintese nouliks die aandag getrek het, het met die ureumsintese hierdie gedagte begin om te verdwyn en die organiese chemie het begin om sintetiese alternatiewe vir natuurprodukte te vervaardig. ▲[[Lêer:Biochemistry.gif\|duimnael\|links\|Vorming van ureum\|150px]] In 1827 ontwikkel hy die na hom genoemde Wöhler-proses wat die vervaardiging van suiwer [[aluminium]] vermag.<ref>[https://books.google.ch/books?id=lwiGL4W6HpEC&pg=PA4&dq=%22W%C3%B6hler-Prozess%22&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwjo3fPOnvDMAhULbxQKHdHwC9QQ6AEIJTAA#v=onepage&q=%22W%C3%B6hler-Prozess%22&f=false Huber, M.J (2008): Struktur, Stabilität und Funktionalisierung metalloider Aluminiumcluster] Cuvillier.</ref> Met dieselfde proses verkry hy in 1828 suiwer [[berillium]], [[yttrium]] en in 1856 [[silikon]]. Wöhler het 'n hegte vriendskap met [[Justus von Liebig]]. Saam met hom ontwikkel hy omtrent 1830 in [[Gießen]] die [[~~radikaal\|Radikaalteorie~~Radikaal]]teorie. 'mn Groot aantal organies-chemiese verbindings en reaksie kan hiermee sistematies verklaar en bestudeer word. Wöhler is ook as die ontdekker van die sintese van [[kalsiumkarbied]] {{chem\|Ca\|C\|2}} bekend. Hy het ook karbied se hidroliseproduk [[etyn]] geïdentifiseer en [[bensoësuur]] uit [[bensaldehied]] en hidrochinon uit chinon vervaardig. Hy het ook met minerale gewerk en uitgevind hoe om [[nikkel]] uit nikkelarseen vry te stel. Line 28 ⟶ 56: Wöhler se briewe aan bevriende wetenskaplikes het kultuurhistoriese betekenis.<ref>[http://archive.org/stream/ausjustusliebig00whgoog#page/n13/mode/2up Briefwisseling Wöhler en Liebig, 1829–1873]</ref><ref> [http://archive.org/stream/briefwechselzwi00wallgoog#page/n10/mode/2up Briefwisseling tussen Wöhler enBerzelius 1838–1848]</ref> == ~~Sitaat~~Aanhaling == Brief aan Berzelius in 1828: {{cquote\|''Ich kann, so zu sagen, mein chemisches Wasser nicht halten und muss ihnen sagen, daß ich Harnstoff machen kann, ohne dazu Nieren oder überhaupt ein Thier, sey es Mensch oder Hund, nöthig zu haben.'' <ref>Chemie heute, Schroedel Verlag, Klasse 9/10. Kapitel 3: Chemie der Kohlenwasserstoffe. Exkurs Seite 64, ISBN 978-3-507-86192-3.</ref>}} {{cquote\|Ek kan, so gesê, my chemiese water nie inhou nie en moet vir u sê dat ek vermag om ureum te maak, sonder dat ek niere of selfs 'n dier -hetsy mens of hond- nodig het.}} == Verwysings ==▼ {{Verwysings\|2}}▼ == Literatuur == Line 48 ⟶ 78: * Johannes Valentin: ''Friedrich Wöhler'' (= ''Große Naturforscher'' 7, {{ISSN\|0072-7741}}). Wissenschaftliche Verlags-Gesellschaft, Stuttgart 1949. ▲==Verwysings== ▲{{Verwysings}} {{Wikivertaling\|taal=de\|titel=Friedrich Wöhler\|datum=20170803\|oldid=166530577}} {{DEFAULTSORT:Wohler, Friedrich}} [[Kategorie:Duitse chemici]]

Friedrich Wöhler: Verskil tussen weergawes