Oksaalsuur: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitleg van bronteks |
Geskiedenis |
||
Lyn 6:
|Voorkoms=Kleurlose, wit kristalle; anhidraat higroskopies
|formule={{chem|(COOH)|2}}(.2{{chem|H|2|O}})
|CASNo=144-62-7 (anhidraat)<ref
|Smeltpunt=189,5 (anhid.), 101 (dihidr.)
|Kookpunt= ontbind 157 (dihidr)
Lyn 16:
}}
'''Oksaalsuur''' is 'n organiese verbinding met die formule {{chem|(COOH)|2}} (of C<sub>2</sub>H<sub>2</sub>O<sub>4</sub>). Dit het 'n molekulêre struktuur met twee [[karboksielsuur]]-groepe en dit is die eenvoudigste dikarboksielsuur. Sy [[Sout (chemiese stof)|soute]] heet [[oksalaat|oksalate]].
Suiwer oksaalsuur is 'n vastestof wat taamlik higroskopies is. Dit word gewoonlik as die dihidraat {{chem|(COOH)|2}}.2{{chem|H|2|O}} verkoop. Dit is 'n wit kristallyne vaste stof wat 'n kleurlose oplossing in water vorm. Die suursterkte daarvan is baie groter as die van [[asynsuur]]. Oksaalsuur is 'n [[Reduksie#Reduseermiddel|reduseermiddel]]<ref name = "Uses"/> en sy [[gekonjugeerde basis]], bekend as [[oksalaat]] ({{chem|C|2|O|4|2−}}), is 'n [[Chelasie|cheleermiddel]] vir metaalkatione.
Oksaalsuur kom in talle natuurprodukte voor soos [[rabarber]] en [[spinasie]]. Een tipe [[niersteen|nierstene]] bestaan uit 'n neerslag van [[kalsiumoksalaat]].
== Geskiedenis ==
Die bereiding van soute van oksaalsuur vanuit plante was bekend sedert 1745, toe die Nederlandse botanikus en dokter Herman Boerhaave 'n sout van uit die plant ''Oxalidaceae'' geïsoleer het.<ref name="Boerhaave 1745 p. 35"/> Teen 1773 het François Pierre Savary van Fribourg, Switserland oksaalsuur van die sout in hierdie plante geïsoleer.<ref name="Savary 1773"/>
In 1776 het die Sweedse chemici Carl Wilhelm Scheele en Torbern Olof Bergman<ref name="Bergman 1788 p. 238"/> oksaalsuur vervaardig deur suiker met gekonsentreerde [[salpetersuur]] te laat reageer; Scheele het die suur wat tot gevolg gehad het, '' suikersuur '' genoem. Teen 1784 het Scheele aangetoon dat ''suikersuur'' identies was aan oksaalsuur uit natuurlike bronne.<ref name="HathiTrust 2017"/>
In 1824 het die Duitse chemikus Friedrich Wöhler oksaalsuur verkry deur [[sianogeen]] met [[ammoniak]] in waterige oplossing te laat reageer.<ref name="HathiTrust 2017b"/> Hierdie eksperiment verteenwoordig moontlik die eerste sintese van 'n natuurlike produk.<ref name="Riemenschneider Tanifuji "/>
== Verwysings ==
{{Verwysings
<ref name="Bergman 1788 p. 238">{{cite book | last=Bergman | first=T.O. | title=Opuscula physica et chemica | publisher=in Bibliopolio J.G. MÃlleriano | series=Opuscula physica et chemica | issue=v. 1 | year=1788 | url=https://books.google.com/books?id=HcuNbkfxYQMC&pg=PA238 | language=Latyn | access-date=3 Januarie 2020 | page=238}}</ref>
<ref name="Boerhaave 1745 p. 35">{{cite book | last=Boerhaave | first=H. | title=Elementa Chemiae: Qui continet Operationes Chemicas | publisher=Im-Hoff | series=Elementa Chemiae: Qui continet Operationes Chemicas | issue=v. 2 | year=1745 | url=https://books.google.com/books?id=_gVAAAAAcAAJ&pg=PA35 | language=Latyn | access-date=3 Januarie 2020 | page=35}}</ref>
<ref name="HathiTrust 2017">{{cite web | title=Om Rhabarber-jordens bestånds-delar, samt sått at tilreda Acetosell-syran (an Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar. ser.2 v.5-6 1784-1785.) | website=HathiTrust | date=29 Oktober 2017 | url=https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015009215438?urlappend=%3Bseq=194 | access-date=3 Januarie 2020| language=Sweeds}}</ref>
<ref name="HathiTrust 2017b">{{cite web | title=Om några föreningar af Cyan (an Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar. 1824.) | website=HathiTrust | date=25 Oktober 2017 | url=https://hdl.handle.net/2027/mdp.39015039477917?urlappend=%3Bseq=332 | access-date=3 Januarie 2020| language=Sweeds}}</ref>
<ref name="Labchem">{{webaanhaling|url=http://www.labchem.com/tools/msds/msds/LC18040.pdf|titel=Labchem - Veiligheid datablad: Oksaalsuur, dihidraat (6153-56-6) | datum=26 Maart 2012| formaat=Word PDF |bladsye=8 |taal=Engels}}</ref>
<ref name="Riemenschneider Tanifuji ">{{cite book | last=Riemenschneider | first=Wilhelm | last2=Tanifuji | first2=Minoru | title=Oxalic Acid (Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry) | publisher=Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA | publication-place=Weinheim, Germany | date=15 Junie 2000 | isbn=3-527-30673-0 | doi=10.1002/14356007.a18_247}}</ref>
<ref name="Savary 1773">{{cite book | last=Savary | first=F.P. | title=De sale essentiali acetosellae. Diss. inaug. med | publisher=Le Roux | year=1773 | url=https://books.google.com/books?id=a7JTAAAAcAAJ | language=Latyn | access-date=3 Januarie 2020 }}</ref>
<ref name="Sigma">{{webaanhaling|url=https://www.sigmaaldrich.com/catalog/product/sial/75688?lang=en®ion=ZA|werk=Sigma Aldrich (Merck, Suid-Afrika)| titel=Oksaalsuur| taal=Engels}}</ref>
<ref name = "Uses"> {{cite book | title =Ullmann se ensiklopedie van industriële chemie | date = 2005 | publisher = Wiley | isbn = 9783527306732 | pages = 17624/28029 | doi = 10.1002/14356007| language=Engels}} </ref>
}}
{{Normdata}}
| |||