Orangoetang: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k Aliwal2012 het bladsy Orang-oetang na Orangoetang geskuif: Volgens AWS 11 |
Inligting bygewerk |
||
Lyn 28:
''Satyrus'' <small>Lesson, 1840</small>
}}
[[Lêer:Bornean orangutan (Pongo pygmaeus).jpg|duimnael|394x394px|Borneo orangoetang]]
'''Orangoetangs''' is die twee eksklusief [[Asië|Asiatiese]] [[spesies]] van bestaande [[Hominidae|groot ape]]. Hulle kom in [[Indonesië]] en [[Maleisië]] voor en word net in die [[reënwoud]]e van [[Borneo]] en [[Sumatra|Soematra]] aangetref. Hulle word ingedeel in die [[genus]] '''''Pongo''''' en is histories as ’n enkele spesie beskou. Sedert 1996 word hulle egter ingedeel in twee spesies: die Borneose (''P. pygmaeus'') en Soematraanse orangoetang (''P. abelii''). Die Borneose spesie word verder in drie subspesies ingedeel.
Lyn 51:
Hul voete het vier lang tone en ’n opponeerbare groottoon.<ref name=Payne />{{rp|15}} Orangoetangs kan goed met hul hande én voete gryp.<ref name=Payne />{{rp|14}} Hul heupgewrigte het dieselfde beweeglikheid as hul skouer- en armgewrigte en hulle het dus minder beperkings in beenbeweging as mense.<ref name=Payne />{{rp|15}} Anders as gorillas en sjimpansees is orangoetangs nie ware kneukellopers nie, maar vuislopers.<ref name="Schwartz">{{cite book | author = Schwartz, Jeffrey |title = The Red Ape: Orangutans and Human Origins | year = 1987 | page = 286 | isbn = 0-8133-4064-0 | publisher = Westview Press | location = Cambridge, MA}}</ref>
== Voortplanting ==
Die orangoetang se paring, wat herhaaldelik in dieretuine waargeneem is, gaan gepaard met 'n lang voorspel, waartydens die mannetjie al hoe harder begin grom (sing) en daarna 'n uitgebreide spel met die wyfie speel terwyl altwee ewe hard knor.
Soms duur dit ure voordat daar tot die eintlike paring oorgegaan word en dit gebeur in stilte, gevolg deur ʼn lang naspel, waartydens die diere mekaar soos mense liefkoos. Na 'n dratyd van byna 8 maande maak die kleintjie sy verskyning. Die klein orang-oetang is aanvanklik baie hulpeloos en drink vir twee of drie jaar aan sy moeder. Hy kan ook nie klim nie (hoe vreemd dit ook al is) en as hy nie die kuns geleer word nie, kan hy selfs hoogtevrees ontwikkel.
Die diertjie moet ook leer wat hy uit die geweldige plantevoorraad in sy omgewing kan eet en wat nie. Hoewel die orang-oetang se dieet hoofsaaklik uit plantaardige voedsel bestaan, word dit af en toe met 'n eier of 'n voël aangevul. Die wyfie leer ook haar suigeling om die plekke waar voedsel voorkom, uit te ken, en maak hom bewus van die tye van die jaar wanneer sekere voedselsoorte beskikbaar is.
Orangoetangs bereik eers op ongeveer 10-jarige ouderdom volwassenheid en word waarskynlik 30 tot 35 jaar oud. Aangesien die moeder tydens die soog- en versorgingstyd van haar kleintjies onvrugbaar is, kan sy tydens haar leeftyd net 4 of 5 kleintjies kry. Met inagneming van die sterftesyfer onder jong orang-oetangs is dit verstaanbaar dat die spesie vinnig kan uitsterf.
== Bedreiging ==
Die orangoetang het byna geen natuurlike vyande nie en aansteeklike siektes en [[Parasiet|parasiete]] kom by hulle ook nie meer as by ander ape voor nie. [[Roofdier|Roofdiere]] kan nie in die boomtoppe kom nie, en hoewel slange 'n aanval kan waag, kan die orangoetang hom vanweë sy geweldige krag blykbaar teen selfs groot wurgslange beskerm. Die spesie is nogtans besig om vinnig uit te sterf - 'n toestand wat byna heeltemal deur die mens se toedoen veroorsaak is.
Vondste van [[Fossiel|fossiele]] dui daarop dat orangoetangs tot redelik onlangs in die hele [[Suidoos-Asië]] en tot in [[Suid-Chinese See|Suid-China]] voorgekom het, maar teenswoordig word hulle nog net op [[Kalimantan]] en Sumatera Utara (Noord-[[Soematra|Sumatra]]) in Indonesië aangetref. Die spesie is aanvanklik gejag omdat hulle met die mens om voedsel meegeding het, Die vrug wat hulle die graagste eet, is die [[doerian]], 'n stekelrige, vlesige vrug so groot soos 'n voetbal, wat in baie gebiede in boorde aangeplant word.
Die diere is later in hul massas gevang en na dieretuine uitgevoer. Ten einde vas te stel hoeveel orangoetangs nog in hul natuurlike staat leef, word daar met vliegtuie oor die woude gevlieg. Hoewel die diere self nie gesien kan word nie, word ʼn opname van hul slaapneste bo in die bome gemaak.
Die neste (0,6 tot 1 m in deursnee) word meestal net een keergebruik, en 'n nuwe nes word elke aand gebou, maar omdat die neste soms vir lang tye behoue bly, is die metode net gedeeltelik doeltreffend. Op grond van die opname is daar beraam dat daar in 1961 ongeveer 5 000 orang-oetangs was.
Daarna het die getalle vinniger uitgedun aangesien die moontlikheid met elke opname skraler geword het dat 'n mannetjie en ʼn wyfie mekaar in haar vrugbare periode kon ontmoet. Hoewel daar ook ʼn ooreenkoms met dieretuine aangegaan is waarvolgens orangoetangs slegs met uitvoervergunning gekoop kan word, bestaan daar geen waarborg vir die diere se voortbestaan solank daar private kopers is nie.
Ten einde die getal orang-oetangs in 'n bepaalde gebied bo die absolute minimum te hou, het Barbara Harrison in omstreeks 1960 op [[Kalimantan]] ʼn tydelike verblyfplek en opvoedingsentrum vir jong orang-oetangs opgerig, waar die diere in gevangenskap aangehou is. Orangoetangs wat vir 'n lang tyd by private eienaars was, het die geleentheid gekry om aan hul omgewing gewoond te raak voordat hulle weer in hul natuurlike staat vrygelaat is.
Daarna is hulle nog 'n lang tyd gevoer, aanvanklik in 'n hok en later al hoe dieper die woud in, totdat hulle uiteindelik selfstandig genoeg was sodat hulle die wildernis kan trotseer. Die welslae van die rehabilitasie program blyk uit die feit dat een van die vrygelate wyfies na 'n afwesigheid van enkele maande met ʼn suigeling wat deur 'n wilde mannetjie verwek is, na die sentrum teruggekeer het. Benewens die reservate en tydelike verblyfplekke word pogings ook aangewend om die spesiegetalle deur teling in dieretuine te beheer.
Hoewel dit redelik suksesvol is, ontstaan probleme dikwels vanweë die orangoetangs se seksuele voorkeure; die mannetjies en die wyfies voel nie noodwendig tot mekaar aangetrokke nie. Dit is derhalwe soms nodig om een van die twee met 'n orang-oetang van ʼn ander dieretuin uit te ruil voordat ʼn kleintjie verwek kan word.
== Verwysings ==
* Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409621, volume 21, bl. 203
{{Verwysings}}
| |||